Triệu chứng cảnh báo bệnh mạch vành ở bệnh nhân đái tháo đường

Bệnh tiểu đường và bệnh tim mạch thường đi cùng nhau. Theo thời gian, bệnh nhân bị bệnh tiểu đường type 1 hay type 2 sẽ có nguy cơ phát triển bệnh tim mạch. Theo nghiên cứu, bệnh tiểu đường là một yếu tố nguy cơ quan trọng cho sự phát triển của các bệnh tim mạch, đặc biệt là bệnh mạch vành trong tương lai. Và bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong và gây tàn phế hàng đầu cho các bệnh nhân đái tháo đường, và bệnh mạch vành chiếm đến 40% trong số này.

1. Yếu tố nguy cơ mắc bệnh mạch vành trên bệnh nhân đái tháo đường

Số lượng người bị bệnh đái tháo đường ngày càng gia tăng, ước tính hiện nay có khoảng 382 triệu bệnh nhân đái tháo đường và đến năm 2035 sẽ tăng lên thành 592 triệu bệnh nhân trên toàn thế giới.

Mặt khác, bệnh tim mạch lại là một trong những nguyên nhân gây tử vong và gây tàn phế hàng đầu ở bệnh nhân đái tháo đường, đặc biệt đái tháo đường type 2. Trên bệnh nhân đái tháo đường, vữa xơ động mạch xảy ra sớm hơn 14,6 năm, với mức độ nặng hơn và lan tỏa hơn những người không bị bệnh đái tháo đường.

Khoảng 2/3 số trường hợp tử vong ở người đái tháo đường là do bệnh tim mạch, trong đó 40% là bệnh động mạch vành, 15% do các bệnh tim mạch khác (chủ yếu là suy tim ) và khoảng 10% do đột quỵ.

Mặc dù tỷ lệ các biến chứng ở bệnh nhân đái tháo đường đã giảm trong những năm qua, nhưng bệnh nhân đái tháo đường vẫn có nguy cơ bị các biến chứng tim mạch cao hơn những người không bị bệnh đái tháo đường.

Các yếu tố nguy cơ của bệnh mạch vành được ghi nhận trên bệnh nhân đái tháo đường bao gồm:

• Tình trạng đề kháng insulin
• Tăng lượng đường trong máu
• Albumin niệu
• Tăng huyết áp
• Rối loạn chuyển hóa lipid
• Hút thuốc lá
• Béo phì

2. Triệu chứng bệnh mạch vành trên bệnh nhân tiểu đường

Người bệnh đái tháo đường có tỷ lệ mắc bệnh động mạch vành cao gấp 2-4 lần người không bị đái tháo đường. Tỷ lệ tổn thương mạch vành được phát hiện khi chụp cắt lớp vi tính ở người có nguy cơ bệnh động mạch vành nhưng không có triệu chứng cao hơn rõ rệt ở người bị đái tháo đường so với người không bị đái tháo đường cụ thể là 91% so với 68%.

Bệnh mạch vành trên bệnh nhân đái tháo đường thường xảy ra ở tuổi trẻ hơn so với người không bị bệnh đái tháo đường. Biểu hiện bệnh lý của bệnh động mạch vành rất đa dạng: Từ cơn đau thắt ngực ổn định, cơn đau thắt ngực không ổn định đến nhồi máu cơ tim cấp.

2.1. Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng cảnh báo bệnh mạch vành ở bệnh nhân đái tháo đường bao gồm:

• Triệu chứng đau ngực vùng sau xương ức: Bệnh nhân có thể đau kiểu thắt bóp hoặc đau kiểu tức nặng. Cơn đau thắt ngực điển hình có 3 đặc điểm sau:
• Đau ở phía sau xương ức với tính chất và thời gian điển hình.
• Cơn đau xuất hiện sau gắng sức hoặc stress.
• Bệnh nhân đỡ và hết đau khi nghỉ ngơi hoặc dùng nitrat.
• Ngoài ra, bệnh nhân có thể có các triệu chứng cơ năng khác như: Hồi hộp đánh trống ngực, Khó thở...

Tuy nhiên, trên thực tế vẫn có nhiều bệnh nhân đái tháo đường không có triệu chứng đau thắt ngực điển hình, thậm chí không có triệu chứng đau thắt ngực. Các triệu chứng thực thể của bệnh mạch vành trên bệnh nhân đái tháo đường thường nghèo nàn. Bệnh nhân có thể có các triệu chứng:

• Triệu chứng của hội chứng suy tim
• Các triệu chứng của vữa xơ động mạch ngoại vi như: Tiếng thổi tâm thu ở động mạch chủ, động mạch cảnh, động mạch thận; giảm biên độ mạch mu chân, loét chân...

2.2. Triệu chứng cận lâm sàng

Bệnh nhân đái tháo đường có thể được làm các xét nghiệm sau để tìm các dấu hiệu cảnh báo bệnh mạch vành. Các xét nghiệm cận lâm sàng bào gồm:

• Xét nghiệm lipid máu bao gồm cholesterol toàn phần, triglyceride, HDL và LDL.
• Điện tim: cần chú ý các biến đổi đoạn ST (chênh lên, chênh xuống), sóng T âm, sóng Q sâu rộng, các rối loạn nhịp.
• Siêu âm tim : Đánh giá rối loạn vận động thành tim, hình thái và chức năng tim.
• Các nghiệm pháp gắng sức bằng thảm lăn hoặc bằng thuốc khi bệnh nhân có nguy cơ bệnh động mạch vành nhưng kết quả điện tim, siêu âm tim không rõ để chẩn đoán.
• Siêu âm Doppler mạch máu : Siêu âm động mạch cảnh đo bề dày lớp nội trung mạc; siêu âm các động mạch ngoại vi khi nghi ngờ có hẹp, tắc.
• Chụp cắt lớp vi tính động mạch vành: để đánh giá tình trạng calci hóa động mạch vành, mức độ tắc hẹp động mạch vành.
• Chụp động mạch vành qua da : Phương pháp này cho phép chẩn đoán xác định và chẩn đoán vị trí, mức độ hẹp, tắc động mạch vành, đồng thời có thể can thiệp động mạch vành.