Mục lục
- Nhồi máu cơ tim không đau ngực là gì?
- Tại sao một số người không đau ngực khi bị nhồi máu?
- Những dấu hiệu ít người biết của nhồi máu không đau ngực
- Ai có nguy cơ cao?
- Khi nào cần đi khám hoặc gọi cấp cứu?
- Các xét nghiệm giúp phát hiện nhồi máu không đau
- Phòng ngừa và kiểm soát để giảm rủi ro
- Lời khuyên thực tế và tầm quan trọng của khám định kỳ
- Nguồn tham khảo và liên hệ hỗ trợ chuyên môn
Nhồi máu cơ tim không đau ngực là gì?
Nhồi máu cơ tim (NMCT) xảy ra khi một phần cơ tim bị hoại tử do thiếu máu kéo dài, thường vì tắc nghẽn động mạch vành. Khi không có triệu chứng đau ngực điển hình, y khoa gọi đó là "nhồi máu không đau ngực" (silent myocardial infarction). Trạng thái này nguy hiểm vì bệnh nhân và người thân khó nhận biết, dẫn đến chậm trễ điều trị.
Theo WHO và số liệu từ nhiều nghiên cứu quốc tế, NMCT và các bệnh tim mạch là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế. Ở Việt Nam, Bộ Y tế cũng ghi nhận tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh tim mạch đang gia tăng, đặc biệt ở nhóm có yếu tố nguy cơ như đái tháo đường và tăng huyết áp.
Tại sao một số người không đau ngực khi bị nhồi máu?
Có nhiều lý do khiến cơn thiếu máu cơ tim không gây cảm giác đau ngực rõ rệt:
- Rối loạn cảm giác thần kinh: người lớn tuổi hoặc người bị đái tháo đường thường có tổn thương thần kinh cảm giác (neuropathy) làm giảm nhận cảm đau.
- Biểu hiện phi điển hình: ở phụ nữ, người cao tuổi và một số bệnh nhân, triệu chứng có thể là mệt nhiều, khó thở hay khó chịu vùng bụng, thay vì đau ngực.
- Cơn nhồi máu lan chậm hoặc nhỏ: khi vùng hoại tử nhỏ, người bệnh có thể chỉ thấy mỏi hay không chú ý đến triệu chứng.
Những yếu tố này khiến việc phát hiện bằng cảm nhận chủ quan khó khăn, dẫn đến cần chú ý các dấu hiệu khác.
Những dấu hiệu ít người biết của nhồi máu không đau ngực
Dưới đây là các dấu hiệu thường gặp khi NMCT không kèm đau ngực. Một hoặc nhiều triệu chứng xuất hiện đột ngột, khác thường so với trạng thái bình thường, cần được chú ý:
- Mệt mỏi bất thường hoặc kiệt sức
- Cảm giác mệt nặng, giảm khả năng hoạt động đột ngột mà không rõ lý do. Đây là triệu chứng thường gặp ở phụ nữ và người cao tuổi.
- Khó thở hoặc hụt hơi khi gắng sức hoặc khi nghỉ
- Cảm giác hụt hơi, thở nhanh, thở nông, đôi khi chỉ xuất hiện khi nằm xuống hoặc khi leo cầu thang.
- Đổ mồ hôi lạnh, lạnh run
- Thấy vã mồ hôi bất thường, thậm chí khi đang ở môi trường không nóng.
- Buồn nôn, nôn hoặc cảm giác khó tiêu kéo dài
- Nhiều người nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa; cảm giác ợ, đầy bụng, đau thượng vị kéo dài nên chủ quan.
- Hoa mắt, chóng mặt, choáng váng hoặc ngất
- Do tim không bơm đủ máu lên não; cần cảnh giác nếu xảy ra đột ngột.
- Đau hoặc khó chịu ở các vùng khác ngoài ngực
- Có thể đau lan ra lưng, hàm, cổ, vai, cánh tay (thường là bên trái) hoặc cảm giác tê/khó chịu nhẹ.
- Yếu đột ngột một bên cơ thể hoặc liệt nhẹ
- Hiếm nhưng nếu kèm các biểu hiện thần kinh cần xử trí cấp cứu ngay.
Lưu ý: Các dấu hiệu trên có thể nhẹ và xuất hiện nhiều giờ đến vài ngày trước khi NMCT được chẩn đoán. Vì vậy, đừng bỏ qua triệu chứng bất thường kéo dài.
Ai có nguy cơ cao?
Một số nhóm dễ gặp NMCT không đau ngực hơn:
- Người bị đái tháo đường typ 2 (do neuropathy khiến giảm cảm giác đau).
- Người cao tuổi (>65 tuổi).
- Phụ nữ, đặc biệt trên 50 tuổi hoặc sau mãn kinh.
- Người có tiền sử bệnh mạch vành, nhồi máu trước đó.
- Người có nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch: tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, hút thuốc, béo phì, ít vận động.
