Bệnh Cơ Tim Phì Đại: Hiểm Họa Tiềm Ẩn và Cách Nhận Biết
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa tim mạch. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một căn bệnh có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là đột tử, đặc biệt ở người trẻ tuổi và những người thường xuyên vận động thể thao: Bệnh cơ tim phì đại.
1. Câu chuyện cảnh tỉnh
Chúng ta hãy bắt đầu bằng hai câu chuyện có thật để thấy rõ hơn sự nguy hiểm của căn bệnh này:
Trường hợp 1: Anh Lý Minh Thuận (35 tuổi, TP.HCM) thỉnh thoảng bị đau thắt ngực khi chơi tennis. Anh nghĩ rằng đó là do vận động mạnh nên chủ quan bỏ qua. Chỉ đến khi đi khám tổng quát để tiêm ngừa, anh mới bất ngờ phát hiện mình mắc bệnh cơ tim phì đại tắc nghẽn. Bác sĩ khuyến cáo anh không nên chơi các môn thể thao gắng sức.
Trường hợp 2: Chắc hẳn nhiều người còn nhớ về sự ra đi đột ngột của cựu tiền vệ Vivien Foe (người Cameroon) ngay trên sân cỏ. Nguyên nhân được xác định là do bệnh cơ tim phì đại không được phát hiện trước đó. Một người khỏe mạnh, thường xuyên luyện tập thể thao như vậy cũng có thể trở thành nạn nhân của căn bệnh này.
2. Sự chủ quan và những lầm tưởng
Thực tế cho thấy, nhiều người trẻ thường chủ quan, cho rằng các triệu chứng như hồi hộp, hoa mắt, chóng mặt, đau ngực chỉ là những vấn đề nhỏ và bỏ qua việc thăm khám. Thậm chí, có người còn tự ý mua thuốc tim mạch theo lời mách bảo mà không có chỉ định của bác sĩ. Điều này vô cùng nguy hiểm, có thể dẫn đến những biến chứng khó lường.
3. Bệnh cơ tim phì đại - kẻ giết người thầm lặng
Bệnh cơ tim phì đại là một căn bệnh nguy hiểm, có thể gây đột tử, đặc biệt ở người trẻ và vận động viên. Điều đáng lo ngại là bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Nhiều trường hợp, đột tử là triệu chứng đầu tiên và cũng là cuối cùng của bệnh.
4. Tổng quan về bệnh cơ tim phì đại
4.1. Định nghĩa
Bệnh cơ tim phì đại (Hypertrophic Cardiomyopathy - HCM) là một bệnh lý di truyền, xảy ra do đột biến gen mã hóa protein của cấu trúc sarcomere cơ tim. Điều này dẫn đến tình trạng thành tim dày lên bất thường. Theo thống kê, tỷ lệ mắc bệnh là khoảng 1/500 người. Bệnh có thể tiến triển gây tắc nghẽn đường ra thất trái, hở van hai lá, rối loạn chức năng tâm trương, thiếu máu cơ tim và loạn nhịp tim [Tham khảo: acc.org].
4.2. Phân loại
Dựa vào hình thái và chức năng của tim, bệnh cơ tim phì đại được chia thành hai loại chính:
Cơ tim phì đại tắc nghẽn: Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 60-70% các trường hợp. Ở dạng này, vách ngăn giữa tâm thất trái và tâm thất phải dày lên, gây tắc nghẽn đường ra thất trái và làm giảm lượng máu lưu thông qua tim.
Cơ tim phì đại không tắc nghẽn: Chiếm khoảng 1/3 các trường hợp còn lại. Ở dạng này, bệnh nhân không bị giảm lưu lượng máu qua tim, tuy nhiên, tâm thất trái có thể dày và cứng hơn, làm giảm thể tích chứa máu và giảm lượng máu bơm ra ngoài cơ thể.
4.3. Triệu chứng
Triệu chứng của bệnh cơ tim phì đại có thể khác nhau ở mỗi người. Một số người có thể không có triệu chứng gì, trong khi những người khác có thể gặp các triệu chứng sau:
- Khó thở, đặc biệt là khi gắng sức.
- Đau nhói ngực, đặc biệt là khi hoạt động thể lực.
