Bài viết giải thích về siêu âm tim qua thực quản (TEE), một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh tim mạch, bao gồm định nghĩa (kỹ thuật siêu âm sử dụng đầu dò gắn vào ống nhỏ đưa qua đường miệng vào thực quản để thu hình ảnh tim), chỉ định (khi siêu âm tim thường quy không đủ chi tiết, trong phẫu thuật tim, phòng hồi sức, phòng thông tim), và chống chỉ định (tuyệt đối và tương đối).

Siêu âm tim qua thực quản: Những điều cần biết

Siêu âm tim qua đường thực quản (TEE) vẫn còn là một khái niệm khá mới mẻ đối với nhiều người, và điều này có thể gây ra những lo lắng và băn khoăn khi bệnh nhân được chỉ định thực hiện kỹ thuật này. Vậy siêu âm tim qua thực quản là gì? Khi nào cần thực hiện và có những chống chỉ định nào?

1. Siêu âm tim qua thực quản là gì?

• Định nghĩa: Siêu âm tim qua thực quản (TEE) là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, trong đó một đầu dò siêu âm nhỏ được gắn vào một ống mềm, sau đó đưa qua đường miệng vào thực quản của bệnh nhân. Từ vị trí này, đầu dò sẽ phát ra sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh chi tiết về tim và các cấu trúc lân cận.

• Ưu điểm: Do thực quản nằm rất gần tim, TEE cho phép thu được hình ảnh rõ nét và chi tiết hơn so với siêu âm tim qua thành ngực (TTE) thông thường. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá các cấu trúc nhỏ, nằm sâu hoặc bị che khuất bởi xương sườn và phổi.

• Mục đích: TEE được sử dụng để đánh giá một loạt các vấn đề về tim mạch, bao gồm:

  • Kích thước và chức năng của các buồng tim (nhĩ và thất).
  • Cấu trúc và chức năng của các van tim (van hai lá, van ba lá, van động mạch chủ, van động mạch phổi).
  • Màng ngoài tim (lớp màng bao bọc bên ngoài tim).
  • Các mạch máu lớn nối với tim (động mạch chủ, tĩnh mạch phổi).
  • Phát hiện các cục máu đông trong tim.
  • Tìm kiếm các khối u tim.
  • Đánh giá các bệnh tim bẩm sinh.

• Ứng dụng: TEE thường được chỉ định khi siêu âm tim thường quy (qua thành ngực) không cung cấp đủ thông tin cần thiết để chẩn đoán hoặc đánh giá tình trạng bệnh. Theo ACC.org, TEE có thể được sử dụng để chẩn đoán các bệnh lý phức tạp về tim mạch.

2. Chỉ định siêu âm tim qua đường thực quản khi nào?

Siêu âm tim qua đường thực quản (TEE) là một phương pháp siêu âm hiện đại, mang lại hình ảnh chi tiết và rõ nét hơn so với các phương pháp siêu âm thông thường. Dưới đây là các trường hợp cụ thể mà bác sĩ có thể chỉ định thực hiện TEE:

• Hình ảnh siêu âm qua thành ngực không rõ ràng: Trong một số trường hợp, chất lượng hình ảnh thu được từ siêu âm tim qua thành ngực (TTE) có thể bị hạn chế do các yếu tố sau:

  • Béo phì: Lớp mỡ dày ở thành ngực có thể cản trở sóng siêu âm.
  • Tiền sử phẫu thuật xương ức: Sẹo mổ và khí trong mô có thể làm giảm độ phân giải của hình ảnh.
  • Bệnh phổi mạn tính: Khí trong phổi có thể gây nhiễu sóng siêu âm.
  • Đánh giá tiểu nhĩ trái và huyết khối nhĩ trái: TEE là phương pháp tốt nhất để phát hiện huyết khối trong tiểu nhĩ trái, đặc biệt trước khi thực hiện các thủ thuật như mổ tim kín, nong van hai lá hoặc sốc điện chuyển nhịp.
  • Viêm nội tâm mạc nhiễm trùng: TEE giúp phát hiện các ổ áp xe, sùi van hoặc tổn thương van do nhiễm trùng, đặc biệt là ở bệnh nhân có van tim nhân tạo.
  • Tim bẩm sinh: TEE có thể cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc tim và các bất thường liên quan trong bệnh tim bẩm sinh.
  • Đánh giá các cấu trúc phía sau tim: TEE cho phép quan sát rõ các cấu trúc như tĩnh mạch phổi, thân và nhánh động mạch phổi, và tiểu nhĩ trái.
  • Thông liên nhĩ (ASD): TEE giúp xác định kích thước và vị trí của lỗ thông liên nhĩ, cũng như đánh giá mức độ ảnh hưởng đến các buồng tim.
  • Hẹp eo động mạch chủ: TEE có thể được sử dụng để đánh giá mức độ hẹp và các biến chứng liên quan.

• Trong quá trình phẫu thuật tim: TEE được sử dụng rộng rãi trong phẫu thuật tim để:

  • Theo dõi chức năng thất trái: Đảm bảo chức năng tim ổn định trong suốt quá trình phẫu thuật.
  • Đánh giá tưới máu cơ tim: Phát hiện sớm tình trạng thiếu máu cơ tim cục bộ.
  • Phát hiện hở van: Xác định mức độ hở van và đánh giá hiệu quả của việc sửa chữa van.
  • Phát hiện bọt khí: Bọt khí có thể xuất hiện trong quá trình phẫu thuật và gây tắc mạch, TEE giúp phát hiện sớm để có biện pháp xử lý kịp thời.
  • Đánh giá kết quả phẫu thuật: Kiểm tra xem van tim đã được sửa chữa đúng cách hay lỗ thông đã được đóng kín chưa.
  • Xác định vị trí vào/ra trong bóc tách động mạch chủ: TEE giúp xác định chính xác vị trí rách của động mạch chủ, từ đó giúp phẫu thuật viên có hướng xử lý phù hợp.

