Chế độ ăn uống và kiểm soát cân nặng sau phẫu thuật tim
Phẫu thuật tim là một bước quan trọng để cải thiện sức khỏe tim mạch, nhưng để duy trì kết quả lâu dài và giảm thiểu nguy cơ tái phát, chế độ ăn uống hợp lý và kiểm soát cân nặng đóng vai trò then chốt. Một chế độ ăn uống khoa học và duy trì cân nặng lý tưởng sau phẫu thuật tim có thể làm giảm các nguy cơ tim mạch, giúp ngăn ngừa tái phát và giảm sự cần thiết phải phẫu thuật tim trong tương lai.
1. Chế độ dinh dưỡng sau mổ tim
Sau phẫu thuật tim, cơ thể cần thời gian để hồi phục và thích nghi. Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này, giúp cung cấp năng lượng, tái tạo tế bào và tăng cường hệ miễn dịch.
- Trong thời gian nằm viện:
- Đánh giá tình trạng bệnh và chức năng tiêu hóa: Đội ngũ y tế sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của bạn, bao gồm cả chức năng tiêu hóa, để đưa ra kế hoạch dinh dưỡng phù hợp nhất.
- Nuôi ăn đường miệng sớm nhất có thể: Việc bắt đầu ăn uống sớm giúp kích thích hệ tiêu hóa hoạt động trở lại và cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Nguyên tắc là bắt đầu từ thức uống lỏng (nước cháo, nước trái cây) đến thức ăn mềm (cháo/ súp/…) kèm nước trái cây, sữa rồi đến thức ăn đặc, lượng từ ít đến nhiều.
- Giai đoạn hồi phục:
- Đảm bảo đủ năng lượng, đạm (12-14%), xơ (20-25g/ngày), vitamin và khoáng chất: Chế độ ăn cần cung cấp đủ năng lượng để bù đắp cho quá trình hồi phục. Chất đạm (protein) rất quan trọng để xây dựng và sửa chữa các mô cơ thể. Chất xơ giúp duy trì chức năng tiêu hóa khỏe mạnh. Vitamin và khoáng chất hỗ trợ các chức năng cơ thể khác nhau.
- Tiết chế chất béo (15-20%), cholesterol (< 200mg), chất béo bão hòa (< 8%): Hạn chế chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa và cholesterol, giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch khác. Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), lượng cholesterol nên dưới 200mg mỗi ngày.
- Tăng cường chất béo không bão hòa (omega-3, EPA): Chất béo không bão hòa, đặc biệt là omega-3 và EPA, có lợi cho sức khỏe tim mạch. Chúng giúp giảm viêm, giảm triglyceride và cải thiện chức năng mạch máu. Theo nghiên cứu trên JAMA Network, việc tăng cường omega-3 có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Tăng cường sử dụng:
- Thực phẩm giàu đạm (thịt nạc, cá, đậu, hạt, nấm, tảo): Đạm là thành phần quan trọng để tái tạo tế bào và phục hồi cơ bắp sau phẫu thuật. Chọn các nguồn đạm lành mạnh như thịt nạc, cá, đậu, hạt, nấm và tảo.
- Thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, cá ngừ, cá thu, tảo): Omega-3 là axit béo thiết yếu có lợi cho tim mạch. Các nguồn giàu omega-3 bao gồm cá hồi, cá ngừ, cá thu và tảo.
- Thực phẩm giàu chất xơ, phytosterols (rau củ quả, đậu, hạt, ngũ cốc nguyên hạt): Chất xơ giúp duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh và giảm cholesterol. Phytosterols là các hợp chất thực vật có thể giúp giảm hấp thu cholesterol. Các nguồn giàu chất xơ và phytosterols bao gồm rau củ quả, đậu, hạt và ngũ cốc nguyên hạt.
- Trái cây và rau (trong vòng 1 tuần sau phẫu thuật): Trái cây và rau cung cấp vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình hồi phục.
Hạn chế sử dụng:
- Muối (không quá 2g/ngày): Hạn chế muối giúp kiểm soát huyết áp và giảm nguy cơ giữ nước. Nêm nhạt khi nấu ăn và tránh chấm thêm nước mắm, nước tương hoặc muối khi ăn.
- Thực phẩm chế biến sẵn: Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều muối, chất béo bão hòa và cholesterol. Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm này, bao gồm thức ăn đóng hộp, thịt cá xông khói, lạp xưởng, xúc xích, giò chả, tương và các loại sốt.
- Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, cholesterol (mỡ động vật, thịt đỏ, nội tạng, trứng, tôm cua), thức ăn nhanh, đồ chiên xào, đồ ngọt, bơ, sữa toàn phần: Hạn chế các loại thực phẩm này để giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch khác.
- Chất kích thích (cà phê, rượu, bia, nước ngọt có ga): Các chất kích thích có thể gây tăng nhịp tim, tăng huyết áp và ảnh hưởng đến quá trình hồi phục. Hạn chế sử dụng cà phê, rượu, bia và nước ngọt có ga.
- Tuyệt đối không dùng rượu, bia, thuốc lá: Rượu, bia và thuốc lá có hại cho sức khỏe tim mạch và làm chậm quá trình hồi phục sau phẫu thuật.
2. Những lưu ý đặc biệt
Ngoài chế độ dinh dưỡng, việc kiểm soát cân nặng cũng rất quan trọng sau phẫu thuật tim.
- Kiểm soát cân nặng sau mổ: theo dõi hàng ngày vào thời điểm nhất định: Theo dõi cân nặng hàng ngày giúp bạn phát hiện sớm những thay đổi bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời. Nên theo dõi cân nặng vào cùng một thời điểm mỗi ngày, ví dụ như vào buổi sáng sau khi đi vệ sinh.
- Báo cho bác sĩ nếu cân nặng thay đổi quá nhanh: Tăng hoặc giảm cân quá nhanh có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Báo cho bác sĩ nếu bạn nhận thấy cân nặng thay đổi đáng kể trong thời gian ngắn.
- Người thừa cân/béo phì cần giảm cân, kiểm soát mỡ cơ thể và các rối loạn chuyển hóa: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy đặt mục tiêu giảm cân và kiểm soát lượng mỡ cơ thể. Đồng thời, kiểm soát các rối loạn chuyển hóa đi kèm như rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, rối loạn dung nạp đường/ đái tháo đường.
Phẫu thuật tim: là một thủ thuật phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật cao và sự chăm sóc toàn diện sau phẫu thuật. Một trung tâm phẫu thuật uy tín với chế độ dinh dưỡng nghiêm ngặt sẽ giúp người bệnh đạt kết quả tốt hơn trước và sau khi phẫu thuật. Chế độ ăn uống cân bằng cung cấp sức khỏe cần thiết để đối mặt với phẫu thuật và hồi phục nhanh chóng. Các bác sĩ cần khuyến cáo người bệnh sau khi mổ tim cần thực hiện nghiêm túc chế độ dinh dưỡng để đạt hiệu quả cao trong suốt thời gian sau khi ra viện. Theo dõi sát sao và tuân thủ chế độ dinh dưỡng khoa học là chìa khóa để bảo vệ trái tim khỏe mạnh sau phẫu thuật.