Tăng Huyết Áp: Hiểm họa và Giải pháp
Chào bạn đọc! Tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một vấn đề sức khỏe vô cùng quan trọng và phổ biến: Tăng huyết áp (THA). Đây là một bệnh lý tim mạch nguy hiểm, ảnh hưởng đến hàng triệu người Việt Nam và gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Thực trạng đáng báo động
Theo thống kê, cả nước hiện có khoảng 12 triệu người bị tăng huyết áp, nghĩa là cứ 5 người trưởng thành thì có một người mắc bệnh. Tuy nhiên, một con số đáng lo ngại là gần 60% trong số này chưa được phát hiện và trên 80% chưa được điều trị. Điều này cho thấy sự chủ quan và thiếu hiểu biết của nhiều người về căn bệnh này.
Tăng huyết áp không chỉ là một con số trên máy đo huyết áp, mà là nguyên nhân hàng đầu gây ra những biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch máu não (đột quỵ), nhồi máu cơ tim, suy tim. Những biến chứng này có thể dẫn đến tử vong, liệt, tàn phế hoặc mất sức lao động, gây ảnh hưởng nặng nề đến cá nhân, gia đình và xã hội.
Theo thống kê năm 2015 của Hội Tim mạch học Việt Nam, trên 5.454 người trưởng thành (từ 25 tuổi trở lên) trong quần thể 44 triệu người tại 8 tỉnh thành trên toàn quốc mắc THA. Kết quả cho thấy:
- 52,8% người Việt có huyết áp bình thường (23,2 triệu người).
- 47,3% người Việt Nam (20,8 triệu người) bị tăng huyết áp.
Đặc biệt, trong những người bị tăng huyết áp:
- 39,1% (8,1 triệu người) không được phát hiện bị tăng huyết áp.
- 7,2% (0,9 triệu người) không được điều trị.
- 69,0% (8,1% triệu người) bị tăng huyết áp chưa kiểm soát được [1].
Những con số này cho thấy thực trạng đáng báo động về tình trạng tăng huyết áp ở Việt Nam, cũng như những thách thức lớn trong việc phát hiện, điều trị và kiểm soát bệnh.
Phòng ngừa hiệu quả bằng lối sống lành mạnh
Tin vui là, theo Bộ Y tế, bệnh tăng huyết áp hoàn toàn có thể được phòng ngừa hiệu quả nhờ lối sống lành mạnh. Vậy chúng ta cần làm gì?
1. Chế độ ăn uống khoa học:
- Giảm muối: Ăn dưới 2,5g muối mỗi ngày, tương đương với khoảng nửa muỗng cà phê. Muối làm tăng giữ nước trong cơ thể, gây tăng huyết áp. Thay vì dùng muối, bạn có thể tăng hương vị món ăn bằng các loại thảo mộc, gia vị tự nhiên.
- Tăng rau xanh, trái cây tươi: Rau xanh và trái cây là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ dồi dào, giúp bảo vệ tim mạch và giảm huyết áp. Hãy cố gắng ăn ít nhất 5 phần rau củ quả mỗi ngày.
- Hạn chế cholesterol và axit béo no: Cholesterol cao có thể gây xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tăng huyết áp. Hạn chế ăn các loại thịt đỏ, mỡ động vật, đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ.
- Đảm bảo đủ kali và vi lượng: Kali giúp cân bằng điện giải trong cơ thể, có tác dụng hạ huyết áp. Các thực phẩm giàu kali bao gồm chuối, khoai lang, rau bina… Các vi lượng khác như magie, canxi cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch.
2. Kiểm soát cân nặng và vòng eo:
- Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân, béo phì làm tăng gánh nặng cho tim và tăng nguy cơ mắc tăng huyết áp. Hãy cố gắng duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) trong khoảng 18,5 - 22,9.
- Vòng bụng: Nên duy trì vòng bụng dưới 90cm ở nam và dưới 80cm ở nữ. Mỡ bụng là loại mỡ nguy hiểm nhất, có liên quan chặt chẽ đến các bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa.
3. Thay đổi thói quen xấu:
- Không hút thuốc lá/thuốc lào: Nicotine trong thuốc lá làm co mạch máu, tăng nhịp tim và huyết áp. Bỏ thuốc lá là một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm cho sức khỏe của mình.
- Hạn chế rượu bia: Uống nhiều rượu bia có thể làm tăng huyết áp và gây hại cho tim mạch. Nếu có uống, hãy uống có chừng mực (không quá 1 ly/ngày đối với phụ nữ và 2 ly/ngày đối với nam giới).
- Tăng cường vận động thể lực: Vận động thường xuyên giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm cân, giảm stress và hạ huyết áp. Hãy cố gắng vận động ít nhất 180 phút mỗi tuần, với các bài tập vừa phải như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội…
4. Giữ tinh thần thoải mái:
- Tránh lo âu, căng thẳng: Stress kéo dài có thể làm tăng huyết áp và gây hại cho tim mạch. Hãy tìm cách giải tỏa căng thẳng bằng các hoạt động như yoga, thiền, nghe nhạc, đọc sách, hoặc đơn giản là dành thời gian cho những sở thích cá nhân.
- Sống tích cực, nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ rất quan trọng đối với sức khỏe tim mạch. Hãy cố gắng ngủ đủ giấc (7-8 tiếng mỗi đêm) và duy trì một lối sống tích cực, lạc quan.
5. Kiểm tra huyết áp thường xuyên:
- Người trưởng thành nên đo huyết áp định kỳ: Ngay cả khi bạn cảm thấy khỏe mạnh, việc đo huyết áp định kỳ vẫn rất quan trọng để phát hiện sớm bệnh tăng huyết áp. Đặc biệt, những người có yếu tố nguy cơ cao (tiền sử gia đình, béo phì, ít vận động…) nên đo huyết áp thường xuyên hơn.
- Người bệnh cần thay đổi lối sống, theo dõi và tuân thủ điều trị lâu dài: Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc tăng huyết áp, việc thay đổi lối sống là rất quan trọng để kiểm soát bệnh. Bên cạnh đó, bạn cần tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ, uống thuốc đều đặn và tái khám định kỳ.
- Sử dụng Holter huyết áp để theo dõi huyết áp 24h (nếu nghi ngờ): Nếu bạn nghi ngờ mình bị tăng huyết áp, hoặc huyết áp của bạn không ổn định, bác sĩ có thể chỉ định bạn đeo Holter huyết áp. Đây là một thiết bị nhỏ gọn, đeo bên mình, giúp theo dõi huyết áp liên tục trong 24 giờ, từ đó giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng bệnh và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp hơn.
Lời kết
Tăng huyết áp là một bệnh lý nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát được bằng lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của mình ngay từ hôm nay bằng những hành động đơn giản nhưng hiệu quả. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về tăng huyết áp, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
BSCK2 Phạm Xuân Hậu
Tài liệu tham khảo:
[1]. Nguyễn Lân Việt (2016), Kết quả mới nhất điều tra THA toàn quốc năm 2015-2016, Hội tim mạch học Việt Nam, Hội nghị Tăng huyết áp Lần 2 - 2016.
Các nguồn tham khảo khác: