Siêu âm tim Doppler: Kỹ thuật chẩn đoán tim mạch phổ biến
Siêu âm tim Doppler là một trong những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phổ biến, không xâm lấn, được sử dụng rộng rãi trong việc chẩn đoán, theo dõi và đánh giá chuyển động của tim, chức năng cơ tim, van tim và nhiều bệnh lý tim mạch khác. Ưu điểm của kỹ thuật này là quy trình thường diễn ra khá nhanh chóng, có thể thực hiện tại phòng siêu âm hoặc siêu âm cấp cứu ngay tại giường bệnh.
1. Phương pháp siêu âm tim là gì?
Siêu âm tim (Echocardiography) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng siêu âm có tần số cao để tạo ra hình ảnh về tim, các chuyển động và cấu trúc liên quan. Đầu dò siêu âm sẽ phát ra sóng âm thanh, và khi sóng này gặp các cấu trúc khác nhau trong tim, chúng sẽ phản xạ trở lại. Máy siêu âm sẽ thu nhận và chuyển đổi các sóng phản xạ này thành hình ảnh hiển thị trên màn hình. Dựa vào những hình ảnh này, bác sĩ có thể đưa ra những đánh giá ban đầu về hình dạng, kích thước, cũng như những đặc điểm bất thường của tim và van tim.
Siêu âm tim có nhiều loại khác nhau, bao gồm:
- Siêu âm tim qua thành ngực (Transthoracic echocardiography - TTE): Đây là loại siêu âm tim phổ biến nhất. Đầu dò được đặt trên thành ngực để thu hình ảnh tim.
- Siêu âm tim qua thực quản (Transesophageal echocardiography - TEE): Đầu dò được đưa vào thực quản để có hình ảnh rõ nét hơn về tim, đặc biệt là các cấu trúc ở phía sau tim.
- Siêu âm tim gắng sức (Stress echocardiography): Siêu âm tim được thực hiện trước và sau khi bệnh nhân tập thể dục hoặc dùng thuốc để làm tăng nhịp tim, giúp đánh giá chức năng tim khi gắng sức.
- Siêu âm tim Doppler: Sử dụng hiệu ứng Doppler để đo tốc độ và hướng của dòng máu trong tim, giúp đánh giá chức năng van tim và phát hiện các bất thường về dòng máu.
2. Lợi ích của việc siêu âm tim
Khi siêu âm, bác sĩ sẽ sử dụng các đầu dò siêu âm di chuyển xung quanh phần ngực hoặc thực quản của người bệnh. Quá trình siêu âm giúp bác sĩ dễ dàng quan sát được những vấn đề sau:
- Hình dáng, kích thước và sự hoạt động, co bóp của tim: Siêu âm tim cho phép bác sĩ đánh giá kích thước các buồng tim (nhĩ trái, nhĩ phải, thất trái, thất phải), độ dày thành tim và khả năng co bóp của cơ tim. Điều này rất quan trọng trong việc chẩn đoán các bệnh lý như phì đại cơ tim, giãn buồng tim, suy tim.
- Kích thước và quá trình bơm máu của van và các thành tim: Siêu âm tim giúp bác sĩ quan sát trực tiếp hoạt động của các van tim (van hai lá, van ba lá, van động mạch chủ, van động mạch phổi), đánh giá mức độ hở hoặc hẹp van tim, và ảnh hưởng của các bệnh lý van tim đến chức năng tim.
- Sức bơm máu của tim và thể tích bơm máu tới các cơ quan khác của cơ thể: Thông qua siêu âm tim, bác sĩ có thể đo được phân suất tống máu (Ejection Fraction - EF), là tỷ lệ phần trăm máu được bơm ra khỏi thất trái sau mỗi lần co bóp. EF là một chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng bơm máu của tim. Giá trị EF bình thường thường là từ 55% đến 70% theo ACC.
- Kiểm tra nhịp đập của tim: Siêu âm tim có thể phát hiện các rối loạn nhịp tim như nhịp tim nhanh, nhịp tim chậm, rung nhĩ, cuồng nhĩ.
- Phát hiện các dấu hiệu bất thường hay những tổn thương của tim: Ví dụ như hở van tim, rộng hay hẹp van tim, máu đông bất thường ở tim, các vấn đề về lớp màng ngoài của tim (tràn dịch màng tim, viêm màng ngoài tim).
- Phát hiện các khối u bất thường: Các khối u trong tim hoặc gần tim có thể gây chèn ép, đau tức lồng ngực.
Siêu âm tim là giải pháp hiệu quả giúp bác sĩ chẩn đoán cũng như dễ dàng phát hiện ra các bệnh lý liên quan đến tim mạch như hở van tim, suy tim, nhồi máu cơ tim, viêm cơ tim,… Việc chẩn đoán sớm giúp người bệnh có thời gian chuẩn bị tâm lý và nhanh chóng điều trị kịp thời, đảm bảo chất lượng sức khỏe trước khi xảy ra các tình trạng xấu hơn.
3. Khi nào người bệnh cần thực hiện siêu âm tim?
Bạn nên thực hiện siêu âm tim khi có các dấu hiệu bất thường liên quan đến tim mạch. Thậm chí, trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân tiến hành siêu âm để có kết luận chính xác dựa trên những hình ảnh cụ thể về cấu trúc và hoạt động của tim. Các trường hợp cụ thể có thể kể đến như sau:
- Người bệnh bị đau tức ngực kéo dài, nhói phần lồng ngực, khó thở.
