Siêu Âm Tim Cơ Bản: Tổng Quan Dành Cho Bệnh Nhân
1. Siêu âm tim cơ bản là gì?
Khái niệm: Siêu âm tim là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng siêu âm (tần số trên 20,000 Hz) để tạo ra hình ảnh về cấu trúc và chức năng của tim. Đây là một phương pháp không xâm lấn, an toàn và hiệu quả để đánh giá sức khỏe tim mạch.
Nguyên lý: Sóng siêu âm được phát ra từ đầu dò, đi vào các mô tim và phản xạ trở lại khi gặp các cấu trúc khác nhau. Đầu dò sẽ thu nhận sóng phản xạ này, sau đó máy tính sẽ chuyển đổi chúng thành hình ảnh hiển thị trên màn hình.
Phân loại: Siêu âm tim được phân loại dựa trên nguyên lý hoạt động và vị trí thực hiện:
Theo nguyên lý hoạt động:
- Siêu âm 1 chiều (M-mode): Cung cấp thông tin về chuyển động của các cấu trúc tim theo thời gian, thường được sử dụng để đo độ dày thành tim và kích thước buồng tim.
- Siêu âm 2 chiều (2D): Tạo ra hình ảnh hai chiều về cấu trúc tim, cho phép quan sát hình thái và kích thước của các buồng tim, van tim và các mạch máu lớn.
- Siêu âm Doppler: Sử dụng hiệu ứng Doppler để đo tốc độ và hướng dòng máu trong tim và các mạch máu. Có nhiều loại siêu âm Doppler như Doppler xung, Doppler liên tục, Doppler màu và Doppler mô tim, mỗi loại cung cấp thông tin khác nhau về huyết động học của tim.
Theo vị trí thực hiện:
- Siêu âm tim qua thành ngực (TTE): Đầu dò được đặt trên thành ngực để thu hình ảnh tim. Đây là phương pháp phổ biến nhất, không xâm lấn và dễ thực hiện.
- Siêu âm tim qua thực quản (TEE): Đầu dò được đưa vào thực quản, cho phép thu được hình ảnh tim rõ nét hơn, đặc biệt là các cấu trúc ở phía sau tim như van hai lá và động mạch chủ.
Mục đích: Siêu âm tim cơ bản giúp bác sĩ đánh giá tổng quan về:
- Hình thái: Kích thước và hình dạng của các buồng tim, độ dày của thành tim, tình trạng của van tim và các mạch máu lớn.
- Chức năng: Khả năng co bóp và bơm máu của tim, chức năng của các van tim.
- Huyết động học: Lưu lượng máu qua tim và các mạch máu, áp lực trong các buồng tim.
2. Vai trò của siêu âm tim cơ bản
Kỹ thuật siêu âm tim cơ bản đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và chẩn đoán các bệnh lý tim mạch, giúp bác sĩ:
Chẩn đoán các bệnh lý tim mạch:
- Bệnh van tim: Hẹp van, hở van.
- Bệnh cơ tim: Phì đại cơ tim, bệnh cơ tim giãn.
- Bệnh tim bẩm sinh: Thông liên thất, thông liên nhĩ.
- Bệnh màng ngoài tim: Tràn dịch màng ngoài tim, viêm màng ngoài tim.
- Bệnh động mạch chủ: Phình động mạch chủ, bóc tách động mạch chủ.
Đánh giá chức năng tim:
- Chức năng tâm thu thất trái: Đo phân suất tống máu (EF) để đánh giá khả năng bơm máu của tim.
- Chức năng tâm trương thất trái: Đánh giá khả năng thư giãn và đổ đầy máu của tim.
- Chức năng thất phải: Đánh giá khả năng bơm máu của thất phải, đặc biệt quan trọng trong các bệnh lý phổi và tăng áp phổi.
3. Các mặt cắt cơ bản trong siêu âm tim
Để đánh giá toàn diện tim, bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm tim ở nhiều mặt cắt khác nhau. Dưới đây là các mặt cắt cơ bản:
Mặt cắt dưới sườn:
- Mục đích: Đánh giá 4 buồng tim (nhĩ phải, nhĩ trái, thất phải, thất trái), tĩnh mạch chủ dưới và tĩnh mạch gan.
