Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành

Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành (hay được gọi tắt là bắc cầu chủ vành) là 1 giải phẫu nhằm tăng cường lưu lượng máu nuôi tim qua hệ thống mạch vành . Được chỉ định để điều trị các bệnh hẹp – tắc một hoặc rộng rãi thân động mạch vành . Phẫu thuật viên nối bắc cầu qua chỗ hẹp bằng đoạn mạch của chính người bệnh làm mảnh ghép để “bắc cầu” (có thể là động mạch từ trong lồng ngực gọi là động mạch ngực trong trái và phải , động mạch quay ở cẳng tay , tĩnh mạch ở đùi và cẳng chân) giúp động mạch vành được tái lưu thông . Người bệnh sau phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành có thể hoạt động thể lực như trước , chất lượng cuộc sống được cải thiện .

Bác sĩ sẽ nói cho bạn khi nào nên giải phẫu bắc cầu chủ vành hoặc sử dụng các biện pháp thay thế khác để tái thông mạch vành như nong và đặt stent . Phẫu thuật bắc cầu chủ vành là một chọn lọc nếu :

• Bệnh nhân bị đau ngực do nguyên nhân hẹp nhiều thân mạch vành làm cho cơ tim bị thiếu máu ngay cả lúc hoạt động thể lực nhẹ thậm chí cả lúc nghỉ .
• Bệnh nhân bị hẹp đa dạng thân mạch vành và chức năng thất trái giảm .
• Bệnh nhân bị hẹp hoặc tắc thân chung động mạch vành (thân chung là nhánh mạch cấp máu cho sắp toàn bộ thất trái) .
• Bệnh nhân có thương tổn mạch vành mà trước đó đặt stent thất bại hoặc trước đó đặt stent nhưng bị hẹp trở lại .
• Phẫu thuật bắc cầu chủ vành cấp cứu lúc bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim mà can thiệp mạch vành khó hoặc thất bại .

Phẫu thuật không điều trị được nguyên nhân sinh ra các mảng xơ vữa động mạch vì vậy ngay cả sau khi phẫu thuật , bệnh nhân vẫn cần phải đổi thay lối sống tích cực , kiểm soát các yếu tố nguy cơ như bỏ thuốc lá , giảm cân . . . và uống thuốc điều trị các bệnh nền như tăng huyết áp , rối loạn lipid máu , tiểu đường . . .

Để chuẩn bị cho cuộc mổ , người bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn cụ thể về các vấn đề như sau :

• Bỏ thuốc lá tối thiểu một tháng .
• Dừng các thuốc chống ngưng tập tiểu cầu 3 – 7 ngày trước giải phẫu tùy theo cái thuốc chống ngưng tập tiểu cầu bệnh nhân đang dùng .
• Bệnh nhân cần nhập viện trước 2 ngày , làm các xét nghiệm tiền phẫu như chụp X quang , xét nghiệm máu , . . .
• Cần phải sắp xếp công việc để ngơi nghỉ trong khoảng từ 4 đến 6 tuần để hồi phục sau mổ .

Người bệnh/gia đình người bệnh được giải thích các tri thức về bệnh , tại sao phải phẫu thuật , các rủi ro , cũng như dặn dò sau lúc giải phẫu cần tuân theo những điều gì . Gia đình , người bệnh ký giấy đoan phẫu thuật .

Tư thế : người bệnh nằm ngửa , hai tay xuôi theo thân mình (nếu lấy động mạch quay thì phía tay lấy mạch quay rạng ngang) , có độn 1 gối nhỏ ở sau vai . Bộc lộ vùng chân lấy tĩnh mạch hiển .

Vô cảm : gây mê nội khí quản . Đặt các ống thông để theo dõi huyết động (động mạch , tĩnh mạch trung tâm) , các đường truyền , đầu đo nhiệt độ .

Kỹ thuật : Tùy từng bệnh nhân , mức độ và số mạch tổn thương . . . các giải phẫu viên có thể mổ bắc cầu bằng hai phương pháp :

• Mổ khi quả tim vẫn co bóp .
• Mổ khi cho quả tim giới hạn đập , máu chảy qua máy tim phổi nhân tạo .

Khi tiến hành phẫu thuật , bệnh nhân được gây mê toàn thân nên bệnh nhân sẽ không có cảm nhận gì . Sau mổ bệnh nhân vẫn được tiếp tục duy trì mê để chuyển về khoa hồi sức tích cực . Tại đây bệnh nhân sẽ được thoát mê và tỉnh trở lại . Điều trị được tiếp diễn tại khoa hồi sức tích cực 1 vài ngày để cai máy thở , dùng các thuốc hỗ trợ tim , rút các ống dẫn lưu . . .

Khi tình trạng bệnh nhân cải thiện hơn , người bệnh sẽ được chuyển từ khoa hồi sức tích cực về phòng bệnh thường . Tại đây bệnh nhân tiếp diễn được điều trị ổn định , hồi phục chức năng đến lúc ra viện , thường là thêm khoảng 4-6 ngày . Thời gian bình phục tiếp tục từ 5 tuần bệnh nhân sẽ trở lại làm việc , tập thể dục thể thao , lái xe . . .

Sau giải phẫu bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành , người bệnh có thể gặp các thể hiện bao gồm :

• Khó chịu hoặc ngứa ở vết mổ .
• Sưng nơi động mạch hoặc tĩnh mạch được lấy ra để ghép .
• Đau cơ bắp hoặc đau thắt vai và lưng trên do nằm lâu
• Mệt mỏi , đổi thay tâm trạng .
• Các vấn đề về giấc ngủ hoặc chán ăn .
• Táo bón .
• Đau ngực xung quanh chỗ mổ xương ngực (thường xuyên hơn mang phương pháp phẫu thuật truyền thống) .

Thông thường , các bộc lộ này sẽ hết sau 4 - 6 tuần .

Phẫu thuật bắc cầu chủ vành giúp cải thiện lượng máu đến nuôi tim nhưng nó không chữa được nguyên nhân gây ra bệnh mạch vành là các mảng vữa xơ . Do vậy , bệnh nhân vẫn cần phải tiếp diễn uống các thuốc điều trị bệnh nền như : các thuốc ngăn chặn hình thành cục máu đông , thuốc hạ mỡ máu , thuốc hạ huyết áp , thuốc tiểu đường . . . , đổi thay lối sống như :

• Bỏ thuốc lá .
• Ăn giảm mỡ , giảm muối .
• Kiểm soát cân nặng .
• Tập thể dục đều đặn .
• Giảm stress .

Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - động mạch vành giúp tạo ra đường đi mới để máu đi vòng qua động mạch bị tắc hẹp tới nuôi dưỡng cơ tim . Sau phẫu thuật bắc cầu chủ vành , khoảng 95% người bệnh sẽ giảm được hoặc hết hẳn triệu chứng đau ngực ; nhanh chóng bình phục sức khỏe và có thể hoạt động thể chất sắp như người bình thường .

Bệnh nhân sẽ giảm thời kì nằm viện , bình phục nhanh sau mổ và hầu hết tránh được tác dụng có hại của máy tuần hoàn ngoài cơ thể nếu chưa đặt quá phổ quát stent trước đó hoặc bệnh chưa tiến triển quá nặng .