Ngất: Tìm hiểu nguyên nhân, phân loại và nghiệm pháp bàn nghiêng

Ngất là tình trạng mất ý thức tạm thời do giảm tưới máu toàn bộ não, với các đặc trưng: khởi phát nhanh, trong thời gian ngắn, tự hồi phục hoàn toàn. Điều này có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, đặc biệt là liên quan đến bệnh tim mạch.

1. Các nguyên nhân gây Ngất

Ngất được chia làm 2 loại chính: ngất do bệnh tim và ngất không do bệnh tim.

1.1. Ngất do bệnh tim

Ngất do bệnh tim thường có tiên lượng xấu. Các nguyên nhân bao gồm:

• Bệnh tim cấu trúc: Các bệnh lý như hẹp van động mạch chủ, bệnh cơ tim phì đại, bệnh tim bẩm sinh có thể cản trở dòng máu lên não, gây ngất.
• Suy tim: Tình trạng tim không đủ khả năng bơm máu đáp ứng nhu cầu của cơ thể, dẫn đến giảm tưới máu não.
• Bệnh mạch vành: Thiếu máu cơ tim có thể gây rối loạn nhịp tim và ngất.
• Rối loạn nhịp tim: Nhịp tim quá nhanh hoặc quá chậm đều có thể gây ngất do giảm cung lượng tim.

1.2. Ngất không do bệnh tim

Ngất không do bệnh tim thường có tiên lượng lành hơn, trừ khi bị chấn thương do ngã khi ngất.

1.2.1. Ngất do tụt huyết áp ở tư thế đứng

• Định nghĩa: Tình trạng huyết áp giảm đáng kể khi chuyển từ tư thế nằm hoặc ngồi sang tư thế đứng.
• Nguyên nhân:
  • Quá liều thuốc hạ áp: Một số thuốc hạ huyết áp có thể gây tụt huyết áp.
  • Thiếu nước: Mất nước làm giảm thể tích máu.
  • Tiêu chảy: Gây mất nước và điện giải.
  • Suy hệ thần kinh tự chủ: Bệnh lý như Parkinson có thể ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh huyết áp.
  • Đứng lâu: Máu dồn xuống chân khiến lượng máu cung cấp cho não giảm.

1.2.2. Ngất do phản xạ

• Cơ chế: Xảy ra khi có sự rối loạn trong hệ thần kinh tự chủ, dẫn đến nhịp tim chậm và giãn mạch, gây giảm huyết áp.
• Yếu tố thúc đẩy: Xúc cảm mạnh, đau, sợ hãi, mùi vị khó chịu, hoặc thậm chí việc đi tiểu.
• Triệu chứng: Có thể có triệu chứng tiền triệu như xanh tái, vã mồ hôi, buồn nôn.

2. Nghiệm pháp bàn nghiêng

2.1. Nghiệm pháp bàn nghiêng là gì?

Nghiệm pháp bàn nghiêng là một thủ thuật được sử dụng để đánh giá nguyên nhân ngất, đặc biệt là ngất do rối loạn thần kinh tim hoặc tụt huyết áp tư thế đứng.

• Nguyên lý: Khi bệnh nhân đứng nghiêng, máu dồn xuống chân, giảm lượng máu về tim và lên não, từ đó có thể kích thích phản xạ của hệ thần kinh tự chủ để điều chỉnh huyết áp.
• Cơ chế gây ngất:
  • Nếu hệ thần kinh tự chủ bị suy, huyết áp giảm có thể dẫn đến ngất do tụt huyết áp.
  • Nếu phản xạ thần kinh thực vật bị rối loạn, nhịp tim có thể giảm dẫn đến ngất do cường phế vị.
  • Cũng có thể xuất hiện các tình trạng nhịp tim tăng gọi là cơn tim nhanh phản xạ do tư thế đứng (PoTS).

2.2. Quy trình thực hiện nghiệm pháp bàn nghiêng

• Chuẩn bị: Bệnh nhân nhịn ăn, không uống nước 4 tiếng trước khi thực hiện.
• Pha tiền test: Bệnh nhân nằm ngửa, theo dõi huyết áp và nhịp tim cơ bản.
• Pha thụ động (20 phút): Dựng bàn nghiêng 70°, theo dõi huyết áp và nhịp tim.
• Pha thuốc (15 phút): Nếu pha thụ động âm tính, cho bệnh nhân ngậm Nitroglycerine và tiếp tục theo dõi ở tư thế nghiêng.

2.3. Các tình huống kết quả của nghiệm pháp bàn nghiêng

• Âm tính: Không có ngất, huyết áp và nhịp tim thay đổi ít.
• Giả ngất do tâm lý: Triệu chứng như chóng mặt nhưng huyết áp và nhịp tim không thay đổi nhiều.
• Ngất do phản xạ phế vị: Ngất kèm theo nhịp tim và huyết áp giảm nhanh nhưng hồi phục nhanh khi nằm.
• Ngất do tụt huyết áp tư thế đứng: Các triệu chứng xảy ra nhanh chóng cùng với huyết áp giảm.
• Cơn tim nhanh ở tư thế đứng: Nhịp tim tăng nhanh nhưng huyết áp ít thay đổi.

Kết luận

Ngất có thể là dấu hiệu cảnh báo quan trọng về sức khỏe tim mạch. Nếu bạn hoặc người thân thường xuyên có triệu chứng ngất, hãy đến gặp bác sĩ ngay để thăm khám và được tư vấn. Điều này không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề nghiêm trọng mà còn có thể cứu sống tính mạng.

Chăm sóc sức khỏe tim mạch là ưu tiên hàng đầu. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về tình trạng sức khỏe của mình, hãy liên hệ với bác sĩ Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa tim mạch và tim mạch can thiệp tại phòng khám Tim mạch Siêu âm OCA, địa chỉ 336a Phan Văn Trị, Bình Lợi Trung, TPHCM. Số điện thoại: 0938237460.