Yếu Tố Nguy Cơ Bệnh Tim Mạch: Điều Bạn Cần Biết
Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, và việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch của bạn. Nếu bạn có nhiều yếu tố nguy cơ, khả năng mắc bệnh tim mạch sẽ tăng lên đáng kể. May mắn thay, bên cạnh những yếu tố không thể thay đổi như tuổi tác, giới tính và di truyền, có rất nhiều yếu tố nguy cơ bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và điều chỉnh được.
1. Tăng Huyết Áp
- Định nghĩa: Huyết áp bình thường là dưới 140/90 mmHg. Nếu huyết áp của bạn thường xuyên cao hơn mức này, bạn có thể bị tăng huyết áp [^1].
- Tầm quan trọng: Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ tim mạch phổ biến nhất. Nó được mệnh danh là 'kẻ giết người thầm lặng' vì thường không gây ra triệu chứng rõ ràng trong nhiều năm. Theo thời gian, huyết áp cao không kiểm soát có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho tim, mạch máu và các cơ quan khác.
- Biến chứng:
- Tổn thương động mạch và tắc nghẽn mạch máu.
- Các vấn đề về tim như rối loạn nhịp tim, suy tim và đột tử.
- Thiếu máu não và đột quỵ.
- Suy thận.
- Giảm thị lực.
- Kiểm soát:
- Phát hiện sớm: Đo huyết áp thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố nguy cơ khác.
- Điều trị bằng thuốc: Tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Thay đổi lối sống:
- Giảm cân nếu bạn thừa cân hoặc béo phì.
- Chế độ ăn giảm muối (dưới 2.300mg natri mỗi ngày) [^2].
- Tập luyện thể lực đều đặn (ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải hoặc 75 phút mỗi tuần với cường độ cao) [^3].
2. Rối Loạn Lipid Máu
- Định nghĩa: Cholesterol là một loại chất béo có trong máu. Rối loạn lipid máu xảy ra khi bạn có mức cholesterol không lành mạnh, bao gồm:
- Tăng LDL-cholesterol (cholesterol 'xấu'): Góp phần vào sự tích tụ mảng bám trong động mạch.
- Giảm HDL-cholesterol (cholesterol 'tốt'): Giúp loại bỏ cholesterol khỏi động mạch.
- Tăng triglycerid: Một loại chất béo khác trong máu, cũng làm tăng nguy cơ bệnh tim.
- Nguy cơ: Rối loạn lipid máu làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch nghiêm trọng, bao gồm:
- Bệnh mạch vành và nhồi máu cơ tim.
- Tăng huyết áp.
- Xơ vữa động mạch.
- Đột quỵ và tai biến mạch máu não.
- Kiểm soát:
- Xét nghiệm định kỳ: Kiểm tra lipid máu thường xuyên, đặc biệt là sau tuổi 40.
- Chế độ ăn uống hợp lý:
- Giảm chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
- Tăng cường chất xơ hòa tan.
- Ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tập thể dục đều đặn: Giúp tăng HDL-cholesterol và giảm LDL-cholesterol.
- Thuốc điều trị: Nếu cần thiết, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp bạn kiểm soát mức lipid máu.
3. Hút Thuốc Lá
- Tác hại: Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất gây bệnh tim mạch. Các hóa chất trong khói thuốc lá làm tổn thương mạch máu, tăng huyết áp và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Nguy cơ: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc các bệnh sau:
- Bệnh động mạch vành.
- Bệnh mạch máu ngoại vi.
- Đột quỵ.
- Hút thuốc lá thụ động: Hít phải khói thuốc từ người khác cũng gây ra những tác hại tương tự.
- Kiểm soát: Ngừng hút thuốc lá là một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm cho sức khỏe tim mạch của mình. Có rất nhiều nguồn lực hỗ trợ bạn bỏ thuốc, bao gồm các chương trình tư vấn, nhóm hỗ trợ và thuốc men.
4. Đái Tháo Đường và Kháng Insulin
- Tác hại: Bệnh đái tháo đường làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh tim mạch nguy hiểm. Đường huyết cao có thể làm tổn thương mạch máu và dây thần kinh kiểm soát tim và mạch máu.
- Biến chứng: Bệnh đái tháo đường gây ra nhiều biến chứng tim mạch, bao gồm:
- Bệnh lý mạch vành và nhồi máu cơ tim.
- Đột quỵ.
- Tổn thương các mạch máu ở thận và mắt.
- Kháng insulin: Tình trạng này thường đi kèm với đái tháo đường type 2, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và xơ vữa động mạch.
- Kiểm soát:
- Điều chỉnh ăn uống: Chọn thực phẩm lành mạnh, kiểm soát khẩu phần ăn và tránh đồ uống có đường.
- Giảm cân: Ngay cả khi giảm một vài cân cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn.
- Tập luyện thể lực: Giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát đường huyết.
- Kiểm soát đường huyết: Tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ.
5. Lối Sống Tĩnh Tại
- Tác hại: Lối sống ít vận động làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Ngồi nhiều, ít vận động dẫn đến tăng cân, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và giảm khả năng dung nạp đường.
- Lợi ích của vận động: Vận động thể lực thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho tim mạch, bao gồm:
- Tăng khả năng dung nạp đường.
- Tăng HDL-cholesterol.
- Hạ huyết áp.
- Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, nhồi máu cơ tim và bệnh mạch vành.
- Khuyến nghị:
- Tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Chọn các hoạt động bạn thích, chẳng hạn như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
- Tăng dần cường độ tập luyện theo thời gian.
6. Uống Rượu
- Tác hại: Uống quá nhiều rượu có thể gây tổn thương gan, tăng huyết áp và gây ra nhiều rối loạn tim mạch nghiêm trọng khác.
- Khuyến cáo: Mặc dù một số nghiên cứu cho thấy uống một lượng rượu vừa phải có thể có lợi cho tim mạch, nhưng các bằng chứng này vẫn còn gây tranh cãi. Do đó, tốt nhất là nên hạn chế đến mức thấp nhất hoặc không uống rượu để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tầm Quan Trọng của Việc Kiểm Tra Sức Khỏe Định Kỳ
Bệnh tim mạch đang có xu hướng trẻ hóa và có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào. Vì vậy, việc khám tim mạch thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố nguy cơ, là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Nguồn tham khảo: Hội Tim mạch học Việt Nam
[^1]: ACC/AHA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults: https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/HYP.0000000000000065 [^2]: American Heart Association - How to Help Prevent High Blood Pressure: https://www.heart.org/en/health-topics/high-blood-pressure/changes-you-can-make-to-manage-high-blood-pressure/how-to-help-prevent-high-blood-pressure [^3]: American Heart Association - How Much Physical Activity Do You Need?: https://www.heart.org/en/healthy-living/fitness/fitness-basics/aha-recommendations-for-physical-activity-in-adults