Hẹp Van Tim: Tổng Quan và Phương Pháp Nong Van Tim Bằng Bóng
1. Tổng Quan về Bệnh Hẹp Van Tim
Hẹp van tim là một bệnh lý tim mạch nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều người. Trong số các bệnh van tim mắc phải, hẹp van hai lá là phổ biến nhất, chiếm khoảng 40% các trường hợp. Bệnh chủ yếu do di chứng của thấp tim, một biến chứng của nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A. Loại vi khuẩn này thường gây viêm họng, viêm khớp. Ước tính có khoảng 15% trẻ em nhiễm liên cầu khuẩn beta, và 3-5% trong số đó sẽ tiến triển thành thấp tim. (Nguồn: vnah.org.vn)
Nếu không được điều trị, hẹp van hai lá gây cản trở dòng máu từ tâm nhĩ trái xuống tâm thất trái, dẫn đến rối loạn huyết động. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như phù phổi cấp, suy tim nặng, rối loạn nhịp tim, tắc mạch và suy tim mạn tính. (Nguồn: acc.org)
Đáng chú ý, các triệu chứng ban đầu của bệnh thường mơ hồ. Bệnh nhân có thể chỉ được chẩn đoán khi đã gặp các biến chứng như liệt (do tai biến tắc mạch máu não), ho ra máu, hoặc các dấu hiệu suy tim rõ rệt. (Nguồn: escardio.org)
Nếu hẹp van hai lá xảy ra ở trẻ nhỏ, trẻ có thể bị còi cọc, chậm phát triển. Đối với phụ nữ mang thai, hẹp van hai lá đe dọa tính mạng của cả mẹ và thai nhi trong suốt thai kỳ và quá trình chuyển dạ. (Nguồn: kcb.vn)
2. Nong Van Tim Bằng Bóng - Phương Pháp Trị Hẹp Van 2 Lá Hữu Hiệu
2.1. Nong Van Tim Bị Hẹp Bằng Bóng Là Gì?
Trước đây, điều trị hẹp van hai lá chủ yếu dựa vào thuốc và phẫu thuật. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng tạm thời. Trong trường hợp van tim hẹp khít, phẫu thuật tách van hoặc thay van là cần thiết. (Nguồn: timmachhoc.com)
Phẫu thuật tiềm ẩn nhiều rủi ro như tác dụng phụ của gây mê, nhiễm trùng, biến chứng, thời gian phục hồi kéo dài, sẹo lớn trên ngực, chi phí cao và ảnh hưởng tâm lý người bệnh. (Nguồn: medscape.com)
Ngày nay, kỹ thuật nong van tim bằng bóng Inoue đang được sử dụng rộng rãi. Khác với phẫu thuật sửa hoặc thay van tim, nong van tim là một kỹ thuật không cần mổ hở. Thay vào đó, bác sĩ sử dụng một ống thông có gắn bóng, đưa qua da để nong rộng van hai lá, van động mạch phổi hoặc động mạch chủ bị hẹp. (Nguồn: PubMed)
Ưu điểm của phương pháp này là hiệu quả điều trị cao cho nhiều trường hợp có nguy cơ cao như phụ nữ có thai, người suy tim nặng, với độ an toàn cao và ít biến chứng. Bệnh nhân có thời gian nằm viện ngắn, ít đau đớn và không có sẹo trên ngực. Thủ thuật này giúp kéo dài tuổi thọ, cải thiện triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhiều bệnh nhân. (Nguồn: JAMA Network)
Hiệu quả của nong van tim bằng bóng có thể kéo dài từ 8 đến 15 năm. Thời gian này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cơ địa bệnh nhân, tuân thủ điều trị của bác sĩ, chế độ ăn uống và luyện tập. Do đó, sau can thiệp, bệnh nhân cần duy trì lối sống điều độ để làm chậm nguy cơ hẹp van tim tái phát. (Nguồn: NEJM)
2.2. Chỉ Định và Chống Chỉ Định Nong Van Tim
Chỉ định trong các trường hợp:
- Người bị hẹp van 2 lá hoặc hẹp van động mạch phổi đơn thuần, với tổ chức van còn tốt và chưa bị vôi hóa nhiều.
- Không có huyết khối trong nhĩ trái (được kiểm tra bằng siêu âm qua thực quản).
- Hẹp 2 lá khít (diện tích lỗ van < 1.5cm2), với hình thái van phù hợp cho việc nong van.
- Người bị hẹp động mạch chủ nhiều, lớn tuổi hoặc sức khỏe yếu.
- Trẻ em bị hẹp động mạch chủ bẩm sinh, được chỉ định nong van tim cho đến khi đủ tuổi phẫu thuật hoặc thay van tim mới.
- Cân nhắc nong van tim ở bệnh nhân hẹp van 2 lá kèm suy tim nặng (không thể phẫu thuật), biến dạng lồng ngực, gù vẹo cột sống hoặc phụ nữ có thai.
Chống chỉ định trong các trường hợp:
- Bệnh nhân bị hở van 2 lá vừa đến nhiều hoặc hở/hẹp van động mạch chủ vừa đến nhiều.
- Có huyết khối trong nhĩ trái.
- Hình thái van (bao gồm bộ máy van và tổ chức dưới van) dày dính nhiều, vôi hóa (Wilkins > 10 điểm).
- Mới có biến cố tắc mạch trong vòng 3 tháng.
- Chống chỉ định tương đối: Người đang trong tình trạng nhiễm trùng chưa được kiểm soát, bệnh nhân bị rối loạn đông máu.