- Ngất xỉu: Đây là một dấu hiệu nguy hiểm, báo hiệu rối loạn nhịp nhanh thất hoặc rung thất, có nguy cơ đột tử.
- Đánh trống ngực.
4.4. Nguyên nhân
Nguyên nhân chính gây bệnh cơ tim phì đại là do di truyền. Các đột biến gen khiến cơ tim phát triển bất thường, thành tim dày lên. Do đó, nếu một thành viên trong gia đình được chẩn đoán mắc bệnh, các thành viên còn lại nên thực hiện xét nghiệm và kiểm tra gen để tìm gen đột biến gây bệnh [Tham khảo: nhlbi.nih.gov].
Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể góp phần gây bệnh cơ tim phì đại, đặc biệt ở người lớn tuổi, như:
- Tăng huyết áp không được điều trị sớm và hiệu quả.
- Hẹp van động mạch chủ.
- Một số bệnh lý chuyển hóa hoặc hội chứng di truyền hiếm gặp.
4.5. Đối tượng nguy cơ
Bệnh cơ tim phì đại thường gặp nhất ở:
- Người trẻ tuổi (dưới 35 tuổi).
- Vận động viên.
Tuy nhiên, bệnh cũng có thể xuất hiện ở người lớn tuổi, và hiếm gặp ở trẻ em hoặc trẻ sơ sinh.
4.6. Biến chứng
Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh cơ tim phì đại có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm sau:
- Rối loạn nhịp tim: Bệnh có thể gây ra rung tâm nhĩ, nhịp nhanh thất và rung thất. Rung tâm nhĩ làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, gây nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Nhịp nhanh thất và rung thất có thể dẫn đến ngừng tim, đột tử [Tham khảo: heart.org].
- Thiếu máu cơ tim: Sự dày lên của cơ tim làm giảm lượng máu qua động mạch vành, dẫn đến thiếu máu nuôi dưỡng cơ tim.
- Giãn cơ tim: Bệnh kéo dài có thể làm tâm thất giãn ra để tăng thể tích chứa máu, lâu dần làm giảm sức co bóp của cơ tim.
- Hở van hai lá: Cơ tim dày lên làm giảm không gian cho máu lưu thông, máu chảy qua van tim nhanh và dồn dập, làm tăng áp lực lên van hai lá, gây hở van.
- Suy tim: Cơ tim dày lên làm giảm khả năng bơm máu, dẫn đến suy tim.
4.7. Chẩn đoán
Để chẩn đoán bệnh cơ tim phì đại, bác sĩ sẽ:
- Hỏi tiền sử bệnh lý của bản thân và gia đình.
- Thực hiện các kiểm tra cận lâm sàng, bao gồm:
- Siêu âm tim: Giúp đánh giá độ dày của cơ tim và dòng máu.
- Điện tâm đồ: Phát hiện các tín hiệu điện bất thường của tim, cảnh báo tình trạng cơ tim dày lên.
- Các xét nghiệm khác: Kiểm tra chức năng tim khi vận động, chụp cộng hưởng từ tim, thông tim.
4.8. Điều trị
Việc điều trị bệnh cơ tim phì đại bao gồm:
- Điều trị bằng thuốc: Để kiểm soát các triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng.
- Thay đổi lối sống: Hạn chế vận động gắng sức, tránh các chất kích thích (cà phê, rượu bia…), tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh.
- Theo dõi và tái khám định kỳ: Để đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các biến chứng.
- Phẫu thuật cắt lọc cơ tim hoặc cắt đốt cơ tim bằng cồn nguyên chất: Được chỉ định trong trường hợp điều trị bằng thuốc không hiệu quả [Tham khảo: mayoclinic.org].
5. Lời khuyên của bác sĩ
Bệnh cơ tim phì đại là một bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Vì vậy, tôi khuyến cáo:
- Dù ở độ tuổi nào, đặc biệt là những người chơi thể thao và người có bệnh nền, cần thăm khám, tầm soát sức khỏe tim mạch định kỳ.
- Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chẩn đoán kịp thời.
Hãy nhớ rằng, sức khỏe của bạn nằm trong tay bạn. Đừng chủ quan và hãy chủ động bảo vệ trái tim của mình!
Lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ.