Bài viết trình bày vai trò quan trọng của siêu âm tim trong phẫu thuật tim, từ chẩn đoán bệnh, chỉ định phẫu thuật (van 2 lá, van động mạch chủ, van 3 lá) đến hướng dẫn kỹ thuật mổ. Siêu âm tim giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và theo dõi hiệu quả sau phẫu thuật. Việc thực hiện siêu âm tim tại các cơ sở y tế uy tín với trang thiết bị hiện đại là yếu tố then chốt.

Vai trò của siêu âm tim trong phẫu thuật tim

Phẫu thuật tim là một trong những phương pháp điều trị bệnh tim hiệu quả nhất hiện nay. Để ca phẫu thuật diễn ra thành công và đạt hiệu quả tối ưu, siêu âm tim đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nó không chỉ ảnh hưởng đến việc chỉ định phẫu thuật mà còn tác động đến kỹ thuật mổ, đánh giá sau phẫu thuật và theo dõi quá trình hồi phục của bệnh nhân.

1. Chẩn đoán bệnh tim bằng siêu âm tim

Khi người bệnh có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh lý tim mạch, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện siêu âm tim. Thông qua siêu âm tim, hình ảnh cấu trúc tim (kích thước các buồng tim, độ dày thành tim, hình thái van tim…) và hoạt động của tim (khả năng co bóp, dòng máu chảy qua các van tim…) sẽ được hiển thị trên màn hình. Các bác sĩ sẽ dựa vào các thông số cụ thể thu được để xác định xem bạn có mắc các bệnh lý về tim mạch hay không. Theo acc.org, siêu âm tim là công cụ chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, có giá trị cao trong việc phát hiện các bệnh tim mạch.

2. Siêu âm tim để chỉ định phẫu thuật tim

2.1. Vai trò của siêu âm tim trong chỉ định phẫu thuật bệnh van 2 lá

Siêu âm tim giúp chẩn đoán chính xác bệnh và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh van hai lá, cụ thể:

• Xác định loại tổn thương: Siêu âm tim giúp xác định bệnh nhân bị hở van, hẹp van hoặc hẹp - hở van tim.
• Mô tả chi tiết các tổn thương: Hình ảnh siêu âm cho phép bác sĩ mô tả chi tiết các tổn thương trên van tim, như dày lá van, vôi hóa, dính mép van, đứt dây chằng.
• Đánh giá mức độ hẹp van: Thông qua việc đo diện tích van và độ chênh áp lực qua van, siêu âm tim giúp xác định mức độ hẹp van.
• Đánh giá mức độ hở van: Siêu âm tim cho phép xác định mức độ hở van và cơ chế hở van (do sa van, hở van do thấp tim, hở van do bệnh lý thoái hóa…). Các thông số như diện tích lỗ hở, chiều cao dòng hở so với nhĩ trái sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ hở van.

Siêu âm tim còn giúp xác định mức độ ảnh hưởng của bệnh van tim đến các buồng tim và chức năng tim, từ đó tiên lượng bệnh:

• Mức độ giãn thất trái: Van hai lá bị hở hoặc hẹp lâu ngày có thể dẫn đến giãn thất trái. Siêu âm tim giúp đánh giá mức độ giãn này.
• Chức năng co bóp thất trái: Bệnh van hai lá nặng có thể làm suy giảm chức năng co bóp của thất trái. Siêu âm tim giúp đánh giá chức năng này thông qua các chỉ số như phân suất tống máu (EF).
• Mức độ giãn thất phải: Tình trạng tăng áp lực động mạch phổi do bệnh van hai lá có thể dẫn đến giãn thất phải. Siêu âm tim giúp đánh giá mức độ giãn này.
• Áp lực động mạch phổi: Siêu âm tim có thể ước tính áp lực động mạch phổi, giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh van hai lá đến hệ tuần hoàn phổi.

Ngoài ra, siêu âm tim còn giúp đánh giá các thương tổn phối hợp:

• Bệnh van ba lá: Bệnh van hai lá có thể gây ra bệnh van ba lá thứ phát do tăng áp lực động mạch phổi.
• Tràn dịch màng tim: Bệnh tim nặng có thể gây ra tràn dịch màng tim.
• Huyết khối nhĩ - tiểu nhĩ trái: Rung nhĩ do bệnh van hai lá có thể gây ra huyết khối trong nhĩ trái, đặc biệt là tiểu nhĩ trái.

2.2. Vai trò của siêu âm tim trong chỉ định phẫu thuật bệnh van động mạch chủ

Tương tự như bệnh van hai lá, siêu âm tim đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và chỉ định phẫu thuật bệnh van động mạch chủ:

• Chẩn đoán chính xác bệnh: Siêu âm tim giúp xác định bệnh nhân bị hở van, hẹp van hoặc hẹp - hở van động mạch chủ.
• Mô tả các tổn thương: Siêu âm tim giúp mô tả chi tiết các tổn thương trên van động mạch chủ, như dày lá van, vôi hóa, dính mép van.
• Đánh giá mức độ hẹp van: Thông qua việc đo biên độ mở van và độ chênh áp lực qua van trong thì tâm thu, siêu âm tim giúp xác định mức độ hẹp van.
• Đánh giá mức độ hở van: Siêu âm tim cho phép xác định cơ chế hở van và mức độ hở van. Các thông số như đường kính dòng hở hoặc đường kính dòng ra thất trái và chiều cao dòng hở so với trục dọc của thất trái sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ hở van.