2.3. Nong Van Tim Bằng Bóng Thực Hiện Như Thế Nào?
Thủ thuật nong van tim bị hẹp bằng bóng được thực hiện bằng cách tạo một vết nhỏ (khoảng vài milimet) trên tĩnh mạch đùi của bệnh nhân. Sau đó, bác sĩ luồn một ống thông nhỏ, rỗng, có gắn một quả bóng ở đầu, qua tĩnh mạch đùi đến vị trí van tim bị hẹp. Tiếp theo, quả bóng được bơm căng để tách hai mép van tim bị dính do thấp tim, mở rộng lỗ van và giải quyết các rối loạn tuần hoàn do tình trạng hẹp van tim gây ra.
Quá trình này thường kéo dài khoảng 30 phút. Bệnh nhân hoàn toàn tỉnh táo và không cần gây mê.
2.4. Theo Dõi Sau Nong Van Tim Bằng Bóng
- Theo dõi chức năng sống còn: Nhịp tim, nhịp thở, huyết áp, nhiệt độ cơ thể.
- Theo dõi các đường cong áp lực nhĩ trái, mức độ hở van 2 lá sau mỗi lần nong van để quyết định tăng cỡ bóng đạt mức tối ưu.
- Theo dõi và phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra trong và sau nong van tim, như hở van 2 lá, tai biến mạch máu não, tràn dịch màng ngoài tim.
- Theo dõi vị trí đường vào tĩnh mạch: Tình trạng chảy máu, tụ máu, nhiễm trùng, thông động tĩnh mạch.
2.5. Tai Biến và Cách Xử Trí
Mặc dù nong van tim là một thủ thuật khá an toàn, vẫn có một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân gặp biến chứng. Tuy nhiên, các biến chứng thường không quá nguy hiểm và tỷ lệ xảy ra khá thấp. Một số biến chứng có thể xuất hiện sau nong van tim bao gồm:
- Các biến chứng nhẹ: Cường phế vị (nhịp chậm, tụt huyết áp, vã mồ hôi), ngoại tâm thu nhĩ, rung nhĩ thoáng qua. Biến chứng tồn lưu thông liên nhĩ lỗ nhỏ hiếm gặp và thường không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe bệnh nhân.
- Tràn dịch màng ngoài tim do thủng thành nhĩ hoặc thành thất: Cần phát hiện sớm, chọc hút dịch kịp thời và truyền máu nếu cần, hoặc phẫu thuật cấp cứu.
- Hở van 2 lá do rách lá van hoặc đứt dây chằng: Cần phát hiện sớm, sử dụng các thuốc ngăn ngừa suy tim trái - phù phổi cấp hoặc phẫu thuật thay van cấp cứu khi tình trạng lâm sàng không ổn định.
- Tắc mạch: Các biến chứng tắc mạch não, tắc mạch chi, tắc mạch tạng cần được theo dõi sát sao, và sử dụng thuốc chống đông nếu cần.
Các biến chứng khác: Chảy máu ở vị trí trích ống thông, nhiễm trùng.
3. Giải Pháp Kéo Dài Tuổi Thọ Van Tim Sau Thủ Thuật Nong Van Tim
Sau khi nong van tim, việc chăm sóc tốt có thể giúp bệnh nhân tránh biến chứng và duy trì hiệu quả điều trị đến 15 năm mà không bị tắc hẹp trở lại. Dưới đây là một số lời khuyên:
- Chăm sóc vết mổ hàng ngày:
Vị trí luồn ống thông có nguy cơ nhiễm trùng. Để tránh biến chứng này, bệnh nhân cần giữ vết mổ khô ráo, tham khảo ý kiến bác sĩ về việc tắm rửa và vệ sinh cơ thể. Nếu có dấu hiệu chảy máu nhiều, đau bất thường, vết thương sưng tấy, đổi màu, sốt hoặc ớn lạnh, cần liên hệ ngay với bác sĩ vì có thể vết thương đã bị nhiễm trùng.
- Chế độ ăn uống khoa học:
Người bệnh sau nong van tim nên hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, natri và cholesterol. Thay vào đó, nên ăn nhiều thực phẩm tốt cho tim như rau, củ, quả, chế phẩm từ sữa ít béo, đậu, cá và thịt nạc. Bệnh nhân đang dùng thuốc chống đông kháng vitamin K cần tránh các loại rau màu xanh đậm như súp lơ, rau cải (chứa nhiều vitamin K) để tránh đông máu.
- Tập luyện phù hợp:
Sau một thời gian nghỉ ngơi trên giường, bệnh nhân có thể đứng dậy và tập di chuyển chậm. Tránh hoạt động nặng và chỉ tập các bài tập nhẹ nhàng theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Cảnh giác trước nguy cơ viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn:
Sau nong van tim, bệnh nhân có nguy cơ cao bị viêm nội tâm mạc, có thể gây hỏng van tim và nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Do đó, cần ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh bằng cách dùng kháng sinh trước và sau khi thực hiện các thủ thuật nha khoa (lấy cao răng, nhổ răng, thay răng), phẫu thuật (sinh con, thăm khám trực tràng), vệ sinh răng miệng hàng ngày và thăm khám định kỳ 6-12 tháng/lần. Đi khám ngay nếu có các dấu hiệu bất thường như sốt, vã mồ hôi, ăn không ngon, mệt mỏi kéo dài.
Quan trọng nhất, nong van tim bằng bóng là một phương pháp điều trị hẹp van tim an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, việc phòng ngừa bệnh thấp tim cần được quan tâm đúng mức. Những bệnh nhân dưới 40 tuổi bị hẹp van 2 lá được nong van tim cần dùng thuốc, tái khám theo chỉ định của bác sĩ và tiếp tục tiêm phòng thấp tim bằng Penicillin chậm vì hẹp van tim do thấp tim vẫn có thể tái diễn sau nong van tim.