Bóc Tách Động Mạch Vành: Hiểu Rõ và Đối Phó
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, và hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một bệnh tim mạch ít gặp nhưng rất nguy hiểm: Bóc tách động mạch vành tự phát (Spontaneous Coronary Artery Dissection - SCAD).
1. Bóc Tách Động Mạch Vành Là Gì?
- Định nghĩa: Bóc tách động mạch vành tự phát (SCAD) là một tình trạng khẩn cấp hiếm gặp xảy ra khi có một vết rách hình thành bên trong thành của động mạch vành, là các mạch máu cung cấp máu cho tim. Thay vì do xơ vữa động mạch như thường thấy ở các bệnh tim mạch khác, SCAD xảy ra một cách tự phát.
- Hậu quả: Vết rách này có thể làm chậm lại hoặc ngăn chặn hoàn toàn dòng máu đến tim, gây ra các biến chứng nguy hiểm như đau tim (nhồi máu cơ tim), rối loạn nhịp tim, suy tim, thậm chí là đột tử. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), SCAD chiếm khoảng 1-4% các trường hợp hội chứng mạch vành cấp (ACS) (tham khảo: https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000533).
- Đối tượng: Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở những người khỏe mạnh trong độ tuổi từ 30 đến 50, và đặc biệt là ở phụ nữ.
- Nguyên nhân: Nguyên nhân chính xác của SCAD vẫn chưa được biết rõ, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng có một số yếu tố có thể góp phần gây ra tình trạng này, bao gồm các bệnh lý về mạch máu, yếu tố nội tiết tố, và các yếu tố khởi phát như căng thẳng hoặc tập luyện quá sức.
2. Nguy Cơ Mắc Bệnh
- Giới tính: Mặc dù SCAD có thể xảy ra ở cả nam giới và nữ giới, nhưng phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí của Trường Cao đẳng Tim mạch Hoa Kỳ (JACC), khoảng 80-90% các trường hợp SCAD xảy ra ở phụ nữ (tham khảo: https://www.acc.org/latest-in-cardiology/articles/2018/10/17/14/20/scad-pattel).
- Sinh đẻ: Một số phụ nữ bị SCAD sau khi sinh con, thường là trong vài tuần đầu sau sinh. Điều này có thể liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố và tăng áp lực lên mạch máu trong thời kỳ mang thai và sinh nở.
- Bệnh mạch máu tiềm ẩn: Loạn sản sợi cơ (Fibromuscular Dysplasia - FMD) là một bệnh lý mạch máu, trong đó thành động mạch phát triển bất thường. FMD là yếu tố nguy cơ phổ biến nhất liên quan đến SCAD. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, có đến 50-86% bệnh nhân SCAD có FMD (tham khảo: https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIR.0000000000000533).
- Tập luyện quá sức: Tập thể dục cường độ cao có thể làm tăng nguy cơ SCAD ở một số người, đặc biệt là những người có các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn khác.
- Căng thẳng: Căng thẳng cảm xúc hoặc thể chất nghiêm trọng có thể là yếu tố khởi phát SCAD ở một số người.
- Vấn đề mạch máu: Các bệnh gây viêm mạch máu, chẳng hạn như lupus và viêm nút quanh động mạch, có thể làm tăng nguy cơ SCAD.
- Bệnh mô liên kết di truyền: Các bệnh di truyền ảnh hưởng đến mô liên kết, chẳng hạn như hội chứng Ehlers-Danlos và hội chứng Marfan, có thể làm tăng nguy cơ SCAD.
- Huyết áp cao: Huyết áp cao không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ SCAD.
- Sử dụng chất kích thích: Sử dụng cocaine hoặc các loại thuốc bất hợp pháp khác có thể làm tăng nguy cơ SCAD.
3. Dấu Hiệu và Triệu Chứng
Các triệu chứng của SCAD tương tự như các triệu chứng của cơn đau tim thông thường, bao gồm:
- Đau ngực (thường là đau thắt ngực)
- Nhịp tim nhanh hoặc cảm giác rung trong ngực
- Đau ở cánh tay, vai, hàm hoặc lưng
- Khó thở
- Đổ mồ hôi lạnh
- Buồn nôn hoặc nôn
- Chóng mặt hoặc ngất xỉu
4. Chẩn Đoán
Để chẩn đoán SCAD, bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng của bạn, tiền sử bệnh và thực hiện một số xét nghiệm, bao gồm:
- Điện tâm đồ (ECG): Để đo hoạt động điện của tim.
- Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các dấu hiệu tổn thương tim.
- Chụp mạch vành: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán SCAD. Trong quá trình chụp mạch vành, một ống thông nhỏ được đưa vào động mạch vành và thuốc cản quang được tiêm vào để giúp bác sĩ nhìn thấy các động mạch vành trên phim X-quang.
- Siêu âm nội mạch (IVUS) hoặc Chụp cắt lớp quang học (OCT): Các xét nghiệm này sử dụng sóng âm hoặc ánh sáng để tạo ra hình ảnh chi tiết của bên trong động mạch vành.
- Chụp mạch tim cắt lớp vi tính (CT): Phương pháp này có thể giúp đánh giá tình trạng của động mạch vành.
5. Điều Trị
Việc điều trị SCAD phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và các triệu chứng của bạn. Các lựa chọn điều trị có thể bao gồm:
- Điều trị bảo tồn: Trong một số trường hợp, SCAD có thể tự lành mà không cần điều trị. Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc giảm đau và theo dõi chặt chẽ tình trạng của bạn.
- Thuốc:
- Thuốc chống đông máu: Aspirin và các loại thuốc chống đông máu khác có thể giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
- Thuốc chẹn beta: Thuốc chẹn beta có thể giúp giảm nhịp tim và huyết áp, giảm căng thẳng cho động mạch vành.
- Can thiệp mạch vành qua da (PCI): Trong một số trường hợp, có thể cần phải đặt stent (một ống lưới nhỏ) vào động mạch vành để giữ cho nó mở.
- Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): Trong những trường hợp hiếm gặp, có thể cần phải phẫu thuật bắc cầu động mạch vành để tạo ra một đường vòng mới cho máu lưu thông xung quanh khu vực bị tắc nghẽn.
Phòng ngừa:
Hiện tại, không có cách nào được biết đến để ngăn ngừa SCAD. Tuy nhiên, bạn có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch nói chung, chẳng hạn như:
- Duy trì một lối sống lành mạnh.
- Ngủ đủ giấc
- Ăn một chế độ ăn uống cân bằng, ít chất béo bão hòa và cholesterol.
- Tập thể dục thường xuyên với cường độ vừa phải.
- Kiểm soát căng thẳng.
- Không hút thuốc.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Lời khuyên:
Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của SCAD, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp cải thiện kết quả.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về SCAD. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, đừng ngần ngại hỏi bác sĩ của bạn.