Chèn ép tim cấp là tình trạng nguy hiểm do tim bị đè ép bởi máu hoặc dịch, cản trở hoạt động bơm máu. Nguyên nhân gồm chấn thương tim, nhồi máu cơ tim, viêm màng ngoài tim, ung thư... Triệu chứng: đau ngực, khó thở, tụt huyết áp, ngất xỉu. Cần điều trị cấp cứu bằng cách chọc hút dịch hoặc phẫu thuật. Phòng ngừa bằng cách tránh nhiễm trùng, điều trị bệnh mạn tính và tái khám định kỳ.

Chèn ép tim cấp: Hiểm họa và cách ứng phó

Chèn ép tim cấp là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Khi tim bị chèn ép, nó sẽ cản trở hoạt động bình thường của tim, dẫn đến việc các cơ quan trong cơ thể không nhận đủ máu, gây suy đa cơ quan. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này.

1. Chèn ép tim cấp là gì?

• Định nghĩa: Chèn ép tim cấp xảy ra khi tim bị đè ép do sự tích tụ quá nhiều máu hoặc dịch giữa cơ tim và màng ngoài tim (khoang màng tim), gây áp lực lên tim và cản trở chức năng bơm máu của tim [1]. Khi tim không thể bơm đủ máu, các cơ quan trong cơ thể sẽ bị thiếu oxy và chất dinh dưỡng, dẫn đến suy đa cơ quan, sốc và thậm chí tử vong.
• Mức độ nguy hiểm: Hội chứng chèn ép tim cấp là một tình huống cấp cứu, đòi hỏi chẩn đoán và xử lý nhanh chóng để cải thiện tiên lượng sống. Nếu được phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh nhân có thể phục hồi tốt. Tuy nhiên, nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, nguy cơ tử vong là rất cao.
• Tỷ lệ tử vong: Tỷ lệ tử vong phụ thuộc vào nguyên nhân gây chèn ép tim. Các nguyên nhân ác tính như ung thư di căn, chấn thương ngực nghiêm trọng kèm theo nhiễm khuẩn huyết có tỷ lệ tử vong cao hơn so với các nguyên nhân khác [2].

2. Nguyên nhân gây chèn ép tim cấp

• Các nguyên nhân thường gặp:
  • Vết thương tim, chấn thương tim, vỡ tim: Các tổn thương này có thể gây chảy máu vào khoang màng tim, dẫn đến chèn ép tim.
  • Nhồi máu cơ tim: Trong một số trường hợp, nhồi máu cơ tim có thể dẫn đến vỡ tim và gây chèn ép tim.
  • Viêm màng ngoài tim do vi khuẩn, virus: Viêm nhiễm có thể gây tích tụ dịch trong khoang màng tim.
  • Bệnh lao: Lao màng tim có thể gây tràn dịch màng tim và chèn ép tim.
  • Suy tim: Suy tim nặng có thể gây tăng áp lực tĩnh mạch và tăng nguy cơ tràn dịch màng tim.
  • Bệnh lý tiết niệu (hội chứng thận hư, suy thận): Các bệnh lý này có thể gây giữ nước và tăng nguy cơ tràn dịch màng tim.
  • Ung thư di căn, xạ trị: Ung thư di căn đến màng tim hoặc xạ trị vùng ngực có thể gây viêm và tràn dịch màng tim.
  • Bóc tách động mạch chủ: Máu từ động mạch chủ có thể tràn vào khoang màng tim, gây chèn ép tim.
  • Lupus ban đỏ: Bệnh tự miễn này có thể gây viêm màng tim và tràn dịch màng tim.
  • Tai biến do thủ thuật tim mạch (thông tim, chụp mạch vành, đặt máy tạo nhịp): Các thủ thuật này có thể gây tổn thương tim và gây chảy máu vào khoang màng tim.
• Yếu tố nguy cơ:
  • Nhiễm xạ vùng ngực: Xạ trị có thể gây tổn thương màng tim và tăng nguy cơ tràn dịch.
  • Nhiễm HIV: HIV làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm trùng và viêm màng tim.
  • Vết thương hở không được điều trị: Tăng nguy cơ nhiễm trùng và gây viêm màng tim.
  • Suy tuyến giáp: Có thể gây tràn dịch màng tim.

