Cấp Cứu Tim Mạch: Nhận Biết Dấu Hiệu Sớm & Cách Xử Lý
Các bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Sự nguy hiểm của các trường hợp bệnh tim mạch khẩn cấp là nếu không được cấp cứu tim mạch kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong nhanh chóng. Vì vậy, phát hiện sớm các dấu hiệu tim có vấn đề và đưa đến các cơ sở y tế kịp thời là một yếu tố quan trọng góp phần tăng cao cơ hội sống và hồi phục của người bệnh.
1. Dấu Hiệu Cảnh Báo Cần Cấp Cứu Tim Mạch
1.1. Đau Thắt Ngực - Nhồi Máu Cơ Tim
Nhồi máu cơ tim là một bệnh lý tim mạch nguy hiểm có thể dẫn đến đột tử, suy tim cấp, vỡ tim, tai biến do tắc mạch. Đau thắt ngực là một biểu hiện thường gặp khi bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), đau thắt ngực là dấu hiệu cảnh báo sớm về nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Các biểu hiện của đau thắt ngực:
- Đau dữ dội, cảm giác tim bị bóp nghẹt: Bệnh nhân có cảm giác như tim bị đè nặng, thắt chặt trong lồng ngực.
- Vị trí đau: Thường ở phía sau xương ức, vùng giữa ngực hoặc vùng tim. Cơn đau có thể xuất hiện một chỗ hoặc lan rộng tới cổ, hàm, lan ra một hoặc hai bên cánh tay, hướng ra sau lưng. Cơn đau có thể kéo dài vài phút đến vài chục phút.
- Kèm theo: Mệt lả, khó thở, vã mồ hôi, đau đầu, buồn nôn, nôn. Một số trường hợp có thể có cảm giác lo lắng, bồn chồn.
Khi nào cần gọi cấp cứu?
- Nếu cơn đau thắt ngực kéo dài hơn 5 phút và không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc nitroglycerin (nếu được kê đơn).
- Nếu cơn đau thắt ngực xuất hiện đột ngột và dữ dội, kèm theo các triệu chứng khác như khó thở, vã mồ hôi, buồn nôn.
1.2. Tai Biến Mạch Máu Não (Đột Quỵ)
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là tình trạng não không được cung cấp đủ máu dẫn đến thiếu oxy và chất dinh dưỡng, gây tổn thương tế bào não. Nếu không được xử lý kịp thời, đột quỵ có thể dẫn đến di chứng nặng nề, thậm chí tử vong.
Các dấu hiệu cảnh báo tai biến mạch máu não:
- Tê yếu đột ngột một bên mặt, tay, chân: Đây là dấu hiệu thường gặp nhất của đột quỵ. Người bệnh có thể cảm thấy khó cử động hoặc không thể cử động được một bên cơ thể.
- Choáng, mất khả năng ngôn ngữ, không hiểu lời nói: Người bệnh có thể nói ngọng, khó diễn đạt hoặc không hiểu người khác nói gì.
- Đau đầu dữ dội, hoa mắt, chóng mặt: Cơn đau đầu có thể xuất hiện đột ngột và dữ dội, khác với những cơn đau đầu thông thường.
- Khó thở, tim đập nhanh: Do não bị tổn thương, các chức năng hô hấp và tuần hoàn có thể bị rối loạn.
Nguyên tắc V.I.P. (Very Important Person) trong nhận biết dấu hiệu đột quỵ:
- V (Visual): Thị lực suy giảm đột ngột.
- I (Imbalance): Mất thăng bằng, chóng mặt, đi lại khó khăn.
- P (Paralysis): Liệt hoặc yếu một bên cơ thể.
Thời gian là vàng:
- Khi nghi ngờ có người bị đột quỵ, cần nhanh chóng gọi cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất có đơn vị đột quỵ.
- Trong "thời gian vàng" (3-4.5 giờ đầu sau khi khởi phát triệu chứng), việc điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết có thể giúp phục hồi lưu thông máu não và giảm thiểu di chứng.
1.3. Tắc Động Mạch Nuôi Chi Cấp Tính
Tắc động mạch nuôi chi cấp tính là tình trạng tắc nghẽn đột ngột trong lòng các động mạch nuôi chi do cục máu đông hoặc mảng xơ vữa, dẫn đến thiếu máu cung cấp cho các chi. Nếu không được giải quyết kịp thời, phần chi bị thiếu máu sẽ bị hoại tử trong vài giờ đến vài ngày.
Các dấu hiệu cảnh báo:
- Đau đột ngột, dữ dội ở chân hoặc tay: Bệnh nhân phải ngừng mọi sinh hoạt.
- Chi lạnh, tái nhợt: Da ở chi bị thiếu máu sẽ trở nên lạnh và nhợt nhạt hơn so với bên còn lại.
- Mất mạch: Không bắt được mạch ở phía dưới vị trí tắc nghẽn.
- Rối loạn vận động và cảm giác: Khó cử động hoặc mất cảm giác ở chi bị thiếu máu.
