1. Siêu âm tim gắng sức là gì?
Siêu âm tim gắng sức là một thăm dò chức năng không xâm lấn dùng để khảo sát vận động thành thất trong các thời kỳ nghỉ và khi gây stress đối với cơ tim.
Nghiệm pháp gắng sức có thể thực hiện bằng thể lực hay bằng thuốc (Dobutamine, Dipyridamole...), thông qua siêu âm đánh giá chức năng tưới máu của động mạch vành hoặc đánh giá sức co của cơ thất trái. Cho phép so sánh trực tiếp được hoạt động co bóp cơ tim trong các pha nghỉ và stress.
Siêu âm tim gắng sức là biện pháp được sử dụng nhiều trong thực hành do có thể khảo sát được sự hoạt động của tim và tưới máu cơ tim.
2. Chỉ định và chống chỉ định của siêu âm tim gắng sức
Chỉ định:
- Người mắc bệnh mạch vành :
- Đau thắt ngực giúp chẩn đoán xác định, đánh giá mức độ;
- Thiếu máu cơ tim thầm lặng : Phương pháp dùng để kiểm tra cho những người có yếu tố nguy cơ bệnh mạch vành cao hay kiểm tra do yêu cầu nghề nghiệp (lái máy bay...), tập thể thao, hoặc trước 1 ca phẫu thuật lớn...
- Người sau khi nhồi máu cơ tim (ít nhất lớn hơn 7 ngày ), để xác định tình trạng cơ tim như sẹo nhồi máu, đờ cơ tim..., thiếu máu cơ tim , nguy cơ tái phát nhồi máu...
- Theo dõi bệnh nhân: Theo dõi trong một số trường hợp như sau nong hoặc làm cầu nối động mạch vành, theo dõi hiệu quả điều trị nội khoa, khả năng tái thích nghi và lao động của người bệnh mạch vành.
- Bệnh cơ tim : Đánh giá chức năng thất trái gôm cả chức năng tâm trương và tâm thu;
- Bệnh van tim : Đánh giá mức độ bệnh van tim và chức năng cơ tim;
- Với siêu âm gắng sức sử dụng thuốc Dobutamine đặc biệt chỉ định khi bệnh nhân không có khả năng đạp xe lực kế hoặc chạy trên thảm do có bệnh lý về đường hô hấp, mạch máu ngoại vi, hệ cơ xương khớp hoặc thần kinh.
Chống chỉ định:
- Tình trạng nhồi máu cơ tim dưới 7 ngày;
- Mới xuất hiện tình trạng đau thắt ngực trong 24 giờ qua;
- Đau thắt ngực thể không ổn định ;
- Có tình trạng hẹp thân chung động mạch vành trái;
- Viêm cơ tim và viêm màng tim cấp ;
- Loạn nhịp nhanh: Loạn nhịp nhĩ và thất;
- Trường hợp ngoại tâm thu thất nhiều ổ;
- Bloc nhĩ thất độ II và III;
- Nhịp chậm < 45/phút khi nghỉ ngơi;
- Suy tim độ 4 theo phân độ hội tim mạch new york (NYHA);
- Hẹp động mạch chủ đã có tiền sử xỉu, ngất;
- Bệnh cơ tim phì đại tắc nghẽn;
- Bệnh nhân tăng huyết áp nặng khi nghỉ: Huyết áp tâm thu > 200 và huyết áp tâm trương > 110 mmHg;
- Có mang máy tạo nhịp;
- Mắc bệnh thực thể nặng như nhiễm khuẩn nặng, thiếu máu...
- Ngộ độc thuốc: digitalis...
Siêu âm tim gắng sức là biện pháp được sử dụng nhiều trong thực hành
3. Ưu điểm và nhược điểm của siêu âm tim gắng sức
Ưu điểm siêu âm tim gắng sức:
- Giúp đánh giá rối loạn vận động các vùng tương tự siêu âm thông thường khi nghỉ ngơi;
- Là phương pháp không xâm lấn, không gây chảy máu, ít tai biến;
- Có thể tiến hành ở bệnh nhân không có khả năng gắng sức thể lực bằng cách sử dụng thuốc;
- Có thể tiến hành ở bệnh nhân có điện tâm đồ khi nghỉ bất thường như bloc nhánh...
- Đánh giá được phân số tống máu của thất;
- Có thể đánh giá những rối loạn vận động vùng mới ở bệnh nhân tiền sử nhồi máu cơ tim;
- Có thể phối hợp với siêu âm tim cản âm để đánh giá tình trạng tưới máu cơ tim ;
- Có thể phối hợp siêu âm Doppler màu ;
- Người bệnh có thể lựa chọn phương pháp phù hợp gắng sức bằng thuốc hay bằng thể lực.
Nhược điểm của siêu âm tim gắng sức:
- Phương pháp siêu âm tim gắng sức còn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của người làm. Vì vậy nên chọn địa chỉ thăm khám phù uy tín;
- Giá trị chẩn đoán phụ thuộc chất lượng hình ảnh cần so sánh hai hình ảnh siêu âm khi nghỉ và khi gắng sức;
- Đôi khi khó lấy được cửa sổ siêu âm thuận lợi;
- Hạn chế nếu bệnh nhân có rối loạn vùng rộng ở siêu âm tim khi nghỉ ngơi;
- Hạn chế ở bệnh nhân có bệnh nhiều thân động mạch vành;
- Một số trường hợp có chống chỉ định thuốc giãn mạch như co thắt phế quản, huyết áp thấp... hoặc sử dụng dobutamine khi có nguy cơ rối loạn nhịp thất, hẹp đường ra thất trái...
- Bị ảnh hưởng bởi thuốc người bệnh đang điều trị ví dụ như thuốc chẹn beta giao cảm;
- Chi phí siêu âm tim gắng sức tương đối cao;
- Gắng sức “thể lực” khi làm siêu âm tim với xe đạp lực kế không phải là những hoạt động gắng sức thường ngày của người bệnh. Nên người bệnh có thể gặp khó khăn khi thực hiện;
- Một số tai biến có thể gặp trong quá trình thực hiện siêu âm tim gắng sức như: Thay đổi huyết áp có thể tăng hoặc hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim , đau thắt ngực , nhồi máu cơ tim nhưng rất hiếm gặp...
