1. Siêu âm tim cản âm là gì?
Siêu âm tim là một thăm dò chẩn đoán bằng cách sử dụng sóng siêu âm tần số cao để có được những hình ảnh động về tim và những cấu trúc liên quan đến tim (chẳng hạn như van tim). Siêu âm tim có thể siêu âm qua thành ngực hay qua thực quản.
Siêu âm tim cản âm là phương pháp siêu âm phối hợp với tiêm chất cản âm vào mạch máu để tăng khả năng phát hiện bất thường của tìm mà siêu âm tim 2D thông thường không rõ hay không phát hiện được.
Nguyên lý của phương pháp siêu âm tim cản âm: Khi tiêm chất cản âm vào tĩnh mạch, các chất này sẽ theo đường máu tĩnh mạch trở về tâm nhĩ phải, rồi xuống tâm thất phải, sau đó được bơm lên phổi từ đó gây cản âm cản âm các cấu trúc này tức là khi tia siêu âm đi qua chúng sẽ bị cản lại làm cho các buồng tim sáng lên thấy rõ các cấu trúc bình thường và bất thường.
Bản chất các chất cản quang được sử dụng là các vi bọt khí có kích thước rất nhỏ, nhỏ hơn cả hồng cầu nên chúng dễ dàng đi lại trong lòng mạch. Các chất cản quang này được thải chủ yếu qua phổi nên có thể sử dụng cho những bệnh nhân suy gan và suy thận.
2. Ứng dụng của siêu âm tim cản âm
2.1 Ứng dụng
- Các bệnh tim bẩm sinh: Shunt giữa các buồng tim, giữa các mạch máu...
- Xác định các cấu trúc tim, đánh giá vận động các thành tim, nhất là trong những trường hợp siêu âm 2D không rõ, nghi ngờ chẩn đoán.
- Thăm dò tình trạng tưới máu cơ tim, giúp chẩn đoán bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim .
- Hỗ trợ trong việc thăm dò khoang màng tim, chọc dịch màng ngoài tim.
- Giúp làm tăng các tín hiệu của Doppler khi thăm dò các dòng chảy.
2.2 Chỉ định siêu âm tim cản âm
- Bệnh lý tim bẩm sinh:
- Thông liên nhĩ , thông liên thất
- Lỗ bầu dục thông
- Còn ống động mạch
- Dị tật tĩnh mạch chủ đổ bất thường về tim
- Thông động tĩnh mạch phổi
- Các bệnh khác: Đảo gốc các động mạch lớn, thất phải hai đường ra, teo tịt van động mạch phổi, tim có 1 thất, tĩnh mạch phổi đổ lạc chỗ hoàn toàn...
- Xác định cấu trúc tim: Xác định các cấu trúc bất thường ở tim phải và tim trái như van tim, cơ tim...
- Thăm dò tình trạng tưới máu của cơ tim: Các bọt cản âm siêu nhỏ có thể theo dòng máu vào được cả các động mạch vành, sau đó ngấm vào cơ tim và tăng độ đậm âm của cơ tim từ đó giúp đánh giá mức độ tưới máu của cơ tim.
- Xác định khoang màng tim, chọc dịch màng ngoài tim: Bơm chất cản âm trong quá trình chọc màng ngoài tim dưới hướng dẫn của siêu âm sẽ giúp xác định vị trí của đầu kim, xác định xem kim đang nằm trong khoang màng ngoài tim hay không
- Chất cản âm làm tăng tín hiệu Doppler của các dòng chảy: Được sử dụng khi nghi ngờ tình trạng hở van, dòng phụt ngược trở lại sẽ đậm hơn dễ phát hiện hơn trên siêu âm thông thường.
3. Thực hiện kỹ thuật siêu âm tim cản âm như thế nào?
3.1 Các bước thực hiện
- Người bệnh được thực hiện siêu âm tim qua thành ngực hay qua thực quản như siêu âm tim thông thường.
- Đặt một kim luồn vào tĩnh mạch.
- Tạo bọt cản âm có thể là các bọt cản âm tự tạo hay các chất cản âm được sản xuất sẵn.
- Các chất cản âm tự tạo được tạo ra từ các dung dịch tiêm truyền thông thường, chất cản âm này khá to nên hầu hết chỉ về được buồng tim phải rất ít qua được mao mạch phổi để vào buồng tim trái. Nên được sử dụng chủ yếu trong đánh giá tim phải, các luồng shunt trong tim ...
- Các chất cản âm sản xuất sẵn: Được tiêm thẳng vào mạch máu, chúng có kích thước rất nhỏ nên có thể qua mao mạch phổi để vào buồng thất trái. Do vậy, các chất CÂ này được ứng dụng chủ yếu đối với tim trái: làm rõ các buồng tim, đánh giá vận động các thành thất trái và tưới máu cơ tim.
- Bật máy ghi hình để ghi lại video quá trình thực hiện để xem lại và phân tích hình ảnh, hướng đi của các bọt cản âm.
- Quan sát tiến trình hướng đi của bọt khí và đánh giá kết quả siêu âm tim.
3.2 Những biến chứng sau khi siêu âm tim cản quang
- Thông thường nếu siêu âm qua thành ngực thì kỹ thuật này không có tai biến gì, chỉ có một số ít trường hợp những người bị tim bẩm sinh xuất hiện triệu chứng nhức đầu nhẹ, nghỉ ngơi vài phút sẽ đỡ.
- Trường hợp siêu âm qua thực quản : Có thể cổ họng bị đau trong vài giờ, hiếm trường hợp ống siêu âm làm xước cổ họng bên trong. Trong quá trình siêu âm, có thể sẽ gặp phải vấn đề hô hấp do thuốc an thần hoặc lượng oxy hít thở.