Cần làm gì?
- Gọi cấp cứu ngay lập tức.
- Giữ ấm cho chi bị thiếu máu.
- Không xoa bóp hoặc chườm nóng, vì có thể làm tổn thương thêm.
1.4. Ngừng Tuần Hoàn
Ngừng tuần hoàn là tình trạng tim ngừng bơm máu và phổi ngừng trao đổi khí. Đây là một tình huống cấp cứu đe dọa tính mạng.
Các biểu hiện:
- Ngất xỉu đột ngột, mất ý thức.
- Ngừng thở hoặc thở ngáp cá (thở không hiệu quả).
- Không bắt được mạch.
- Tím tái toàn thân.
- Có thể co giật hoặc mềm nhũn, tiểu tiện không tự chủ.
Cần làm gì?
- Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
- Thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) ngay lập tức:
- Ép tim: Đặt hai tay lên giữa ngực (1/2 dưới xương ức), ép mạnh và nhanh (100-120 lần/phút), sâu khoảng 5-6 cm.
- Thổi ngạt: Nghiêng đầu nạn nhân ra sau, bịt mũi và thổi vào miệng 2 lần. Quan sát lồng ngực có phồng lên không.
- Tiếp tục CPR cho đến khi có nhân viên y tế đến.
2. Cần Làm Gì Khi Phát Hiện Dấu Hiệu Tim Có Vấn Đề
2.1. Nhanh Chóng Đưa Người Bệnh Đến Cơ Sở Y Tế
Khi có các triệu chứng như trên, cần nhanh chóng gọi xe cấp cứu hoặc đưa bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất. Nếu bản thân phát hiện mình có các triệu chứng trên, cần nhanh chóng nhờ người giúp đỡ để đưa tới bệnh viện, tuyệt đối không được tự lái xe một mình.
2.2. Sơ Cứu Người Bệnh (Ngừng Tuần Hoàn)
Trong trường hợp có các biểu hiện ngừng tuần hoàn, trong thời gian chờ người hỗ trợ và xe cấp cứu đến, cần thực hiện ép tim- thổi ngạt cho bệnh nhân như sau:
- Đặt bệnh nhân nằm ngửa trên mặt thẳng cứng, quỳ bên cạnh bệnh nhân, đặt hai tay lên 1/3 dưới xương ức của bệnh nhân, bàn tay kia đặt trên bàn tay trước, đặt các ngón tay sao cho xen kẽ và cùng chiều nhau. Thực hiện ấn mạnh vuông góc đồng thời hai tay sao cho lồng ngực bệnh nhân xẹp xuống từ 5-6cm. Sau đó, nhấc tay lên và tiếp tục nhịp ép thứ hai, tốc độ ép tối ưu là 100-120 lần/ phút.
- Thổi ngạt bằng cách dùng miệng thổi khí vào phổi người bệnh, có thể thổi qua màng lọc hoặc thổi trực tiếp, thổi chậm trong vòng một giây đủ để lồng ngực nhô lên.
Nếu không có người trợ giúp, có thể chỉ cần ép tim liên tục mà không cần hà hơi thổi ngạt. Thao tác ép ngực giúp tạo ra áp lực lên các buồng tim, giúp máu lưu thông vào các động mạch, dù tim vẫn chưa hồi phục nhưng việc bơm máu vẫn diễn ra sẽ giúp kéo dài thời gian để chờ bác sĩ, xe cấp cứu tới.
3. Phòng Ngừa Bệnh Tim Mạch
Các bệnh lý về tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới, kể cả ở những nước phát triển. Điều nguy hiểm là các bệnh lý về tim mạch thường phát triển âm thầm trong một thời gian dài mà không có các triệu chứng cụ thể, khi các triệu chứng đã xuất hiện rõ rệt thì bệnh thường đã chuyển sang giai đoạn nặng, điều trị rất khó khăn và chất lượng cuộc sống người bệnh bị giảm sút nghiêm trọng. Trong các trường hợp cấp cứu tim mạch nếu bệnh nhân không được xử lý kịp thời thì nguy cơ tử vong sẽ rất cao hoặc nếu qua khỏi thì những di chứng cũng rất nặng nề.
Để hạn chế các nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cùng với việc thay đổi lối sống, chế độ ăn, tăng cường vận động, khám tim mạch thường xuyên là một yếu tố quan trọng để tầm soát các nguy cơ, phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời.
Lời khuyên từ bác sĩ tim mạch:
- Chế độ ăn uống: Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường và muối. Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
- Vận động thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần.
- Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng hợp lý.
- Không hút thuốc lá: Bỏ hút thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc.
- Kiểm soát căng thẳng: Tìm cách giảm căng thẳng trong cuộc sống.
- Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra huyết áp, cholesterol và đường huyết thường xuyên.
Tăng cường vận động, tập thể dục để tim mạch khỏe mạnh hơn
Bài viết tham khảo nguồn: Hội Tim mạch học Việt Nam, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA)