Đột Quỵ: Hiểu Rõ Để Phòng Ngừa và Bảo Vệ Cuộc Sống
Đột Quỵ: Mối Đe Dọa Sức Khỏe Cộng Đồng
Mỗi năm, hàng chục ngàn người Việt Nam phải đối mặt với đột quỵ (tai biến mạch máu não), một căn bệnh nguy hiểm có thể cướp đi sinh mạng hoặc để lại di chứng nặng nề. Đây là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nước ta, chỉ sau các bệnh ung thư và tim mạch khác. Tỷ lệ mắc đột quỵ ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng đáng báo động, gây ra gánh nặng lớn cho cá nhân, gia đình và toàn xã hội.
Một cơn đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ, khiến cuộc sống thay đổi hoàn toàn chỉ trong tích tắc. Nạn nhân có thể mất đi khả năng nói, đi lại, bị liệt nửa người, hoặc thậm chí rơi vào tình trạng sống thực vật. Những di chứng này không chỉ gây đau khổ về thể chất mà còn là gánh nặng tài chính và tinh thần cho gia đình. Điều đáng nói là phần lớn các trường hợp đột quỵ đều có thể được ngăn ngừa nếu chúng ta có kiến thức và chủ động phòng tránh.
Hiểu Rõ Nguyên Nhân: Ai Dễ Bị Đột Quỵ?
Đột quỵ xảy ra khi nguồn cung cấp máu lên não bị gián đoạn. Có hai dạng chính: đột quỵ thiếu máu cục bộ (do tắc nghẽn mạch máu, chiếm khoảng 85%) và đột quỵ xuất huyết (do vỡ mạch máu não). Việc nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ là chìa khóa để phòng ngừa.
Các yếu tố nguy cơ hàng đầu bao gồm:
- Huyết áp cao (Tăng huyết áp): Đây là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Huyết áp cao kéo dài làm tổn thương và xơ cứng thành mạch máu, dễ hình thành cục máu đông hoặc gây vỡ mạch máu não. Nhiều người Việt Nam mắc tăng huyết áp nhưng không biết hoặc không điều trị đúng cách.
- Bệnh tiểu đường (Đái tháo đường): Đường huyết không được kiểm soát tốt sẽ làm tổn thương nghiêm trọng các mạch máu nhỏ, bao gồm cả mạch máu não, tăng gấp đôi nguy cơ đột quỵ và đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch.
- Rối loạn mỡ máu (Tăng cholesterol): Mỡ máu cao tạo điều kiện cho các mảng xơ vữa bám vào thành động mạch, làm hẹp lòng mạch và gây tắc nghẽn, dẫn đến đột quỵ thiếu máu cục bộ.
- Hút thuốc lá: Thuốc lá là "kẻ thù" của hệ tim mạch. Các chất độc hại làm tổn thương thành mạch, tăng huyết áp, tăng đông máu và giảm lượng oxy lên não, đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ đột quỵ đáng kể.
- Béo phì và thừa cân: Gây gánh nặng cho tim, đồng thời liên quan chặt chẽ đến huyết áp cao, tiểu đường và rối loạn mỡ máu – những yếu tố nguy cơ trực tiếp của đột quỵ.
- Lối sống ít vận động và chế độ ăn uống không lành mạnh: Thiếu vận động, cùng với thói quen ăn nhiều đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường, muối, góp phần gây béo phì, tăng huyết áp, đường huyết và mỡ máu.
- Các bệnh tim mạch khác: Rung nhĩ (loạn nhịp tim), suy tim, bệnh van tim cũng có thể hình thành cục máu đông và gây đột quỵ.
Chủ Động Phòng Ngừa: Sống Khỏe Mạnh Để Tránh Đột Quỵ
Phòng ngừa đột quỵ là hoàn toàn có thể! Việc thay đổi lối sống khoa học và kiên trì chính là "lá chắn" vững chắc nhất giúp bạn giảm thiểu đáng kể nguy cơ đột quỵ, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống. Bạn có thể giảm nguy cơ đột quỵ lên đến 80% nếu kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ.
Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp bạn tránh xa đột quỵ mà còn mang lại nhiều lợi ích khác như tăng cường sức khỏe tim mạch, kiểm soát cân nặng, nâng cao tinh thần, giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Các thói quen đơn giản, dễ thực hiện và duy trì mỗi ngày bao gồm:
- Chế độ ăn uống cân bằng:
- Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
- Hạn chế tối đa thực phẩm nhiều muối, đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
- Ưu tiên protein từ cá, thịt gia cầm bỏ da, đậu phụ, các loại hạt.
- Vận động thể chất đều đặn:
- Dành ít nhất 30 phút mỗi ngày cho các hoạt động thể chất cường độ vừa phải như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe.
- Ngay cả những hoạt động đơn giản như làm vườn, đi cầu thang bộ cũng rất có ích.
- Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Đây là bước đi quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe tim mạch và não bộ của bạn.
- Kiểm soát tốt các bệnh lý nền: Nếu bạn đang mắc huyết áp cao, tiểu đường hoặc rối loạn mỡ máu, hãy tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Kiểm soát căng thẳng: Học cách thư giãn, thiền định hoặc dành thời gian cho sở thích cá nhân để giảm thiểu căng thẳng.
Hành Động Ngay: Bảo Vệ Sức Khỏe Của Bạn
Thời gian là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với đột quỵ. Mỗi phút trôi qua khi não thiếu máu, hàng triệu tế bào não sẽ chết đi. Vì vậy, việc phát hiện sớm và hành động phòng ngừa chủ động là cách tốt nhất để cứu sống và giảm thiểu di chứng. Đừng chờ đến khi các triệu chứng xuất hiện mới tìm đến bác sĩ.
Hãy biến những kiến thức này thành hành động cụ thể ngay hôm nay:
- Khám sức khỏe định kỳ: Đây là việc làm cần thiết nhất để "kiểm kê" sức khỏe. Hãy đến các cơ sở y tế uy tín để kiểm tra huyết áp, đường huyết, mỡ máu ít nhất 1-2 lần mỗi năm, đặc biệt nếu bạn trên 30 tuổi hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, đột quỵ.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào (huyết áp cao, tiểu đường, hút thuốc…), hãy nói chuyện thẳng thắn với bác sĩ để được tư vấn phác đồ điều trị và kế hoạch phòng ngừa phù hợp.
- Học cách nhận biết dấu hiệu đột quỵ (FAST):
- Face (Mặt): Một bên mặt có bị liệt hoặc xệ xuống khi cười không?
- Arms (Tay): Một cánh tay có bị yếu hoặc không nhấc lên được không?
- Speech (Nói): Giọng nói có bị méo mó, nói ngọng hoặc khó hiểu không?
- Time (Thời gian): Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trong số trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.
- Thay đổi lối sống: Bắt đầu bằng những thay đổi nhỏ nhưng kiên trì trong chế độ ăn uống và vận động. Hãy đặt mục tiêu cụ thể và thực hiện từng bước. Ví dụ: ăn gạo lứt thay vì cơm trắng; đi thang bộ thay vì thang máy; uống nước lọc thay vì nước ngọt.
Lưu ý: Bài viết này cung cấp thông tin chung và không thay thế lời khuyên y tế chuyên nghiệp. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.
Chuyên gia Tim mạch – BS Phạm Xuân Hậu
Bác sĩ Phạm Xuân Hậu là chuyên gia tim mạch, điều trị các bệnh lý như cao huyết áp, bệnh mạch vành, tiểu đường, suy tim, mỡ máu, rối loạn chuyển hóa lipid, rối loạn nhịp tim.
Phòng khám tim mạch BS Phạm Xuân Hậu tọa lạc tại 336a Phan Văn Trị, Phường Bình Lợi Trung, TPHCM.
Nguồn Tham Khảo:
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Các tài liệu về phòng ngừa và kiểm soát đột quỵ.
- Bộ Y tế Việt Nam: Các hướng dẫn về phòng chống bệnh không lây nhiễm, bao gồm đột quỵ.
- Hiệp hội Tim mạch Việt Nam: Các khuyến nghị về lối sống lành mạnh và quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch.