Tiền sử gia đình và bệnh tim: Những điều cần biết
Có tiền sử bệnh tim trong gia đình làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim. Trong một số trường hợp, nếu có thành viên trong gia đình mắc bệnh tim khi còn trẻ (dưới 50 tuổi), đó có thể là dấu hiệu của tăng cholesterol máu gia đình, một rối loạn di truyền gây ra cholesterol cao.
1. Tiền sử gia đình về các bệnh tim
Nếu bạn có tiền sử bệnh tim trong gia đình, bạn có nhiều khả năng tự phát triển bệnh tim. Các loại bệnh tim khác nhau và các tình trạng liên quan như huyết áp cao và cholesterol trong máu cao có thể xảy ra trong gia đình. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), tiền sử gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá nguy cơ tim mạch của mỗi người [https://www.heart.org/].
Biết tiền sử sức khỏe gia đình của bạn về bệnh tim và các tình trạng liên quan là một trong những bước đầu tiên bạn có thể làm để ngăn ngừa bệnh tim và các cơn đau tim trong tương lai.
Hãy cho bác sĩ của bạn biết nếu cha mẹ, anh chị em ruột, con cái, ông bà, cô, chú, hoặc cháu của bạn có hoặc đã từng mắc các bệnh sau:
- Các bệnh tim: Bệnh động mạch vành, xơ vữa động mạch, đau tim, cholesterol trong máu cao, đau thắt ngực (đau do áp lực hoặc ép chặt trong ngực), rối loạn nhịp tim như rung tâm nhĩ, bệnh cơ tim, dị tật tim bẩm sinh, suy tim,… Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), bệnh tim là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Hoa Kỳ [https://www.cdc.gov/heartdisease/index.htm].
- Phình động mạch chủ
- Đột quỵ
- Bệnh tiểu đường
- Huyết áp cao
- Đã từng đặt máy tạo nhịp tim
- Đã từng thực hiện Can thiệp mạch vành qua da (PCI) (còn gọi là nong mạch vành) có hoặc không có stent.
- Đã từng thực hiện Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành hoặc phẫu thuật tim khác.
Dựa trên thông tin này, bác sĩ có thể đề xuất các bước để ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh tim. Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh tim hoặc các tình trạng liên quan, điều quan trọng là phải thông báo cho các thành viên trong gia đình của bạn.
2. Mẹo thu thập tiền sử gia đình của bạn về các bệnh tim mạch
Hãy dành thời gian thu thập tiền sử bệnh tim của gia đình bạn và chia sẻ thông tin này với bác sĩ và các thành viên khác trong gia đình bạn. Bác sĩ có thể giúp bạn thực hiện các bước để giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
Một số mẹo giúp bạn thu thập tiền sử gia đình:
- Gia đình bạn bao gồm bố, mẹ, anh chị em ruột, con cái, ông bà, cô dì chú bác, cháu.
- Hãy chắc chắn rằng bạn đã kiểm tra bao gồm cả hai bên gia đình của mẹ và cha của bạn.
- Lưu ý những người thân nào đã từng mắc bệnh tim (bao gồm bệnh tim di truyền và các bệnh mắc phải), các tình trạng liên quan hoặc các thủ thuật đã thực hiện và độ tuổi mà họ được chẩn đoán hoặc điều trị.
- Liệt kê tuổi và nguyên nhân tử vong của thân nhân đã mất.
- Chia sẻ lịch sử sức khỏe gia đình của bạn với bác sĩ và các thành viên trong gia đình bạn.
- Cập nhật tiền sử sức khỏe gia đình của bạn thường xuyên và thông báo cho bác sĩ của bạn về bất kỳ chẩn đoán, tình trạng hoặc quy trình điều trị mới nào.
Nếu bạn lo lắng về tiền sử bệnh tim của cá nhân hoặc gia đình, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Nếu bạn hoặc các thành viên trong gia đình của bạn có mức cholesterol rất cao hoặc đã từng bị đau tim hoặc bệnh tim khi còn trẻ, bạn có thể có tiền sử tăng cholesterol máu gia đình. Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI), tăng cholesterol máu gia đình là một tình trạng di truyền phổ biến, có thể dẫn đến bệnh tim mạch sớm [https://www.nhlbi.nih.gov/].
Bạn nên chia sẻ tiền sử gia đình về bệnh lý với bác sĩ.
3. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ các bệnh tim
Mặc dù tiền sử gia đình quan trọng, nhưng đó không phải là yếu tố duy nhất quyết định. Di truyền chỉ là một yếu tố trong một danh sách dài các yếu tố rủi ro. Và đó là tin tốt, vì nhiều yếu tố trong số đó là những thứ bạn có thể kiểm soát.
Bạn không thể thay đổi lịch sử gia đình của mình, nhưng bạn có thể thực hiện các bước để thay đổi những yếu tố khác. Những thay đổi lối sống này sẽ giúp bảo vệ trái tim của bạn:
- Tránh thuốc lá: Hút thuốc là một trong những điều tồi tệ nhất bạn có thể làm cho trái tim của mình. Hút thuốc lá dưới mọi hình thức đều gây hại, vì vậy hãy bỏ thuốc lá ngay lập tức. Theo AHA, bỏ thuốc lá là một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm cho sức khỏe tim mạch của mình [https://www.heart.org/].
- Hạn chế rượu bia: Bạn đã nghe nói rằng rượu vang đỏ tốt cho tim mạch? Dù bạn chọn loại đồ uống nào, điều độ cũng rất quan trọng. Mức tiêu thụ vừa phải là không quá hai ly mỗi ngày đối với nam giới và chỉ một ly đối với phụ nữ, vì vậy hãy để ý lượng rượu bia của bạn. Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng huyết áp và gây hại cho tim.
- Chế độ ăn lành mạnh: Một số chuyên gia khuyến nghị một chế độ ăn uống kiểu Địa Trung Hải tập trung vào trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt và dầu ô liu. Chế độ ăn này bao gồm một số cá và gia cầm, nhưng hạn chế ăn thịt đỏ, các sản phẩm từ sữa, thịt chế biến và đồ ăn có đường. Chế độ ăn uống lành mạnh giúp kiểm soát cân nặng, huyết áp và cholesterol.
- Tập thể dục: Dành ít nhất 30 phút hoạt động aerobic vừa phải, năm ngày một tuần. Hoặc tìm một hoạt động mà bạn yêu thích và bạn sẽ dễ dàng hơn rất nhiều để tham gia vào lĩnh vực này. Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm cân và giảm căng thẳng.
- Kiểm soát huyết áp và mỡ máu của bạn: Cả huyết áp cao và mức cholesterol cao đều làm tăng nguy cơ đau tim. Bạn có thể kiểm soát chúng bằng cách thay đổi lối sống và trong một số trường hợp có thể dùng thuốc. Theo dõi huyết áp và cholesterol thường xuyên và tuân thủ điều trị của bác sĩ.
- Giảm cân: Nếu tiền sử gia đình khiến bạn có nguy cơ bị đau tim thì đó là lý do hoàn hảo để bạn có được cân nặng hợp lý. Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, tiểu đường và các vấn đề sức khỏe khác.
Bạn cần bỏ qua việc đổ lỗi cho bố hoặc mẹ của bạn và thay vào đó hãy hành động để có một sức khỏe tốt nhất.
Trên thế giới, các viện/trung tâm tim mạch lớn luôn có một đơn vị chuyên trách về bệnh lý tim mạch chuyển hóa. Theo mô hình đó, [bệnh viện] là bệnh viện đầu tiên tại Việt Nam áp dụng mô hình sàng lọc hội chứng tim mạch chuyển hóa theo triết lý 4P (chủ động, dự báo, dự phòng, cá thể hóa) và quản lý bệnh nhân hội chứng tim mạch chuyển hóa theo chuỗi dịch vụ (service line) với sự tham gia kết nối của nhiều bác sĩ chuyên khoa như nội tiết – đái tháo đường, tim mạch, thận, dinh dưỡng, chuyên gia thể lực, quản lý chăm sóc…
Nguồn tham khảo: cdc.gov, heart.org, health.clevelandclinic.org