1. Phẫu thuật Bắc cầu động mạch chủ - Động mạch vành là gì?
Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành (hay được gọi tắt là bắc cầu chủ vành ) là một phẫu thuật nhằm tăng cường lưu lượng máu nuôi tim qua hệ thống mạch vành. Được chỉ định để điều trị các bệnh hẹp – tắc một hoặc nhiều thân động mạch vành. Phẫu thuật viên nối bắc cầu qua chỗ hẹp bằng đoạn mạch của chính người bệnh làm mảnh ghép để “bắc cầu” (có thể là động mạch từ trong lồng ngực gọi là động mạch ngực trong trái và phải, động mạch quay ở cẳng tay, tĩnh mạch ở đùi và cẳng chân) giúp động mạch vành được tái lưu thông. Người bệnh sau phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành có thể hoạt động thể lực như trước, chất lượng cuộc sống được cải thiện.
2. Tại sao phải thực hiện phẫu thuật bắc cầu chủ vành?
Bác sĩ sẽ nói cho bạn khi nào nên phẫu thuật bắc cầu chủ vành hoặc sử dụng các biện pháp thay thế khác để tái thông mạch vành như nong và đặt stent . Phẫu thuật bắc cầu chủ vành là một chọn lựa nếu:
- Bệnh nhân bị đau ngực do nguyên nhân hẹp nhiều thân mạch vành làm cho cơ tim bị thiếu máu ngay cả khi hoạt động thể lực nhẹ thậm chí cả lúc nghỉ.
- Bệnh nhân bị hẹp nhiều thân mạch vành và chức năng thất trái giảm.
- Bệnh nhân bị hẹp hoặc tắc thân chung động mạch vành (thân chung là nhánh mạch cấp máu cho gần toàn bộ thất trái).
- Bệnh nhân có tổn thương mạch vành mà trước đó đặt stent thất bại hoặc trước đó đặt stent nhưng bị hẹp trở lại.
- Phẫu thuật bắc cầu chủ vành cấp cứu khi bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim mà can thiệp mạch vành khó hoặc thất bại.
Phẫu thuật không điều trị được nguyên nhân sinh ra các mảng xơ vữa động mạch do vậy ngay cả sau khi phẫu thuật, bệnh nhân vẫn cần phải thay đổi lối sống tích cực, kiểm soát các yếu tố nguy cơ như bỏ thuốc lá, giảm cân ... và uống thuốc điều trị các bệnh nền như tăng huyết áp , rối loạn lipid máu , tiểu đường ...
Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành
3. Người bệnh cần chuẩn bị gì cho cuộc mổ?
Để chuẩn bị cho cuộc mổ, người bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn cụ thể về các vấn đề như sau:
- Bỏ thuốc lá tối thiểu 1 tháng.
- Dừng các thuốc chống ngưng tập tiểu cầu 3 – 7 ngày trước phẫu thuật tùy theo loại thuốc chống ngưng tập tiểu cầu bệnh nhân đang dùng.
- Bệnh nhân cần nhập viện trước 2 ngày, làm các xét nghiệm tiền phẫu như chụp X quang, xét nghiệm máu, ...
- Cần phải sắp xếp công việc để nghỉ ngơi trong khoảng từ 4 đến 6 tuần để hồi phục sau mổ.
Người bệnh/gia đình người bệnh được giải thích các kiến thức về bệnh, tại sao phải phẫu thuật, những rủi ro, cũng như căn dặn sau khi phẫu thuật cần tuân theo những điều gì. Gia đình, người bệnh ký giấy cam đoan phẫu thuật.
4. Các bước thực hiện phẫu thuật:
Tư thế : người bệnh nằm ngửa, 2 tay xuôi theo thân mình (nếu lấy động mạch quay thì phía tay lấy mạch quay rạng ngang), có độn một gối nhỏ ở sau vai. Bộc lộ vùng chân lấy tĩnh mạch hiển.
Vô cảm : gây mê nội khí quản. Đặt các ống thông để theo dõi huyết động (động mạch, tĩnh mạch trung tâm), các đường truyền, đầu đo nhiệt độ.
Kỹ thuật: Tùy từng bệnh nhân, mức độ và số mạch tổn thương... các phẫu thuật viên có thể mổ bắc cầu bằng hai phương pháp:
- Mổ khi quả tim vẫn co bóp.
- Mổ khi cho quả tim ngừng đập, máu chảy qua máy tim phổi nhân tạo.
5. Ngay sau phẫu thuật
Khi tiến hành phẫu thuật, bệnh nhân được gây mê toàn thân nên bệnh nhân sẽ không có cảm nhận gì. Sau mổ bệnh nhân vẫn được tiếp tục duy trì mê để chuyển về khoa hồi sức tích cực. Tại đây bệnh nhân sẽ được thoát mê và tỉnh trở lại. Điều trị được tiếp tục tại khoa hồi sức tích cực một vài ngày để cai máy thở, dùng các thuốc hỗ trợ tim, rút các ống dẫn lưu...
6. Ra khỏi khoa hồi sức tích cực
Khi tình trạng bệnh nhân cải thiện hơn, người bệnh sẽ được chuyển từ khoa hồi sức tích cực về phòng bệnh thường. Tại đây bệnh nhân tiếp tục được điều trị ổn định, phục hồi chức năng đến khi ra viện, thường là thêm khoảng 4-6 ngày. Thời gian hồi phục tiếp tục trong khoảng 5 tuần bệnh nhân sẽ trở lại làm việc, tập thể dục thể thao, lái xe...
7. Các biểu hiện bình thường sau phẫu thuật
Sau phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành , người bệnh có thể gặp các biểu hiện bao gồm:
- Khó chịu hoặc ngứa ở vết mổ.
- Sưng nơi động mạch hoặc tĩnh mạch được lấy ra để ghép.
- Đau cơ bắp hoặc đau thắt vai và lưng trên do nằm lâu
- Mệt mỏi, thay đổi tâm trạng.
- Các vấn đề về giấc ngủ hoặc chán ăn.
- Táo bón .
- Đau ngực xung quanh chỗ mổ xương ngực (thường xuyên hơn với phương pháp phẫu thuật truyền thống).
Thông thường, các biểu hiện này sẽ hết sau 4 - 6 tuần.
8. Cuộc sống của bệnh nhân sau mổ bắc cầu chủ vành
Phẫu thuật bắc cầu chủ vành giúp cải thiện lượng máu đến nuôi tim nhưng nó không chữa được nguyên nhân gây ra bệnh mạch vành là các mảng vữa xơ. Do vậy, bệnh nhân vẫn cần phải tiếp tục uống các thuốc điều trị bệnh nền như: các thuốc ngăn chặn hình thành cục máu đông, thuốc hạ mỡ máu , thuốc hạ huyết áp , thuốc tiểu đường ..., thay đổi lối sống như:
- Bỏ thuốc lá.
- Ăn giảm mỡ, giảm muối.
- Kiểm soát cân nặng.
- Tập thể dục đều đặn.
- Giảm stress.
Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành giúp tạo ra đường đi mới để máu đi vòng qua động mạch bị tắc hẹp tới nuôi dưỡng cơ tim. Sau phẫu thuật bắc cầu chủ vành, khoảng 95% người bệnh sẽ giảm được hoặc hết hẳn triệu chứng đau ngực; nhanh chóng phục hồi sức khỏe và có thể hoạt động thể chất gần như người bình thường.
Bệnh nhân sẽ giảm thời gian nằm viện, phục hồi nhanh sau mổ và hầu hết tránh được tác dụng có hại của máy tuần hoàn ngoài cơ thể nếu chưa đặt quá nhiều stent trước đó hoặc bệnh chưa tiến triển quá nặng.
Hơn nữa, trước khi được phẫu thuật bắc cầu chủ vành, bệnh nhân được khám, thăm dò rất đầy đủ, cẩn thận bằng các trang thiết bị hiện đại: điện tim gắng sức , siêu âm tim 4D , cộng hưởng từ tim , chụp cắt lớp vi tính 640 dãy, PET-CT, chụp mạch vành có siêu âm trong lòng mạch, FFR vv... bởi các Giáo sư, bác sỹ tim mạch giàu kinh nghiệm.