Tai Biến Mạch Não: Hiểu Rõ Để Phòng Ngừa
Tai biến mạch não là gì?
Tai biến mạch não, hay còn gọi là đột quỵ não, là một tình trạng y tế cấp tính và nguy hiểm, xảy ra khi dòng máu cung cấp oxy và dưỡng chất cho một vùng não bị gián đoạn. Sự gián đoạn này có thể do mạch máu bị tắc nghẽn (nhũn não) hoặc bị vỡ (chảy máu não).
Hậu quả của việc thiếu máu lên não là các tế bào não bị thiếu oxy và dưỡng chất, dẫn đến tổn thương và chết đi rất nhanh, chỉ trong vài phút. Tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng và mức độ tổn thương, bệnh nhân có thể gặp phải các di chứng nặng nề như liệt nửa người, mất ngôn ngữ, rối loạn ý thức, hôn mê, thậm chí tử vong.
Vì sao nhận biết sớm và xử trí kịp thời lại quan trọng?
Thời gian là yếu tố then chốt trong điều trị tai biến mạch não. Việc can thiệp sớm trong "thời gian vàng" (thường là trong vòng 3-4.5 giờ đầu sau khi khởi phát triệu chứng) có thể giúp cứu sống tế bào não, giảm thiểu di chứng và cải thiện khả năng phục hồi của bệnh nhân. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo tai biến mạch não và nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế có đủ khả năng điều trị là vô cùng quan trọng.
Phân loại tai biến mạch não
Tai biến mạch não được chia thành hai loại chính:
Chảy máu não:
- Định nghĩa: Chảy máu não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào nhu mô não hoặc các khoang xung quanh não.
- Nguyên nhân thường gặp:
- Tăng huyết áp không kiểm soát: Huyết áp cao làm yếu thành mạch, dễ dẫn đến vỡ mạch.
- Dị dạng mạch máu não: Các dị dạng như phình mạch não (aneurysm) hoặc dị dạng động tĩnh mạch (AVM) có thể vỡ bất ngờ.
- Sử dụng thuốc chống đông máu quá liều.
- Chấn thương đầu.
Nhũn não (thiếu máu não):
- Định nghĩa: Nhũn não xảy ra khi một mạch máu trong não bị tắc nghẽn, làm gián đoạn dòng máu đến một vùng não nhất định.
- Nguyên nhân thường gặp:
- Mảng xơ vữa: Các mảng xơ vữa hình thành trong lòng mạch, làm hẹp lòng mạch và có thể bong ra, gây tắc mạch.
- Cục máu đông từ xa: Cục máu đông hình thành ở tim hoặc các mạch máu lớn khác, sau đó di chuyển lên não và gây tắc mạch.
- Hẹp mạch máu não: Tình trạng hẹp các động mạch não làm giảm lưu lượng máu đến não.
- Bệnh lý mạch máu nhỏ: Các bệnh lý ảnh hưởng đến các mạch máu nhỏ trong não, gây tắc nghẽn.
- Nguyên nhân ít gặp:
- Bóc tách thành động mạch não: Lớp áo trong của động mạch bị rách, tạo điều kiện cho máu xâm nhập và gây tắc mạch.
- Viêm mạch máu não: Các bệnh viêm nhiễm gây tổn thương và hẹp các mạch máu não.
- Huyết khối tĩnh mạch não: Hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch não, gây tắc nghẽn.
Triệu chứng thường gặp
Các triệu chứng của tai biến mạch não thường xuất hiện đột ngột và có thể khác nhau tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Liệt hoặc yếu một bên cơ thể: Thường gặp ở mặt, tay hoặc chân.
- Tê bì hoặc mất cảm giác ở một bên cơ thể.
- Méo miệng: Khóe miệng bị xệ xuống một bên.
- Khó nói hoặc khó hiểu lời nói: Bệnh nhân có thể nói ngọng, khó diễn đạt ý hoặc không hiểu người khác nói gì (thất ngôn).
- Rối loạn thị giác: Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
- Đau đầu dữ dội: Thường xuất hiện đột ngột và không rõ nguyên nhân.
- Chóng mặt, mất thăng bằng, khó phối hợp vận động.
- Rối loạn ý thức: Lú lẫn, ngủ gà, hôn mê.
Lưu ý quan trọng: Khi có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế có chuyên khoa thần kinh hoặc đột quỵ càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Thời gian là yếu tố quyết định đến khả năng phục hồi của bệnh nhân.
Tai biến mạch não thoáng qua (TIA)
Tai biến mạch não thoáng qua (TIA), còn gọi là "cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua", là tình trạng các triệu chứng của tai biến mạch não xuất hiện trong một thời gian ngắn (thường dưới 1 giờ) và sau đó tự hồi phục hoàn toàn trong vòng 24 giờ, không để lại di chứng.
Mặc dù các triệu chứng của TIA chỉ thoáng qua, nhưng đây là một dấu hiệu cảnh báo quan trọng cho thấy nguy cơ bị tai biến mạch não thực sự trong tương lai là rất cao. Do đó, những bệnh nhân bị TIA cần được đánh giá và điều trị tích cực để ngăn ngừa đột quỵ.
Tại sao bệnh nhân TIA cần được khám và điều trị?
- Xác định nguyên nhân: TIA có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, như hẹp động mạch cảnh, bệnh tim mạch, rối loạn đông máu… Việc xác định nguyên nhân gây TIA là rất quan trọng để có biện pháp điều trị phù hợp.
- Đánh giá nguy cơ đột quỵ: Bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ đột quỵ của bệnh nhân dựa trên các yếu tố như tuổi tác, huyết áp, tiền sử bệnh tim mạch, tiểu đường… để đưa ra kế hoạch điều trị dự phòng.
- Điều trị dự phòng: Các biện pháp điều trị dự phòng đột quỵ sau TIA có thể bao gồm:
- Sử dụng thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc thuốc chống đông máu.
- Kiểm soát huyết áp, cholesterol và đường huyết.
- Thay đổi lối sống: Bỏ thuốc lá, ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên. * Phẫu thuật hoặc can thiệp mạch máu để điều trị hẹp động mạch cảnh.
Tham khảo thêm thông tin tại các nguồn uy tín như: medscape.com, PubMed, JAMA Network, NEJM, acc.org, ahajournals.org, escardio.org, vnah.org.vn, timmachhoc.com, kcb.vn.