3. Triệu chứng chèn ép tim cấp

• Các triệu chứng phổ biến:
  • Lo lắng, bồn chồn: Do cơ thể thiếu oxy.
  • Đau ngực: Đau có thể lan đến cổ, vai, lưng, bụng và thường tăng lên khi thở hoặc ho.
  • Khó chịu giảm khi ngồi thẳng hoặc cúi người: Tư thế này có thể giúp giảm áp lực lên tim.
  • Nhịp tim nhanh, đánh trống ngực, mạch yếu: Tim cố gắng bơm máu nhưng không hiệu quả.
  • Huyết áp tụt: Do tim không thể bơm đủ máu để duy trì huyết áp.
  • Khó thở, thở nhanh: Do phổi không nhận đủ máu và oxy.
  • Ngất xỉu, chóng mặt, lú lẫn, mất ý thức: Do não thiếu máu.
  • Da xanh xao: Do thiếu oxy trong máu.
  • Yếu cơ, liệt: Do thiếu máu đến các cơ.

4. Phương pháp điều trị chèn ép tim cấp

• Nguyên tắc chung: Cần điều trị nhanh chóng tại cơ sở y tế, bao gồm điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân.
• Điều trị triệu chứng:
  • Giải phóng chèn ép tim:
    • Chọc hút dịch màng tim (pericardiocentesis): Sử dụng kim để hút dịch từ khoang màng tim.
    • Phẫu thuật dẫn lưu: Mở ngực để dẫn lưu dịch hoặc máu, lấy bỏ cục máu đông nếu có [3]. Trong một số trường hợp, có thể cần cắt bỏ một phần màng ngoài tim để giảm áp lực lên tim.
  • Hỗ trợ hô hấp: Thở oxy để đảm bảo cung cấp đủ oxy cho cơ thể.
  • Nâng huyết áp: Sử dụng thuốc vận mạch và truyền dịch để tăng huyết áp.
• Điều trị nguyên nhân:
  • Phẫu thuật nếu do chấn thương ngực: Tùy thuộc vào loại và mức độ chấn thương.
  • Tìm và điều trị các nguyên nhân khác: Sau khi ổn định tình trạng chèn ép tim, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm chuyên sâu để tìm ra nguyên nhân gây bệnh và điều trị theo nguyên nhân đó.

5. Phòng ngừa chèn ép tim cấp

• Các biện pháp phòng ngừa:
  • Tránh tiếp xúc với người bệnh truyền nhiễm, điều trị triệt để các bệnh viêm nhiễm: Để giảm nguy cơ viêm màng tim.
  • Điều trị đúng cách các bệnh mạn tính (lupus ban đỏ, suy giáp): Để kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây tràn dịch màng tim.
  • Lựa chọn cơ sở y tế uy tín khi thực hiện các thủ thuật tim mạch: Để giảm nguy cơ tai biến.
  • Tuân thủ điều trị của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc: Để tránh các tác dụng phụ có thể gây hại cho tim.
  • Tập thể dục, ăn uống đủ chất để tăng cường sức khỏe: Để tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc bệnh.
  • Tái khám định kỳ: Để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề về tim mạch.

Lời khuyên: Chèn ép tim cấp là một tình trạng nguy hiểm, cần được phát hiện và điều trị sớm. Hãy đến cơ sở y tế ngay khi có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào.

Tài liệu tham khảo:

1. ACC/AHA Guidelines for the Management of Patients With Pericardial Diseases. Journal of the American College of Cardiology, 2021.
2. Little WC, Freeman GL. Pericardial Disease. Circulation. 2006;113:1622-1632.
3. онлайн-доктор.рф