Huyết áp cao: Căn cứ xác định, phân loại và những điều cần biết
Theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế, huyết áp cao là một bệnh lý nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy tim, đột quỵ, tai biến mạch máu não, phình động mạch và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. (Nguồn: American Heart Association)
Căn cứ xác định huyết áp cao
Để xác định một người có bị huyết áp cao hay không, bác sĩ sẽ dựa vào hai chỉ số chính:
- Huyết áp tâm trương: Đo áp lực máu trong giai đoạn tâm trương (khi tim giãn ra giữa hai lần đập).
- Huyết áp tâm thu: Đo áp lực máu trong giai đoạn tâm thu (khi tim co bóp để bơm máu đi).
Huyết áp tâm thu phản ánh áp lực máu trong lòng mạch khi tim đang co bóp. Huyết áp tâm trương cho biết áp lực máu trong khoảng thời gian giữa hai lần tim đập. Dựa vào hai giai đoạn này, cùng với lượng máu tim bơm đi và sự cản trở của động mạch, bác sĩ sẽ đo được áp lực cao nhất và thấp nhất của dòng máu trong động mạch.
Khi huyết áp tâm thu hoặc huyết áp tâm trương vượt quá giá trị bình thường, người đó được coi là bị huyết áp cao. Thông thường, áp lực máu ở động mạch nằm trong khoảng 100-140 mmHg ở tâm thu và 60-90 mmHg ở tâm trương. Vì vậy, nếu chỉ số huyết áp đo được lớn hơn hoặc bằng 140/90 mmHg, người đó có thể đã bị cao huyết áp. (Nguồn: National Heart, Lung, and Blood Institute)
Phân loại huyết áp cao
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến huyết áp cao thường là do kháng lực động mạch tăng lên, gây cản trở lưu thông máu. Một trường hợp khác là do lượng máu tim bơm đi vượt quá khả năng chịu đựng của mạch máu. Tuy nhiên, có đến 90-95% trường hợp huyết áp cao không xác định được nguyên nhân rõ ràng. Đây được gọi là huyết áp cao nguyên phát.
Khoảng 5-10% số bệnh nhân bị huyết áp cao là do hệ quả của một số bệnh lý tác động lên thận, động mạch, tim và hệ nội tiết. Những trường hợp này được gọi là huyết áp cao thứ phát.
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) đã chia huyết áp cao thành các loại sau:
- Huyết áp bình thường: 90-119 mmHg (tâm thu) / 60-79 mmHg (tâm trương)
- Tiền tăng huyết áp: 120-139 mmHg (tâm thu) / 80-89 mmHg (tâm trương)
- Huyết áp cao giai đoạn 1: 140-159 mmHg (tâm thu) / 90-99 mmHg (tâm trương)
- Huyết áp cao giai đoạn 2: ≥160 mmHg (tâm thu) / ≥100 mmHg (tâm trương)
- Huyết áp cao tâm thu đơn độc: ≥140 mmHg (tâm thu) / <90 mmHg (tâm trương)
Người cao tuổi (từ 50 tuổi trở lên) được xếp vào nhóm có huyết áp cao nếu huyết áp tâm thu của họ luôn lớn hơn hoặc bằng 140 mmHg hoặc huyết áp tâm trương của họ lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg. (Nguồn: American Heart Association)
Bệnh huyết áp cao nguy hiểm như thế nào?
Nếu không được điều trị kịp thời, huyết áp cao có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:
- Suy tim: Tim phải làm việc quá sức để bơm máu đi, lâu ngày dẫn đến suy yếu.
- Bệnh mạch vành: Huyết áp cao làm tổn thương các mạch máu nuôi tim, gây ra tình trạng thiếu máu cơ tim.
- Tai biến mạch máu não (đột quỵ): Huyết áp cao có thể làm vỡ mạch máu trong não hoặc gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến đột quỵ.
- Phình động mạch: Huyết áp cao làm suy yếu thành động mạch, có thể dẫn đến phình và vỡ động mạch.
- Bệnh thận: Huyết áp cao làm tổn thương các mạch máu trong thận, gây ra suy thận.
- Bệnh động mạch ngoại biên: Huyết áp cao làm hẹp các động mạch ở chân và bàn chân, gây ra đau và khó chịu khi đi lại.
Do đó, các chuyên gia y tế khuyến cáo những bệnh nhân có huyết áp cao hơn 130/80 mmHg cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị. (Nguồn: Mayo Clinic)
Người bị huyết áp cao cần làm gì?
Nếu bạn bị huyết áp cao, đừng quá lo lắng. Tình trạng này có thể được cải thiện nếu bạn kiên trì thực hiện các biện pháp sau:
- Thay đổi lối sống:
- Chế độ ăn uống: Cần cân bằng giữa lượng đạm, vitamin và tinh bột. Nên ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol, đồng thời cẩn trọng với lượng muối đưa vào cơ thể. (Nguồn: DASH Diet)
- Hạn chế chất kích thích: Nên hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá để giảm những ảnh hưởng xấu đến các cơ quan của cơ thể.
- Luyện tập thể thao: Thường xuyên vận động cơ thể giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm cân và kiểm soát huyết áp. Nên tập các bài tập aerobic như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe ít nhất 30 phút mỗi ngày. (Nguồn: American Heart Association)
- Kiểm soát cân nặng: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao. Do đó, bạn nên duy trì cân nặng hợp lý bằng cách ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên.