Tai Biến Mạch Máu Não: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Nhận Biết và Cách Phòng Tránh
Tai biến mạch máu não, hay còn gọi là đột quỵ, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Bệnh lý này có thể để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Do đó, việc trang bị kiến thức về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách phòng tránh tai biến mạch máu não là vô cùng quan trọng.
Tai Biến Mạch Máu Não
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là gì?
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là tình trạng khẩn cấp xảy ra khi dòng máu cung cấp cho một phần não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể. Sự thiếu hụt oxy và dưỡng chất khiến các tế bào não bắt đầu chết chỉ trong vài phút. Đột quỵ có thể gây tổn thương não nghiêm trọng, ảnh hưởng đến các chức năng cơ thể mà não kiểm soát, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Theo thống kê của Hội Tim Mạch Học Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200.000 người Việt Nam bị đột quỵ, và tỷ lệ này ngày càng gia tăng. Vì vậy, việc hiểu rõ về bệnh lý này là vô cùng cần thiết.
Nguyên nhân chính của tai biến mạch máu não
Có hai nguyên nhân chính gây ra tai biến mạch máu não:
Tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ
Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% các trường hợp. Thiếu máu cục bộ xảy ra khi cục máu đông làm tắc nghẽn một động mạch dẫn máu lên não, gây cản trở lưu thông máu. Cục máu đông này có thể hình thành do:
- Xơ vữa động mạch: Sự tích tụ mảng bám trong lòng động mạch làm hẹp và cứng thành mạch.
- Cao huyết áp: Áp lực máu cao làm tổn thương thành mạch, tạo điều kiện cho cục máu đông hình thành.
- Rối loạn nhịp tim: Đặc biệt là rung nhĩ, có thể tạo ra cục máu đông trong tim, sau đó di chuyển lên não.
- Các bệnh lý khác: Bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh…
Tai biến mạch máu não do xuất huyết
Loại đột quỵ này chiếm khoảng 15% các trường hợp, xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào nhu mô não hoặc khoang dưới nhện. Nguyên nhân thường gặp bao gồm:
- Cao huyết áp: Áp lực máu cao làm vỡ các mạch máu yếu.
- Dị dạng mạch máu não: Các mạch máu não bất thường có thể bị vỡ dưới áp lực cao.
- Sử dụng thuốc làm loãng máu: Các thuốc này có thể làm tăng nguy cơ chảy máu nếu không được kiểm soát chặt chẽ.
Các yếu tố nguy cơ khác
Ngoài các nguyên nhân chính, một số yếu tố nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng mắc tai biến mạch máu não:
- Tuổi tác: Nguy cơ tăng theo độ tuổi.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ cao hơn nữ giới.
- Tiền sử gia đình: Nếu có người thân bị tai biến mạch máu não, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
- Các bệnh lý nền: Đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, béo phì.
- Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, ít vận động.
Dấu hiệu nhận biết tai biến mạch máu não
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu tai biến mạch máu não là vô cùng quan trọng để có thể điều trị kịp thời, hạn chế tối đa di chứng. Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp, được tóm gọn trong từ "FAST":
- F (Face): Mặt bị xệ xuống, méo mó.
- A (Arm): Tay yếu hoặc tê liệt.
- S (Speech): Khó nói, nói ngọng, hoặc không hiểu người khác nói gì.
- T (Time): Gọi cấp cứu ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trên.
Ngoài ra, còn có một số dấu hiệu khác như:
- Rối loạn thị lực: Mờ mắt, nhìn đôi.
- Đau đầu dữ dội: Đau đầu đột ngột, dữ dội, khác với các cơn đau đầu thông thường.
- Chóng mặt, hoa mắt: Chóng mặt đột ngột, kèm theo buồn nôn hoặc nôn.
- Rối loạn ý thức: Lú lẫn, mất định hướng, hoặc hôn mê.
Lưu ý: Nếu bạn hoặc người xung quanh có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, cần được đưa đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Thời gian là vàng, mỗi phút trôi qua càng làm tăng nguy cơ tổn thương não không hồi phục.
Cách phòng tránh tai biến mạch máu não hiệu quả
Phòng ngừa tai biến mạch máu não là hoàn toàn có thể thực hiện được nếu chúng ta có ý thức và thực hiện các biện pháp sau:
Kiểm soát các yếu tố nguy cơ
- Huyết áp: Duy trì huyết áp ở mức bình thường (dưới 140/90 mmHg). Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc hạ huyết áp nếu cần thiết.
- Đái tháo đường: Kiểm soát tốt lượng đường huyết bằng chế độ ăn uống, tập luyện và thuốc men theo chỉ định của bác sĩ.
- Rối loạn mỡ máu: Giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL) bằng chế độ ăn uống và thuốc nếu cần.
- Béo phì: Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì bằng chế độ ăn uống và tập luyện.
- Bỏ hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não gấp nhiều lần.
- Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia quá nhiều có thể làm tăng huyết áp và nguy cơ tai biến mạch máu não.
Chế độ ăn uống hợp lý
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ ăn nhiều muối, mỡ.
- Ưu tiên các loại chất béo không bão hòa như dầu ô liu, dầu cá.
Tập luyện thể dục thường xuyên
- Ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần.
- Chọn các bài tập phù hợp với sức khỏe và thể trạng của bản thân, ví dụ như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe…
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
- Để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý tiềm ẩn có thể dẫn đến tai biến mạch máu não.
- Đặc biệt, những người có yếu tố nguy cơ cao nên kiểm tra sức khỏe định kỳ thường xuyên hơn.
Tai biến mạch máu não là một căn bệnh nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể phục hồi và giảm thiểu di chứng. Việc phòng ngừa bệnh cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về bệnh tim mạch và tai biến mạch máu não, hãy đến Phòng khám Tim mạch BS Phạm Xuân Hậu để được tư vấn và điều trị. Phòng khám tọa lạc tại 336A Phan Văn Trị, P11, Bình Thạnh, TPHCM. Bạn cũng có thể liên hệ qua số điện thoại 0938237460 để đặt lịch hẹn.