Nếu bạn thuộc nhiều nhóm trên, việc kiểm tra định kỳ và chú ý các dấu hiệu phi điển hình là rất quan trọng.
Khi nào cần đi khám hoặc gọi cấp cứu?
Hãy tìm trợ giúp y tế ngay khi bạn hoặc người thân xuất hiện một trong các tình huống sau:
- Khó thở đột ngột, nặng lên hoặc kéo dài kèm mệt nhiều.
- Đổ mồ hôi lạnh, hoa mắt, choáng váng hoặc gần ngất.
- Yếu liệt, nói ngọng hoặc mất tri giác.
- Các triệu chứng kéo dài, nặng dần hoặc không giải thích được bằng bệnh lý khác (ví dụ rối loạn tiêu hóa đã điều trị nhưng không cải thiện).
Ở Việt Nam, trong trường hợp cấp cứu tim mạch hãy liên hệ số cứu thương và đến cơ sở y tế gần nhất hoặc gọi cấp cứu. Việc đến bệnh viện sớm giúp bác sĩ làm xét nghiệm và can thiệp kịp thời.
Các xét nghiệm giúp phát hiện nhồi máu không đau
Khi nghi ngờ NMCT, bác sĩ sẽ dùng các xét nghiệm sau để xác định:
- Điện tâm đồ (ECG): thay đổi đặc trưng có thể cho thấy nhồi máu hoặc thiếu máu cơ tim.
- Xét nghiệm men tim (troponin): tăng troponin cho thấy tổn thương cơ tim.
- Siêu âm tim: đánh giá chức năng bơm của tim và vùng vận động bất thường.
- Chụp mạch vành hoặc xét nghiệm gợi ý thiếu máu cục bộ khác (test gắng sức, chụp CT mạch vành) khi cần thiết.
Vì triệu chứng không điển hình, đôi khi NMCT chỉ được phát hiện khi làm ECG hoặc xét nghiệm men tim trong quá trình khám vì triệu chứng khác.
Phòng ngừa và kiểm soát để giảm rủi ro
May mắn là nhiều yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát được. Những biện pháp sau giúp giảm nguy cơ NMCT (và nhồi máu có đau):
- Kiểm soát đường huyết: người bệnh đái tháo đường cần kiểm soát HbA1c theo hướng dẫn bác sĩ.
- Kiểm soát huyết áp: duy trì huyết áp trong ngưỡng an toàn.
- Điều trị rối loạn mỡ máu: theo dõi LDL, điều trị thuốc khi được chỉ định.
- Ngưng hút thuốc: đây là biện pháp hiệu quả giảm rủi ro lớn nhất.
- Dinh dưỡng hợp lý: ăn nhiều rau, quả, cá, giảm đường và mỡ bão hòa.
- Hoạt động thể lực đều đặn: ít nhất 150 phút/tuần hoạt động vừa phải, nếu không có chống chỉ định.
- Giữ cân nặng hợp lý và kiểm soát stress.
Những biện pháp này được khuyến nghị bởi WHO và các hướng dẫn tim mạch quốc tế để giảm nguy cơ tử vong và biến chứng.
Lời khuyên thực tế và tầm quan trọng của khám định kỳ
- Nếu bạn có đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc tiền sử bệnh tim: nên khám tim mạch định kỳ ít nhất 1 lần/năm hoặc theo chỉ định bác sĩ.
- Nếu có triệu chứng mệt mỏi bất thường, khó thở, buồn nôn không giải thích được: hãy đến phòng khám để khám lâm sàng và làm ECG, xét nghiệm cơ bản.
- Ghi lại triệu chứng: thời điểm xuất hiện, mức độ và những hoạt động kèm theo — thông tin này rất hữu ích cho bác sĩ.
Những hành động đơn giản như khám định kỳ, làm ECG và kiểm tra men tim khi cần có thể phát hiện NMCT sớm, giúp giảm nguy cơ biến chứng lâu dài như suy tim.
Nguồn tham khảo và liên hệ hỗ trợ chuyên môn
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) — tài liệu về bệnh tim mạch và các yếu tố nguy cơ.
- Bộ Y tế Việt Nam — khuyến cáo về phòng chống bệnh tim mạch và theo dõi người có yếu tố nguy cơ.
- WebMD, Medscape — bài viết chuyên môn về nhồi máu cơ tim không triệu chứng và trình bày lâm sàng.
Nếu bạn cần khám chuyên khoa tim mạch hoặc tư vấn thêm, BS Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa Tim mạch và Tim mạch can thiệp, tại Phòng khám Tim mạch Siêu âm OCA (336a Phan Văn Trị, Bình Lợi Trung, TPHCM). Điện thoại: 0938237460.
Lưu ý: Bài viết mang tính chất giáo dục cộng đồng. Không thay thế cho chẩn đoán hoặc tư vấn y tế cá nhân. Khi có dấu hiệu nghi ngờ cấp cứu, hãy đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.