• Trong phòng hồi sức: TEE có thể được sử dụng để đánh giá nhanh chóng và chính xác tình trạng tim mạch của bệnh nhân nặng trong phòng hồi sức, đặc biệt khi hình ảnh siêu âm qua thành ngực bị hạn chế. TEE có thể được chỉ định trong tất cả các trường hợp mà siêu âm qua thành ngực được sử dụng trong phòng hồi sức.

• Trong phòng thông tim: TEE có thể hỗ trợ các thủ thuật can thiệp tim mạch bằng cách:

  • Xác định vị trí ống thông: Trong các thủ thuật như chọc vách liên nhĩ (VLN) hoặc vách liên thất (VLT), TEE giúp kỹ thuật viên xác định chính xác vị trí của ống thông.
  • Hủy đường dẫn truyền hoặc ổ ngoại vị bằng điện: TEE có thể giúp định vị các đường dẫn truyền bất thường hoặc ổ ngoại vị trong tim, từ đó giúp bác sĩ can thiệp đốt điện một cách chính xác.

3. Chống chỉ định siêu âm tim qua đường thực quản

Trước khi quyết định thực hiện TEE, bác sĩ sẽ xem xét kỹ lưỡng các chống chỉ định để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Các chống chỉ định có thể được chia thành hai nhóm:

• Chống chỉ định tuyệt đối:

  • Thiếu sự đồng ý của bệnh nhân: Bệnh nhân có quyền từ chối bất kỳ thủ thuật y tế nào.
  • Bệnh nhân không hợp tác: TEE đòi hỏi bệnh nhân phải nằm yên và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ.
  • Thiếu chuyên môn của kỹ thuật viên: TEE là một kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật viên phải được đào tạo bài bản và có kinh nghiệm.
  • Nghẽn thực quản: Các tình trạng như ung thư thực quản hoặc teo thực quản có thể gây tắc nghẽn, khiến việc đưa ống siêu âm vào thực quản trở nên nguy hiểm.
  • Xoắn dạ dày: Tình trạng này có thể gây khó khăn cho việc đưa ống siêu âm vào thực quản và làm tăng nguy cơ biến chứng.
  • Chảy máu đường tiêu hóa trên: TEE có thể làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc làm nặng thêm tình trạng chảy máu.
  • Thủng tạng rỗng: TEE có thể gây thủng thực quản hoặc dạ dày nếu có sẵn tổn thương.
  • Dạ dày đầy thức ăn: Thức ăn trong dạ dày có thể làm giảm chất lượng hình ảnh và tăng nguy cơ trào ngược.
  • Nghi ngờ chấn thương cột sống cổ: TEE có thể làm tổn thương tủy sống nếu có chấn thương cột sống cổ không được phát hiện.

• Chống chỉ định tương đối:

  • Bệnh thực quản: Các bệnh như viêm thực quản, loét thực quản hoặc Barrett thực quản có thể làm tăng nguy cơ biến chứng khi thực hiện TEE.
  • Giãn tĩnh mạch thực quản: TEE có thể gây vỡ tĩnh mạch thực quản và gây chảy máu.
  • Túi thừa thực quản: TEE có thể gây thủng túi thừa.
  • Rò thực quản: TEE có thể làm nặng thêm tình trạng rò.
  • Viêm thực quản tiến triển: TEE có thể gây đau và khó chịu cho bệnh nhân.
  • Ung thư biểu mô, xơ cứng bì, thoát vị dạ dày: Các tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ biến chứng khi thực hiện TEE.
  • Chấn thương thực quản ngực (kín/hở): TEE có thể làm nặng thêm tổn thương.
  • Tiền sử phẫu thuật thực quản: Sẹo mổ có thể gây khó khăn cho việc đưa ống siêu âm vào thực quản.
  • Phẫu thuật tạo hình dạ dày chống trào ngược: TEE có thể làm tổn thương vùng phẫu thuật.
  • Bất thường cột sống cổ (viêm khớp, gai cột sống, thoái hóa): TEE có thể gây đau và khó chịu cho bệnh nhân.
  • Phẫu thuật/xạ trị vùng cổ: Các thủ thuật này có thể làm tăng nguy cơ biến chứng khi thực hiện TEE.
  • Dị dạng vùng hầu họng: Dị dạng có thể gây khó khăn cho việc đưa ống siêu âm vào thực quản.
  • Xạ trị trung thất: Xạ trị có thể làm tăng nguy cơ tổn thương thực quản.
  • Xuất huyết nội tạng: TEE có thể làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc làm nặng thêm tình trạng chảy máu.

Lưu ý trước khi siêu âm: Để đảm bảo an toàn và chất lượng hình ảnh tốt nhất, bệnh nhân cần nhịn ăn ít nhất 5 tiếng trước khi thực hiện TEE. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên kiêng rượu bia và các chất kích thích trước khi siêu âm.

Kỹ thuật siêu âm tim qua đường thực quản đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý tim mạch phức tạp. Với hình ảnh rõ nét và khả năng đánh giá chi tiết các cấu trúc tim, TEE giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị chính xác và hiệu quả hơn. Hơn nữa, siêu âm tim qua đường thực quản thường không gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh. Do đó, bạn có thể hoàn toàn yên tâm thực hiện liệu pháp siêu âm này tại các cơ sở y tế chuyên khoa tim mạch uy tín trên toàn quốc.