- Người bệnh có các dấu hiệu liên quan đến bệnh tim như: chóng mặt, thiếu máu, đau thắt cơ ngực, hơi thở có mùi hôi không rõ nguyên nhân, phù chân, tăng cân nhanh không rõ nguyên nhân.
- Bệnh nhân được chẩn đoán là có các dấu hiệu bất thường về tim như tim rung, nhịp đập bất thường, không ổn định.
- Bệnh nhân có tiền sử về các bệnh tim mạch, hoặc gia đình có người mắc bệnh tim.
- Các kết quả xét nghiệm (điện tâm đồ, xét nghiệm máu) cho thấy bất thường và liên quan đến các vấn đề về tim mạch.
Thông thường, người bệnh chỉ đi khám khi có các dấu hiệu bất thường. Điều này có thể dẫn đến việc bệnh được phát hiện muộn, làm giảm khả năng chữa trị hoặc gây nguy hiểm tới tính mạng, tốn kém chi phí điều trị. Do vậy, mỗi người nên chủ động thực hiện siêu âm tim định kỳ để đảm bảo sức khỏe, cũng như kịp thời chữa trị nếu phát hiện ra các bệnh lý bất thường về tim. Đặc biệt, những người có yếu tố nguy cơ cao (tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, hút thuốc lá, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường) nên tầm soát tim mạch định kỳ theo khuyến cáo của bác sĩ.
4. Quy trình thực hiện siêu âm Doppler tim
4.1. Chuẩn bị trước khi siêu âm
Khác với một số hình thức siêu âm khác, bạn vẫn có thể ăn uống hoàn toàn bình thường trước khi siêu âm tim qua thành ngực. Tuy nhiên, với một vài trường hợp phải siêu âm qua thực quản hoặc siêu âm gắng sức, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn nhịn ăn trong vài giờ trước khi siêu âm. Cụ thể:
- Siêu âm tim qua thực quản: Bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất 6 giờ trước khi thực hiện thủ thuật để tránh nguy cơ trào ngược và hít sặc trong quá trình gây tê và nội soi.
- Siêu âm tim gắng sức: Bệnh nhân có thể được yêu cầu nhịn ăn hoặc ăn nhẹ trước khi thực hiện nghiệm pháp gắng sức, tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ.
Việc siêu âm qua thực quản thường phải dùng đến thuốc an thần, vì vậy bạn nên có người thân đi cùng để việc di chuyển về nhà sau siêu âm là an toàn nhất. Ngoài ra, bạn nên chuẩn bị tâm lý thoải mái trong suốt quá trình siêu âm. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp các hình ảnh và kết quả là chính xác nhất về tình trạng tim mạch.
4.2. Quá trình siêu âm
Thông thường, quá trình siêu âm sẽ diễn ra trong khoảng 30 phút đến 1 tiếng. Tuy nhiên, khoảng thời gian này có thể ít hoặc dài hơn tùy thuộc vào tình trạng tim mạch của bệnh nhân và loại siêu âm được thực hiện.
Quá trình siêu âm là khác nhau với mỗi hình thức. Cụ thể như sau:
- Siêu âm tim qua tiếp xúc vùng ngực:
- Bệnh nhân nằm ngửa hoặc nghiêng trái trên giường.
- Bác sĩ tiến hành bôi một loại gel lên phần ngực để làm tăng khả năng dẫn truyền sóng siêu âm.
- Đầu dò siêu âm được di chuyển liên tục trên ngực để thu hình ảnh tim.
- Các hình ảnh của tim sẽ được hiển thị trên màn hình.
- Khi phát hiện ra các dấu hiệu bất thường, bác sĩ sẽ chụp lại những hình ảnh liên quan để chẩn đoán các bệnh lý về tim mạch.
- Siêu âm tim qua đường thực quản:
- Bệnh nhân được gây tê họng bằng thuốc xịt hoặc uống thuốc an thần để giảm cảm giác khó chịu.
- Ống nội soi có gắn đầu dò siêu âm được đưa vào họng của bệnh nhân.
- Bác sĩ sẽ đẩy ống xuống sâu phần thực quản và chụp ảnh buồng tim bên phải và bên trái.
- Tại mỗi vị trí, đầu dò được giữ khoảng 2 - 3 phút để thu được hình ảnh rõ nét.
4.3. Sau siêu âm
Sau quá trình siêu âm, bạn sẽ nhận được các kết quả thăm khám chẩn đoán dựa trên những hình ảnh được thu thập. Nếu phát hiện ra các vấn đề bất thường về tim mạch, bạn có thể được đề nghị làm thêm một vài phương pháp xét nghiệm, thăm dò khác (như điện tâm đồ, Holter điện tim, chụp CT mạch vành) để đưa ra kết quả cuối cùng. Hoặc bạn sẽ được tư vấn và đưa ra những định hướng điều trị nếu ngay lập tức phát hiện ra bệnh lý cụ thể.
Siêu âm tim Doppler được sử dụng để đánh giá nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau. Quá trình theo dõi sẽ phụ thuộc vào kết quả cuối cùng của thủ thuật này. Tóm lại, quá trình theo dõi sau khi siêu âm tim chủ yếu là điều trị các bất thường hoặc các bệnh lý tim mạch của bệnh nhân.