- Kỹ thuật: Đầu dò được đặt dưới sườn phải, hướng về phía tim. Bệnh nhân có thể được yêu cầu hít sâu để cải thiện hình ảnh. *Tham khảo: https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2013/05/02/10/04/focused-cardiac-ultrasound
Mặt cắt cạnh ức (trục dọc và trục ngang):
- Mục đích: Đánh giá thất trái, van động mạch chủ, van hai lá, nhĩ trái và động mạch chủ lên. Giúp định khu tràn dịch màng tim.
- Kỹ thuật: Đầu dò được đặt ở bờ trái xương ức, thường ở khoang liên sườn 3-5.
Mặt cắt từ mỏm tim (4 buồng, 2 buồng, đường ra thất trái):
- Mục đích: Đánh giá kích thước và chức năng của cả hai thất, van hai lá, van ba lá, vách liên thất và vách liên nhĩ.
- Kỹ thuật: Đầu dò được đặt ở mỏm tim, thường ở khoang liên sườn 5 trên đường trung đòn trái.
4. Hướng dẫn siêu âm tim cơ bản
Quy trình siêu âm tim cơ bản thường bao gồm các bước sau:
- Chuẩn bị:
- Bệnh nhân được yêu cầu cởi áo và nằm ngửa trên giường.
- Bác sĩ bôi một lớp gel lên ngực để tăng cường tiếp xúc giữa đầu dò và da, giúp cải thiện chất lượng hình ảnh.
- Thực hiện:
- Bác sĩ di chuyển đầu dò trên ngực bệnh nhân để thu được các mặt cắt khác nhau của tim.
- Trong quá trình siêu âm, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thay đổi tư thế (nằm nghiêng trái) hoặc hít sâu để có được hình ảnh rõ nét hơn.
- Nếu cần thiết, bác sĩ có thể tiêm thuốc cản âm để cải thiện chất lượng hình ảnh, đặc biệt là trong các trường hợp khó khảo sát.
- Thời gian:
- Siêu âm tim cơ bản thường kéo dài từ 30 phút đến 1 tiếng.
- Quá trình siêu âm thường kết hợp với đo điện tâm đồ (ECG) để đồng bộ hóa hình ảnh tim với hoạt động điện của tim.
5. Khi nào cần siêu âm tim cơ bản?
Siêu âm tim cơ bản được chỉ định trong nhiều trường hợp, bao gồm:
- Các triệu chứng nghi ngờ bệnh tim:
- Đau ngực.
- Khó thở, đặc biệt khi gắng sức hoặc nằm.
- Đánh trống ngực, hồi hộp.
- Phù chân, mắt cá chân.
- Ngất.
- Tiền sử bệnh tim:
- Bệnh van tim.
- Bệnh cơ tim.
- Bệnh tim bẩm sinh.
- Tiền sử nhồi máu cơ tim.
- Tăng huyết áp.
- Các bệnh lý khác có thể ảnh hưởng đến tim:
- Suy thận.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
- Bệnh tự miễn.
- Ung thư.
- Đánh giá trước phẫu thuật: Để đánh giá chức năng tim trước khi thực hiện các phẫu thuật lớn.
- Theo dõi điều trị: Để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị bệnh tim.
- Cấp cứu:
- Đau ngực cấp.
- Khó thở cấp.
- Sốc.
- Ngừng tuần hoàn.
6. Sau khi siêu âm tim cơ bản
- Sinh hoạt: Siêu âm tim cơ bản là một kỹ thuật không xâm lấn và an toàn, bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động thường ngày ngay sau khi thực hiện.
- Kết quả:
- Nếu kết quả siêu âm tim bình thường, bệnh nhân có thể không cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác.
- Nếu kết quả siêu âm tim bất thường, bác sĩ sẽ tư vấn và có thể chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu hơn như siêu âm tim gắng sức, siêu âm tim qua thực quản, chụp CT tim hoặc chụp MRI tim để chẩn đoán chính xác bệnh lý.
- Tái khám: Bệnh nhân nên tái khám và siêu âm tim định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để theo dõi tình trạng bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.
Lưu ý:
- Để đảm bảo kết quả siêu âm tim chính xác, bệnh nhân nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín, có đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, cùng với trang thiết bị hiện đại.
- Trước khi siêu âm tim, bệnh nhân nên thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng và các bệnh lý mắc kèm.
Tham khảo thêm thông tin tại: https://www.vnah.org.vn/