Phân suất tống máu (EF) là chỉ số quan trọng đánh giá khả năng bơm máu của tim. EF bình thường là 50-70%. EF thấp có thể cảnh báo suy tim với các triệu chứng như khó thở, phù, mệt mỏi. Khi EF giảm, cần hạn chế muối, dịch và tập thể dục thường xuyên. EF giúp tiên lượng bệnh và đánh giá hiệu quả điều trị suy tim. Siêu âm tim là phương pháp phổ biến để đo EF.

Phân Suất Tống Máu (Ejection Fraction): Ý Nghĩa và Những Điều Cần Biết

Phân suất tống máu (Ejection Fraction - EF) là một chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng bơm máu của tim. Dựa vào chỉ số này, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh nhân có bị suy tim hay mắc một loại bệnh tim mạch nào khác. Việc hiểu rõ về EF giúp người bệnh chủ động hơn trong việc theo dõi và điều trị bệnh tim mạch.

1. Định Nghĩa

Phân suất tống máu (EF) là chỉ số dùng để đo lường công bơm máu của tim, được tính bằng tỷ lệ phần trăm máu được bơm ra khỏi tim trong mỗi nhịp đập. Có phân suất tống máu thất trái và thất phải tương ứng với 2 buồng thất trái, phải:

1.1. Phân Suất Tống Máu Thất Trái (LVEF)

Phân suất tống máu thất trái (LVEF) được tính bằng tỷ lệ lượng máu được bơm ra khỏi tâm thất trái (buồng tim phía dưới, bên trái) trong mỗi nhát bóp. LVEF là chỉ số thường được sử dụng nhất để đánh giá chức năng tim tổng thể.

1.2. Phân Suất Tống Máu Thất Phải (RVEF)

Phân suất tống máu thất phải (RVEF) được tính bằng tỷ lệ lượng máu được bơm ra khỏi buồng thất phải (buồng tim phía dưới, bên phải) đến phổi trong mỗi nhát bóp. RVEF thường được sử dụng để đánh giá các bệnh lý ảnh hưởng đến phổi và tuần hoàn phổi.

Phương pháp đo: Có nhiều phương pháp đo phân suất tống máu, bao gồm:

• Siêu âm tim: Đây là phương pháp phổ biến nhất, không xâm lấn, dễ thực hiện và cho kết quả tương đối chính xác.
• Thông tim: Phương pháp xâm lấn, đưa ống thông vào tim để đo trực tiếp áp lực và lưu lượng máu.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cho hình ảnh chi tiết về cấu trúc và chức năng tim, độ chính xác cao.
• Cắt lớp vi tính (CT): Sử dụng tia X để tạo hình ảnh tim.
• Quét đồng vị phóng xạ: Sử dụng chất phóng xạ để đánh giá lưu lượng máu đến tim.

Theo American Heart Association, siêu âm tim thường là lựa chọn đầu tiên để đo EF do tính tiện lợi và an toàn.

Lưu ý: Khi nói đến phân suất tống máu (EF) thường để chỉ phân suất tống máu thất trái (LVEF).

2. Thông Số Bình Thường/Bất Thường

• Bình thường: Phân suất tống máu bình thường nằm trong khoảng 50-70%. Đây là mức lý tưởng để tim cung cấp đủ máu đáp ứng nhu cầu của cơ thể.
• EF > 75%: Phân suất tống máu quá cao có thể gợi ý dấu hiệu của bệnh cơ tim phì đại, tình trạng cơ tim dày lên bất thường, làm giảm khả năng giãn nở và chứa máu của tim.
• EF < 50%: Phân suất tống máu thấp báo hiệu tình trạng tim bơm máu kém hiệu quả, không đáp ứng đủ nhu cầu của cơ thể, có thể dẫn đến suy tim. Suy tim là tình trạng tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, gây ra các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi, phù.

Theo Mayo Clinic, các chỉ số EF có thể được diễn giải như sau:

• Bình thường: 50% đến 70%
• Hơi thấp: 41% đến 49%
• Trung bình: 30% đến 40%
• Nghiêm trọng: Dưới 30%

3. Nguy Cơ Cảnh Báo Khi EF Bất Thường

Khi phân suất tống máu EF thấp, cảnh báo một tình trạng suy tim. Người bệnh có thể gặp một số triệu chứng sớm của suy tim như:

• Khó thở: Có thể khó thở khi lao động nhẹ nhàng, làm việc nhà. Khi suy tim nặng lên, người bệnh có thể khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Sưng, phù ở bàn chân, cẳng chân: Dấu hiệu ứ dịch ở ngoại biên do tim không đủ công đưa máu trở về từ vòng đại tuần hoàn.
• Mệt mỏi: Là dấu hiệu sớm và thường gặp nhất.
• Nhịp tim nhanh: Do tim tăng co bóp để bù lại cung lượng máu thiếu.

