Chăm sóc trẻ sau mổ tim bẩm sinh: Hướng dẫn toàn diện cho phụ huynh
Tim bẩm sinh không phải là dị tật hiếm gặp ở trẻ sơ sinh. Sau phẫu thuật, trẻ phải đối mặt với nhiều thay đổi sinh lý. Việc chăm sóc trẻ sau mổ tim bẩm sinh là một trong những yếu tố then chốt, góp phần vào sự thành công của cuộc phẫu thuật.
1. Giai đoạn hồi tỉnh
Sau mổ tim bẩm sinh, trẻ sẽ được theo dõi tại phòng hồi tỉnh. Đây là thời điểm bé đang tỉnh dần sau gây mê, các chức năng sống dần phục hồi.
Trong giai đoạn này, gia đình cần đặc biệt chú ý:
- Theo dõi sát sao các dấu hiệu sinh tồn: Quan sát màu da, môi. Nếu thấy nhợt nhạt hoặc tím tái, đó là dấu hiệu thiếu oxy máu. Đánh giá khả năng hô hấp của trẻ. Nếu có co kéo cơ vùng cổ, ngực hoặc tiếng thở rên, thở rít, đó là biểu hiện của khó thở. Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, báo ngay cho nhân viên y tế. Theo dõi sát sao các dấu hiệu sinh tồn là vô cùng quan trọng trong giai đoạn hồi tỉnh của trẻ sau phẫu thuật tim (Nguồn: ACC.org)
- Chủ động phục hồi ý thức, cảm giác và vận động: Sau khi cai máy thở, người nhà nên chủ động gọi hỏi, kích thích nhẹ nhàng để trẻ nhanh chóng phục hồi tri giác.
- Giữ ấm cho bé: Đắp ấm cho trẻ. Có thể dùng chai nước ấm (vặn chặt nắp) đặt cạnh bé để giữ ấm.
- Nhẹ nhàng thay đổi tư thế: Khi trẻ hồi phục ý thức, nhẹ nhàng thay đổi tư thế để tăng cường lưu thông máu. Xoa bóp tay chân giúp trẻ giảm tê mỏi.
- Đánh giá cơn đau: Quan sát biểu hiện đau của trẻ hoặc hỏi trực tiếp (nếu trẻ đã biết nói) để đánh giá hiệu quả của thuốc giảm đau. Trao đổi với bác sĩ nếu cơn đau không thuyên giảm.
Chăm sóc trẻ sau mổ tim bẩm sinh cần chú ý theo dõi các dấu hiệu chức năng sống
2. Giai đoạn hậu phẫu
Ở giai đoạn này, các chức năng sống của trẻ đã ổn định hơn. Bé sẽ được chuyển xuống phòng hậu phẫu ở khoa lâm sàng.
Phụ huynh cần lưu ý những điều sau:
- Tiếp tục theo dõi ý thức, tinh thần, vận động của trẻ: Đảm bảo bé tỉnh táo, phản ứng tốt. Cho trẻ nằm tư thế đầu cao 30 độ để giúp thở dễ dàng hơn.
- Động viên, an ủi: Phụ huynh cần luôn ở bên cạnh, động viên, an ủi trẻ. Theo dõi mức độ đau sau mổ để báo cho nhân viên y tế có hướng điều trị giảm đau thích hợp.
- Hạ sốt: Sau mổ 2 ngày, trẻ có thể sốt nhẹ rồi giảm dần. Ngoài thuốc hạ sốt, người chăm sóc cần tích cực thực hiện các biện pháp hạ thân nhiệt như nới lỏng quần áo, bỏ chăn mền, chườm nước ấm hoặc nước mát tại các vị trí nách, bẹn, trán, gan bàn tay, bàn chân. Nếu trẻ sốt cao liên tục hoặc kéo dài hơn 3 ngày, cần báo cho nhân viên y tế. Sốt là phản ứng thường gặp sau phẫu thuật. Chườm ấm giúp hạ sốt hiệu quả (Nguồn: Medscape.com)
- Khuyến khích vận động sớm: Để tránh ứ đọng đàm nhớt, tránh xẹp phổi, tăng cường lưu thông máu. Với trẻ nhỏ chưa đi được, người nhà cần giúp trẻ thay đổi tư thế thụ động theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
- Ăn uống theo chỉ định của bác sĩ: Khi được bác sĩ cho phép ăn bằng đường miệng, cần cho trẻ ăn thức ăn từ lỏng tới đặc, từ ít tới nhiều. Chia nhỏ các bữa ăn.
