1. Mục đích của việc khám tiền mê và chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật tim mạch
Phẫu thuật tim mạch là một can thiệp lớn, chi phí cao và có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh. Để đảm bảo an toàn cho phẫu thuật tim mạch, giảm nguy cơ thấp nhất các tai biến có thể xảy ra thì khám tiền mê và chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật tim mạch có vai trò rất quan trọng.
Khám tiền mê và chuẩn bị bệnh nhân trước phẫu thuật tim mạch không chỉ là công việc thường quy mà người thầy thuốc gây mê hồi sức cũng như ngoại khoa phải thực hiện. Đây còn là một quy định bắt buộc mang tính pháp lý. Khám tiền mê và chuẩn bị bệnh nhân giúp bác sĩ đánh giá tình trạng bệnh nhân trước phẫu thuật, nắm được tiền sử bệnh tật của bệnh nhân và gia đình. Trên cơ sở đó bác sĩ sẽ lên kế hoạch gây mê và hồi sức phù hợp, tiên lượng những khó khăn của công tác gây tê- gây mê , xác định các nguy cơ phẫu thuật có thể xảy ra để có phương án phòng bị kịp thời,... Ngoài ra, trước các phẫu thuật lớn như phẫu thuật tim mạch, tâm lý người bệnh rất căng thẳng. Việc khám tiền mê và chuẩn bị người bệnh còn giúp bác sĩ xây dựng mối quan hệ với bệnh nhân, giúp bệnh nhân hiểu các bước của quy trình thực hiện, bớt lo lắng, tin tưởng và hợp tác với bác sĩ.
XEM THÊM: Gây mê giảm đau trong phẫu thuật tim mạch
2. Các bước khám tiền mê và chuẩn bị trước phẫu thuật tim mạch
2.1. Tìm hiểu tiền sử - bệnh sử người bệnh
Thăm hỏi bệnh nhân giúp bác sĩ gây mê biết được tiền sử bệnh tật của bệnh nhân và gia đình, ghi nhận các triệu chứng trước phẫu thuật để đánh giá sau mổ. Các vấn đề đáng lưu ý gồm:
- Tiền sử bệnh tật: người bệnh có đang mắc bệnh tim mạch (như cao huyết áp , bệnh mạch vành , tiền sử nhồi máu cơ tim , ...); bệnh hô hấp ( hen phế quản , lao phổi, tâm phế mạn,...), bệnh tiêu hóa (như viêm gan virus B,C), bệnh nội tiết (như đái tháo đường , bướu cổ , u tuyến thượng thận),...
- Tiền sử dị ứng: người bệnh dị ứng do cơ địa như dị ứng với hải sản , với phấn hoa, lông thú, khó thở khi thay đổi thời tiết,... Dị ứng với các thuốc như thuốc tê, thuốc mê, kháng sinh,...
- Các thói quen xấu như nghiện thuốc lá, thuốc làm, rượu bia
- Các thuốc bệnh nhân đang sử dụng: người bệnh cần báo tất cả các thuốc đang sử dụng với bác sĩ, đặc biệt là các thuốc điều trị cao huyết áp, thuốc điều trị đái tháo đường , corticoid, thuốc lợi tiểu,... Do một số thuốc cần ngừng sử dụng một thời gian trước phẫu thuật, một số thuốc cần duy trì trước trong và sau mổ. Việc quyết định tiếp tục hay ngừng thuốc tùy thuộc vào các yếu tố như: mức độ bệnh lý, ảnh hưởng của việc ngừng thuốc, ảnh hưởng của thuốc với bệnh hoặc thuốc mê lựa chọn, thời gian bán thải của thuốc,...
- Tiền sử gây mê: nếu có thể, bác sĩ cần xem lại hồ sơ gây mê trước đây để biết được các kỹ thuật gây tê, gây mê đã sử dụng; các dụng cụ thông khí đã sử dụng; đã từng thông khí khó, đặt nội khí quản khó ; các tai biến đã xảy ra,...
- Tiền sử gia đình: gia đình có các tiền sử về sốt cao ác tính, hen phế quản, động kinh, tâm thần, bệnh về máu,...
Tìm hiểu tiền sử - bệnh sử người bệnh là bước khám tiền mê quan trọng
2.2. Thăm khám lâm sàng
Thăm khám toàn thân
Ghi nhận chiều cao, cân nặng, tình trạng thể trạng gầy, béo, suy kiệt,...của người bệnh. Khám toàn diện tình trạng tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, nội tiết, tiết niệu, sinh dục; đầu mặt cổ, răng miệng.
Chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm liên quan tới phẫu thuật gồm các xét nghiệm thường quy như xét nghiệm huyết học , sinh hóa máu, sinh hóa nước tiểu, xét nghiệm đông máu , chụp phim X-quang phổi, điện tim,... và các xét nghiệm bổ sung tùy theo tính chất cuộc mổ.
Khám tiền mê
Khám tiền mê bác sĩ sẽ chú ý đến các yếu tố như:
- Dấu hiệu sinh tồn
- Tình trạng tĩnh mạch: có thuận lợi cho việc tiêm truyền hay không
- Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thông khí và đặt nội khí quản gồm: độ há miệng- lưỡi, tình trạng răng (răng yếu dễ bị gãy rụng gây khó khăn cho đặt nội khí quản, nếu có răng giả cần lấy ra trước khi gây mê), cằm, râu, độ gập ngửa cổ, khoảng cách cằm giáp,...
- Vùng gây tê có sẹo, nhiễm trùng, dị dạng,...
- Bệnh nhân bị tổn thương thần kinh ảnh hưởng gây các hiện tượng như miệng méo, mắt nhắm không kín, nuốt khó, liệt yếu chi...
2.3. Đánh giá xếp loại sức khỏe bệnh nhân
Dựa vào kết quả thăm khám và các kỹ thuật cận lâm sàng đã thực hiện, bác sĩ sẽ đánh giá xếp loại sức khỏe bệnh nhân. Bảng phân loại thường được sử dụng là phân loại ASA của Hội gây mê Hoa Kỳ gồm các mức như sau:
- ASA 1: bệnh nhân có sức khỏe tốt
- ASA 2: bệnh nhân có bệnh nhưng không ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày.
- ASA 3: bệnh nhân có bệnh gây ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày như bệnh phổi tắc nghẽn, đau thắt ngực, đái tháo đường,...
- ASA 4: bệnh nhân có bệnh nặng gây đe dọa tính mạng
- ASA 5: tình trạng người bệnh rất nặng, hy vọng sống <24 giờ dù có phẫu thuật hay không
- ASA 6: tình trạng chết não, chờ lấy tạng
XEM THÊM:
- Khám tiền mê trước mổ tim hở là gì? - P1
- Khám tiền mê trước mổ tim hở là gì? - P2
3. Kế hoạch chuẩn bị trước phẫu thuật tim mạch
3.1. Chuẩn bị người bệnh
Nếu người bệnh thiếu máu , suy kiệt, rối loạn điện giải , bác sĩ có thể đề nghị truyền máu, đạm, bù điện giải cho người bệnh. Cho người bệnh dùng kháng sinh dự phòng tùy theo tính chất cuộc mổ.
Dặn người bệnh nhịn ăn uống trước mổ theo ASA như sau: nước lọc phải uống cách mổ ít nhất 2 giờ, sữa mẹ phải uống cách mổ ít nhất 4 giờ; thức ăn nhẹ phải ăn trước mổ ít nhất 6 giờ; thức ăn có dầu/thịt phải ăn trước mổ ít nhất 8 giờ,...
Điều trị ổn định các bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, bệnh mạch vành, hen suyễn, tiểu đường, rối loạn đông máu... trước phẫu thuật.
Việc tạo mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân giai đoạn trước mổ là vô cùng quan trọng
3.2. Chuẩn bị của ê-kíp phẫu thuật
- Lựa chọn phương pháp vô cảm dựa vào các yếu tố như tuổi, tình trạng sức khỏe bệnh nhân, tính chất và thời gian phẫu thuật, vị trí phẫu thuật, kinh nghiệm của bác sĩ gây mê, điều kiện cơ sở vật chất của cơ sở y tế,... Các phương pháp vô cảm có thể lựa chọn gồm gây tê, gây mê hoặc vô cảm phối hợp.
- Chuẩn bị thuốc và các phương tiện cần thiết để thực hiện vô cảm.
- Kế hoạch để giảm đau sau mổ cho người bệnh.
- Đánh giá các nguy cơ có thể xảy ra do phẫu thuật và gây mê để có phương án phòng bị kịp thời.
Trong quá trình khám tiền mê và chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật tim mạch , việc tạo mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân giai đoạn trước mổ là vô cùng quan trọng. Bác sĩ cần thấu hiểu, quan tâm đến bệnh nhân. Thông tin cho bệnh nhân đầy đủ và bệnh và tiến trình cuộc mổ, dặn dò về chế độ ăn uống, thời điểm ngừng ăn uống, tiếp tục sử dụng hay ngưng các thuốc đang điều trị,... Việc gây mê, phẫu thuật chỉ được thực hiện khi bệnh nhân hoặc gia đình ký vào giấy cam kết.