Siêu âm tim cũng giúp xác định mức độ ảnh hưởng của bệnh van động mạch chủ và tiên lượng bệnh:

• Mức độ giãn thất trái: Hở hoặc hẹp van động mạch chủ lâu ngày có thể dẫn đến giãn thất trái.
• Mức độ dày của thất trái: Hẹp van động mạch chủ thường gây ra phì đại thất trái.
• Chức năng co bóp thất trái: Bệnh van động mạch chủ nặng có thể làm suy giảm chức năng co bóp của thất trái.
• Giãn thất phải, hở van 3 lá, tăng áp lực động mạch phổi: Bệnh van động mạch chủ nặng có thể gây ra các biến chứng này.

Siêu âm tim còn giúp đánh giá các thương tổn phối hợp, đặc biệt là bệnh van hai lá, và phân biệt thương tổn cơ năng (do giãn buồng tim) hay thương tổn thực thể do thấp tim. Đồng thời, siêu âm tim giúp đánh giá hiệu quả của tình trạng bệnh van hai lá đi kèm.

2.3. Vai trò của siêu âm tim trong chỉ định phẫu thuật bệnh van 3 lá

• Chẩn đoán chính xác bệnh: Siêu âm tim giúp xác định người bệnh bị hở van hay hẹp - hở van ba lá, thương tổn cơ năng hay thương tổn thực thể do thấp tim, biểu hiện và mức độ hẹp van.
• Xác định mức độ và tiên lượng bệnh: Siêu âm tim giúp đánh giá mức độ hở van, mức độ ảnh hưởng đến các buồng tim và chức năng tim, từ đó tiên lượng bệnh.

3. Siêu âm tim để hướng dẫn phẫu thuật

Siêu âm tim không chỉ giúp chỉ định phẫu thuật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn phẫu thuật. Dựa trên kết quả siêu âm tim, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh lý, mức độ nghiêm trọng và tiên lượng bệnh. Tuy nhiên, tùy vào từng trường hợp cụ thể, từng bệnh nhân cụ thể lại có những kỹ thuật xử lý bệnh khác nhau. Do đó, các bác sĩ vẫn cần sử dụng siêu âm tim, tập trung vào một số kỹ thuật nhất định để hướng dẫn phẫu thuật, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

3.1. Siêu âm tim hướng dẫn phẫu thuật bệnh van 2 lá

• Xác định kích thước nhĩ trái: Siêu âm tim giúp xác định kích thước nhĩ trái, từ đó giúp bác sĩ lựa chọn được đường mở nhĩ trái phù hợp để tiếp cận van hai lá.
• Phát hiện huyết khối nhĩ trái: Siêu âm tim giúp phát hiện huyết khối trong nhĩ trái, giúp bác sĩ dự tính được thời gian ca mổ kéo dài và xác định mức độ khó của ca mổ.
• Mô tả chính xác thương tổn của van hai lá: Siêu âm tim giúp mô tả chính xác thương tổn của từng bộ phận trong van hai lá (lá van, dây chằng, vòng van), từ đó giúp bác sĩ lựa chọn được phương pháp phẫu thuật thích hợp (thay van tim hay tạo hình van), lựa chọn kỹ thuật phẫu thuật thích hợp và thiết bị phẫu thuật phù hợp.
• Xác định hở van động mạch chủ phối hợp: Siêu âm tim giúp xác định xem có thương tổn hở van động mạch chủ phối hợp hay không, để đưa ra dự kiến có cần can thiệp van động mạch chủ hay không.

3.2. Siêu âm tim hướng dẫn phẫu thuật bệnh van động mạch chủ

• Xác định kích thước vòng van: Siêu âm tim giúp xác định kích thước vòng van để dự trù các van nhân tạo số nhỏ, hoặc dự tính kỹ thuật mở rộng vòng van để có thể sử dụng van nhân tạo số lớn hơn.
• Xác định độ dày lá van: Siêu âm tim giúp xác định độ dày lá van ở người bệnh có chỉ định tạo hình van, từ đó xác định kỹ thuật tạo hình van phù hợp.

3.3. Siêu âm tim hướng dẫn phẫu thuật bệnh van 3 lá

Siêu âm tim giúp xác định chính xác hở van chức năng (do giãn vòng van) hay thương tổn van do thấp tim để lựa chọn cách thức sửa van phù hợp.

Tóm lại, siêu âm tim có vai trò rất quan trọng trong phẫu thuật tim, giúp chẩn đoán bệnh, chỉ định phẫu thuật và định hướng phẫu thuật tim. Độ chính xác của siêu âm tim không chỉ phụ thuộc vào kiến thức, kinh nghiệm của bác sĩ mà còn phụ thuộc phần lớn vào chất lượng của máy siêu âm. Do đó, cần tiến hành siêu âm tim và phẫu thuật tim tại các cơ sở y tế lớn, có đầy đủ trang thiết bị hiện đại, đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm. Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch học Việt Nam (vnah.org.vn), người bệnh nên lựa chọn các bệnh viện có trung tâm tim mạch uy tín để đảm bảo chất lượng chẩn đoán và điều trị.