Mức độ suy tim theo EF:

• EF 40-49%: Cho thấy tim không còn khả năng bơm máu một cách hiệu quả để đáp ứng đủ nhu cầu của cơ thể, cảnh báo nguy cơ suy tim. Bệnh nhân có thể chưa có triệu chứng rõ ràng.
• EF 35-39%: Có thể được coi là tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim. Tuy nhiên, trên lâm sàng vẫn có thể gặp những trường hợp bệnh nhân suy tim tâm trương có EF hoàn toàn trong giới hạn bình thường (suy tim bảo tồn). Điều này có nghĩa là tim vẫn bơm máu tốt, nhưng khả năng giãn nở và chứa máu của tim bị suy giảm.
• EF < 35%: Đây là trường hợp có nguy cơ rối loạn nhịp tim nguy hiểm, có thể dẫn đến ngừng tim đột ngột, đe dọa tính mạng người bệnh. Bệnh nhân cần được theo dõi và điều trị tích cực.

4. Điều Cần Lưu Ý Khi Phân Suất Tống Máu Giảm

Khi phân suất tống máu giảm, tùy thuộc vào mức độ giảm và nguyên nhân gây ra, bác sĩ sẽ đưa ra những khuyến cáo để cải thiện chỉ số EF:

4.1. Hạn Chế Muối

Khi EF thấp, khả năng làm việc và bơm máu của tim bị giảm. Dẫn đến một lượng dịch nhất định bị ứ đọng trong hệ tuần hoàn, gây ra các triệu chứng như khó thở, phù… Chính vì vậy, cần hạn chế lượng muối đưa vào cơ thể để giảm lượng dịch đi vào cùng muối, giúp giảm gánh nặng cho tim. Theo American Heart Association, người bệnh suy tim nên hạn chế lượng muối dưới 2 gram mỗi ngày.

4.2. Hạn Chế Lượng Dịch Đưa Vào Cơ Thể

Những người bệnh có EF thấp, được chẩn đoán suy tim cần được tính lượng dịch đưa vào cơ thể phù hợp với tình trạng hoạt động và bơm máu của tim. Uống quá nhiều nước có thể làm tăng gánh nặng cho tim, gây ra các triệu chứng khó chịu. Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể về lượng dịch cần thiết mỗi ngày.

4.3. Tập Thể Dục Thường Xuyên

Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày và ít nhất 5 ngày mỗi tuần được chứng minh giúp tăng cường sức khoẻ tim mạch, cải thiện chỉ số phân suất tống máu hiệu quả. Tuy nhiên, cần lựa chọn các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu. Các bài tập như đi bộ, đạp xe, bơi lội thường được khuyến khích.

Trong trường hợp bệnh nhân kém đáp ứng với thuốc và những phương pháp điều trị hỗ trợ, bác sĩ có thể chỉ định cấy máy tạo nhịp dưới da (ICD) để ngăn ngừa tình trạng ngưng tim đột ngột, đe dọa nghiêm trọng tính mạng người bệnh. ICD là một thiết bị nhỏ được cấy vào ngực, có khả năng phát hiện và điều trị các rối loạn nhịp tim nguy hiểm.

Đối với bệnh nhân suy tim, ngoài khả năng tiên lượng bệnh, EF còn có ý nghĩa rất quan trọng trong đánh giá hiệu quả điều trị. Sự thay đổi của chỉ số EF cho thấy việc điều trị có thực sự hiệu quả hay không. Chính vì vậy, nhận thức rõ chỉ số EF sẽ giúp các bệnh nhân suy tim hiểu rõ tình trạng bệnh của mình hơn, đồng thời đánh giá được hiệu quả điều trị bệnh để bác sĩ có thể điều chỉnh phương pháp điều trị tối ưu.

Ngày nay, việc xác định chỉ số EF trên các bệnh nhân tim mạch được tiến hành đơn giản và cho độ chính xác cao thông qua siêu âm tim - một biện pháp thăm dò tim mạch đã được áp dụng rộng rãi trên lâm sàng. Siêu âm tim giúp bác sĩ quan sát được cấu trúc và chức năng của tim, từ đó đánh giá được EF và các thông số khác liên quan đến sức khỏe tim mạch.