Các nguy cơ gây bệnh tắc động mạch chi dưới
Bệnh động mạch chi dưới, mà nguyên nhân thường gặp nhất là do xơ vữa mạch máu, là một vấn đề sức khỏe đáng quan tâm. Để hiểu rõ hơn về bệnh và cách phòng ngừa, chúng ta cần nắm vững các yếu tố nguy cơ, bao gồm cả những yếu tố không thể thay đổi và những yếu tố có thể điều chỉnh được.
Yếu tố nguy cơ không thể thay đổi:
- Tuổi: Tuổi tác là một yếu tố không thể tránh khỏi. Theo thời gian, nguy cơ xơ vữa mạch máu tăng lên. Người cao tuổi, đặc biệt là từ 60 tuổi trở lên, có tỷ lệ mắc bệnh động mạch chi dưới cao hơn đáng kể.
- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người thân (như cha mẹ, anh chị em ruột) mắc bệnh lý mạch máu ngoại biên, bệnh tim mạch hoặc đột quỵ, bạn có nguy cơ cao hơn. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của các bệnh lý này.
- Giới tính: Nam giới thường có nguy cơ xơ vữa mạch máu cao hơn so với nữ giới, đặc biệt là trước thời kỳ mãn kinh ở phụ nữ. Sự khác biệt về hormone giới tính có thể là một trong những nguyên nhân.
Yếu tố nguy cơ có thể thay đổi:
- Hút thuốc lá: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu và có tác động mạnh mẽ nhất đối với bệnh động mạch ngoại biên. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), người hút thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh động mạch ngoại biên cao gấp 2-6 lần so với người không hút thuốc. Hút thuốc lá không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh mà còn khiến bệnh tiến triển nhanh hơn và các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. Những người hút thuốc lá có thể bị bệnh động mạch ngoại biên sớm hơn khoảng 10 năm so với những người không hút thuốc. Bỏ thuốc lá là một trong những biện pháp quan trọng nhất để giảm nguy cơ và làm chậm tiến triển của bệnh.
- Béo phì: Tình trạng thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ lắng đọng mỡ dư thừa vào thành mạch máu, dẫn đến xơ vữa mạch máu. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), béo phì làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh tim mạch, bao gồm cả bệnh động mạch chi dưới. Duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện thường xuyên là rất quan trọng.
- Rối loạn mỡ máu: Khi lượng cholesterol xấu (LDL-cholesterol) trong máu quá cao hoặc lượng cholesterol tốt (HDL-cholesterol) quá thấp, nguy cơ xơ vữa mạch máu tăng lên đáng kể. Cholesterol xấu có thể tích tụ trong thành động mạch, tạo thành các mảng xơ vữa, gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu. Điều chỉnh chế độ ăn uống, tăng cường vận động và sử dụng thuốc (nếu cần thiết) có thể giúp kiểm soát rối loạn mỡ máu.
- Bệnh tiểu đường: Tiểu đường là một yếu tố nguy cơ độc lập và rất quan trọng đối với bệnh lý mạch máu ngoại biên. Người bệnh tiểu đường thường có lớp nội mạc mạch máu dễ bị tổn thương, tạo điều kiện cho mỡ dư thừa lắng đọng vào thành mạch. Thành mạch cũng dễ bị xơ hóa, gây tổn thương mạch máu từ các vi mạch nhỏ đến các mạch máu lớn. Bệnh lý mạch máu ngoại biên ở người đái tháo đường thường nặng hơn, tổn thương nhiều vị trí và khả năng điều trị can thiệp thấp hơn so với nhóm bệnh nhân khác. Kiểm soát đường huyết chặt chẽ là yếu tố then chốt để giảm nguy cơ và làm chậm tiến triển của bệnh mạch máu ở người tiểu đường.
- Tăng huyết áp: Áp lực máu cao trong thành mạch có thể gây tổn thương lớp nội mạc và tạo điều kiện cho các chất mỡ lắng đọng vào thành mạch, gây xơ vữa mạch máu. Kiểm soát huyết áp ổn định thông qua thay đổi lối sống (ăn giảm muối, tập thể dục, giảm cân) và sử dụng thuốc (nếu cần thiết) là rất quan trọng để bảo vệ mạch máu.
- Lười vận động thể lực: Thiếu hoạt động thể lực thường xuyên làm giảm lưu thông máu, tăng nguy cơ xơ vữa mạch máu và làm tăng các yếu tố nguy cơ khác như béo phì, rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp. Hoạt động thể lực thường xuyên không chỉ làm giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ mà còn làm tăng độ dài quãng đường mà người bị bệnh động mạch ngoại biên có thể đi mà không bị đau chân. Chương trình tập luyện thể lực có giám sát là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh nhân bị bệnh động mạch ngoại biên.
Phòng ngừa và điều trị
Các yếu tố nguy cơ của bệnh động mạch ngoại biên cũng giống như các bệnh lý tim mạch khác. Phần lớn các yếu tố này đều có thể được kiểm soát. Hãy nhớ, để phòng tránh và điều trị bệnh hiệu quả, cần kiểm soát đầy đủ các yếu tố nguy cơ.
Bạn không thể thay đổi tuổi, giới hay tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, nhưng bạn có thể thực hiện những thay đổi tích cực trong lối sống:
- Bỏ thuốc lá: Nếu bạn đang hút thuốc, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ để bỏ thuốc lá. Đây là một trong những quyết định quan trọng nhất bạn có thể thực hiện để bảo vệ sức khỏe tim mạch và mạch máu của mình.
- Ăn uống lành mạnh: Chọn những thực phẩm có lợi cho sức khỏe tim mạch, như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo và các loại hạt. Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, đồ ngọt và đồ uống có đường.
- Tăng cường vận động: Tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần. Chọn các hoạt động bạn yêu thích, như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
- Điều trị tích cực các bệnh lý nền: Nếu bạn mắc các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp hoặc rối loạn mỡ máu, hãy tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ để kiểm soát tốt các bệnh này.
Bằng cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ, bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh động mạch chi dưới và các bệnh lý tim mạch khác. Điều này không chỉ giúp bạn sống lâu hơn mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.