- Vệ sinh: Chú ý giữ vệ sinh cho trẻ. Lau người bằng nước ấm (tránh vết mổ) và vệ sinh răng miệng hàng ngày.
Sau khi mổ tim bẩm sinh ở trẻ em khoảng 2 ngày, trẻ có thể sốt nhẹ sau đó giảm dần
3. Giai đoạn xuất viện
Khi về nhà, ngoài việc uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, phụ huynh cần lưu tâm đến các vấn đề sau:
Chế độ dinh dưỡng
- Không kiêng khem: Mổ tim bẩm sinh là một phẫu thuật lớn, do đó không nên kiêng bất kỳ loại thức ăn nào. Cần cho trẻ ăn uống đa dạng các loại thức ăn khác nhau.
- Chia nhỏ bữa ăn: Chia làm nhiều bữa nhỏ, ăn thức ăn từ lỏng tới đặc, từ ít tới nhiều.
- Sữa mẹ là tốt nhất: Với trẻ dưới 1 tuổi, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng chính và cần bổ sung thêm các chất đạm, chất béo, vitamin, tinh bột. Mẹ phải chú ý bổ sung dinh dưỡng cho bản thân để nguồn sữa luôn đảm bảo.
- Sữa công thức: Nếu mẹ bị mất sữa, có thể cho trẻ dùng sữa bột theo hướng dẫn của bác sĩ.
Chế độ vận động
- Hạn chế vận động mạnh: Trẻ không nên vận động mạnh trong vài tháng đầu sau mổ.
- Vận động phù hợp với thể trạng: Bệnh nhi nếu đã trải qua phẫu thuật sửa chữa tim như người bình thường thì có thể vận động tùy theo khả năng thể lực của trẻ.
- Tránh các hoạt động gắng sức: Tránh những hoạt động đòi hỏi gắng sức nhiều như bóng rổ, bóng đá, các môn thi đấu đối kháng võ thuật và các trò chơi cảm giác mạnh.
- Trao đổi với nhà trường: Nếu trẻ trong độ tuổi đi học, phụ huynh cần trao đổi với nhà trường để miễn giảm những hoạt động thể lực nặng.
Tiêm chủng
- Chờ 6-8 tuần sau mổ: Để tránh che lấp các triệu chứng sau mổ, phụ huynh chỉ nên cho trẻ tiêm chủng sau khi mổ từ 6 - 8 tuần.
- Theo dõi sau tiêm: Phụ huynh cần chú ý theo dõi các triệu chứng sau tiêm.
Dấu hiệu cần tái khám ngay
Ngoài việc tái khám định kỳ theo lịch hẹn, khi có các triệu chứng sau, người nhà cần đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt:
- Bú kém, ăn uống kém hoặc bỏ bú, bỏ ăn, nôn ói
- Sốt cao
- Tiêu chảy
- Quấy khóc liên tục, vật vã, lơ mơ, li bì
- Thở nhanh, khó thở, co lõm lồng ngực, tím tái, vã mồ hôi, chi lạnh
Giúp trẻ hòa nhập cuộc sống
- Giải thích về bệnh: Khi trẻ lớn, phụ huynh cần nói cho trẻ biết tình trạng bệnh của mình và hướng dẫn trẻ cách tự chăm sóc sức khỏe, xây dựng lối sống lành mạnh, không hút thuốc lá và hoạt động thể lực phù hợp.
- Động viên, chia sẻ: Thường xuyên ở bên cạnh, chia sẻ, động viên, tránh cho trẻ cảm thấy mặc cảm, tự ti, cô đơn.
- Khuyến khích tham gia hoạt động: Không nên cấm đoán trẻ chơi đùa cùng bạn bè hoặc tham gia các hoạt động thể lực. Trẻ cần được tham gia các hoạt động vui chơi giải trí, hoạt động ngoài trời cùng bạn bè để phát triển cân bằng cả về thể chất và tinh thần.
- Đội ngũ y bác sĩ chuyên nghiệp: [Thông tin về đội ngũ y bác sĩ Nhi khoa giỏi, giàu kinh nghiệm]