- Tại sao người cao tuổi dễ gặp nhồi máu cơ tim?
- Những dấu hiệu thường gặp — cả điển hình và mơ hồ
- Khi nào cần gọi cấp cứu ngay?
- Xử lý ban đầu cho người cao tuổi nghi ngờ nhồi máu cơ tim
- Phòng ngừa dài hạn: những việc nên làm để giảm nguy cơ
- Khi nào nên khám sức khỏe định kỳ và những xét nghiệm cần biết
- Kết luận và lời khuyên chung
Tại sao người cao tuổi dễ gặp nhồi máu cơ tim?
Người cao tuổi có nguy cơ bệnh mạch vành và nhồi máu cơ tim cao hơn do nhiều yếu tố tích tụ theo thời gian: xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, tiền sử hút thuốc hoặc thừa cân. Ngoài ra, hệ thống thần kinh và cảm nhận cơn đau thay đổi khi lớn tuổi — khiến triệu chứng thường không điển hình. WHO và Bộ Y tế cũng khuyến cáo tăng cường tầm soát cho người lớn tuổi vì phát hiện muộn làm giảm cơ hội điều trị hiệu quả.
Những dấu hiệu thường gặp — cả điển hình và mơ hồ
Người cao tuổi có thể có cả triệu chứng điển hình và những biểu hiện “mơ hồ” như sau:
- Đau ngực: dạng đè nặng, bóp nghẹt ở vùng ngực trái hay sau xương ức — nhưng không phải luôn luôn xuất hiện.
- Khó thở (gắng sức hoặc nghỉ ngơi): là triệu chứng thường gặp ở người lớn tuổi và có thể thay cho đau ngực.
- Mệt mỏi, yếu bất thường, thấy kiệt sức không rõ lý do.
- Chóng mặt, choáng hoặc ngất: do tim không bơm đủ máu.
- Buồn nôn, nôn, đau bụng vùng thượng vị hoặc ợ nóng — nhiều người cao tuổi nhầm lẫn với vấn đề tiêu hóa.
- Đổ mồ hôi lạnh, da tái, lo lắng hoặc cảm giác sắp chết.
- Lẫn lộn, lú lẫn nhất thời, đặc biệt ở người có nhiều bệnh lý nền.
Điều quan trọng là nhận ra: ở người cao tuổi, cơn nhồi máu cơ tim có thể biểu hiện chủ yếu bằng khó thở, mệt nhiều hoặc rối loạn ý thức hơn là đau ngực rõ rệt.
Khi nào cần gọi cấp cứu ngay?
Gọi ngay số cấp cứu (115 ở Việt Nam hoặc số cấp cứu tại địa phương) nếu người cao tuổi có một trong các tình trạng:
- Khó thở đột ngột, nặng.
- Đau ngực mới xuất hiện hoặc đau ngực kéo dài hơn vài phút, không giảm.
- Ngất hoặc mất ý thức.
- Triệu chứng mơ hồ đi kèm da tái, đổ mồ hôi lạnh, khó thở nặng hoặc rối loạn ý thức.
Đến cơ sở y tế kịp thời là yếu tố quyết định: trong nhồi máu cơ tim, mỗi phút đều quý giá để bảo vệ cơ tim và giảm biến chứng.
Xử lý ban đầu cho người cao tuổi nghi ngờ nhồi máu cơ tim
Lưu ý: phần này mang tính giáo dục chung, không thay thế ý kiến bác sĩ điều trị.
- Giữ người bệnh yên, cho ngồi hoặc nằm ở tư thế thoải mái, thông thoáng đường thở.
- Gọi xe cấp cứu ngay; thông báo rõ tuổi, triệu chứng và tình trạng hiện tại.
- Nếu người bệnh bất tỉnh mà không thở — cần hồi sức tim phổi theo hướng dẫn của nhân viên y tế hoặc người được đào tạo.
- Tránh tự ý dùng thuốc nếu không có chỉ dẫn y tế (vì người cao tuổi thường có nhiều thuốc đang dùng và nguy cơ tương tác).
Khi tới viện, đội ngũ y tế sẽ thực hiện điện tâm đồ (ECG), xét nghiệm men tim (troponin), đánh giá lâm sàng và quyết định can thiệp sớm nếu cần. Thời gian đến can thiệp (door-to-balloon time) ảnh hưởng lớn tới kết quả điều trị.
Phòng ngừa dài hạn: những việc nên làm để giảm nguy cơ
Các biện pháp đơn giản, phù hợp cho người cao tuổi:
- Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu theo mục tiêu bác sĩ đặt ra.
- Duy trì cân nặng hợp lý, chế độ ăn ít muối, ít chất béo bão hòa, nhiều rau quả và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tập thể dục phù hợp (đi bộ, tập thăng bằng, các bài nhẹ nhàng) theo hướng dẫn chuyên môn.
- Không hút thuốc; hạn chế rượu bia.
- Tuân thủ thuốc men nếu có bệnh lý mạn tính (huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu) và tái khám định kỳ.
- Tiêm chủng đầy đủ theo tuổi và khuyến cáo (ví dụ cúm, phế cầu) vì nhiễm trùng có thể làm tình trạng tim mạch nặng hơn.
Những thay đổi nhỏ, đều đặn có thể giảm đáng kể nguy cơ nhồi máu cơ tim và cải thiện chất lượng sống.
Khi nào nên khám sức khỏe định kỳ và những xét nghiệm cần biết
Người cao tuổi nên khám sức khỏe ít nhất 1 lần/năm hoặc theo hướng dẫn bác sĩ nếu có nhiều bệnh nền. Một số xét nghiệm và kiểm tra quan trọng:
- Đo huyết áp, đo chỉ số mỡ máu (cholesterol LDL, HDL, triglyceride), đường máu.
- Điện tâm đồ (ECG) nếu có triệu chứng nghi ngờ.
- Siêu âm tim, xét nghiệm men tim (troponin) khi có dấu hiệu cấp tính.
- Đo chức năng thận vì nhiều thuốc tim mạch cần điều chỉnh liều theo chức năng thận.
Tầm soát và kiểm soát sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng nặng. Việc khám tầm soát tim mạch định kỳ mang lại lợi ích không thể so sánh.
Kết luận và lời khuyên chung
Người cao tuổi có thể biểu hiện nhồi máu cơ tim không điển hình — vì vậy người thân và người chăm sóc cần cảnh giác khi thấy khó thở, mệt nhiều, chóng mặt, rối loạn ý thức hoặc đau bụng/ợ nóng đột ngột. Trong mọi trường hợp nghi ngờ: gọi cấp cứu và đưa người bệnh đến cơ sở y tế sớm.
Muốn bảo vệ trái tim người thân cao tuổi, hãy bắt đầu từ những việc đơn giản: khám tim mạch định kỳ, quản lý bệnh mạn tính, ăn uống khoa học và duy trì vận động hợp lý.
Nếu bạn cần tư vấn chuyên khoa tim mạch hoặc sắp xếp khám cho người cao tuổi, BS Phạm Xuân Hậu (Chuyên khoa Tim mạch, Tim mạch can thiệp) khám tại Phòng khám Tim mạch Siêu âm OCA. Địa chỉ: 336a Phan Văn Trị, Bình Lợi Trung, TPHCM. Tel: 0938237460.