Chế độ tập luyện và phục hồi sau tai biến mạch não
Tai biến mạch não, hay còn gọi là đột quỵ, thường để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh và tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội. Theo thống kê của Hội Tim mạch học Việt Nam, mỗi năm nước ta có hơn 200.000 ca tai biến mạch não, và tỷ lệ tử vong cũng như tàn tật do bệnh này gây ra là rất cao.
Ảnh hưởng của tai biến mạch não:
- Di chứng nặng nề, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống: Tai biến mạch não có thể gây ra các di chứng như liệt nửa người, khó nói, khó nuốt, mất cảm giác, rối loạn trí nhớ, ảnh hưởng đến khả năng vận động, giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.
- Gây tâm lý tiêu cực cho người bệnh: Sau giai đoạn cấp, nhiều bệnh nhân bị tai biến mạch não thường cảm thấy tự ti, mặc cảm, chán ghét bản thân do những hạn chế về sức khỏe và khả năng vận động. Điều này có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu và làm giảm hiệu quả của quá trình phục hồi chức năng.
Vai trò của tập luyện và phục hồi chức năng:
- Giúp người bệnh hòa nhập lại xã hội: Tập luyện và phục hồi chức năng đóng vai trò then chốt trong việc giúp người bệnh phục hồi các chức năng đã mất, cải thiện khả năng tự chăm sóc bản thân và tham gia vào các hoạt động xã hội.
- Chế độ tập luyện phù hợp theo mức độ tai biến: Tùy thuộc vào mức độ tổn thương và di chứng của tai biến mạch não, bác sĩ sẽ chỉ định một chế độ tập luyện và phục hồi chức năng phù hợp với từng bệnh nhân. Điều này đảm bảo rằng người bệnh nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ tốt nhất để đạt được kết quả phục hồi tối ưu.
Các giai đoạn và phương pháp tập luyện:
- Bệnh nhân nặng:
- Cần hỗ trợ từ nhân viên y tế và gia đình: Đối với những bệnh nhân nặng, chưa thể tự vận động, cần sự hỗ trợ của nhân viên phục hồi chức năng và người nhà trong việc thực hiện các bài tập.
- Thay đổi tư thế, vận động thụ động, chống loét: Các biện pháp như thay đổi tư thế thường xuyên, vận động thụ động (người khác vận động giúp), xoa bóp các vị trí tì đè giúp ngăn ngừa loét do nằm lâu.
- Bệnh nhân nhẹ hơn:
- Kế hoạch tập luyện cụ thể hàng ngày, người nhà hỗ trợ: Đối với các trường hợp nhẹ hơn, cần xây dựng một kế hoạch tập luyện cụ thể hàng ngày, trong đó bệnh nhân tự tập ở mức tối đa, người nhà chỉ hỗ trợ hoặc giúp đỡ khi cần thiết.
- Yêu cầu sự kiên trì của cả bệnh nhân và người hướng dẫn: Quá trình tập luyện phục hồi chức năng đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn nại của cả bệnh nhân và người hướng dẫn. Cần có sự động viên, khích lệ và theo dõi sát sao để người bệnh có thêm động lực và đạt được tiến bộ.
- Bệnh nhân nặng:
Chương trình phục hồi chức năng toàn diện:
- Vận động trị liệu, hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu: Một chương trình phục hồi chức năng toàn diện bao gồm vận động trị liệu (các bài tập giúp cải thiện sức mạnh, sự linh hoạt và khả năng vận động), hoạt động trị liệu (các bài tập giúp người bệnh thực hiện các hoạt động hàng ngày như ăn uống, tắm rửa, mặc quần áo) và ngôn ngữ trị liệu (đối với những bệnh nhân gặp khó khăn về ngôn ngữ).
- Thực hiện tại bệnh viện và giám sát tại nhà: Chương trình phục hồi chức năng thường được thực hiện tại bệnh viện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia, và sau đó tiếp tục tại nhà dưới sự giám sát của người nhà.
- Xây dựng phù hợp với từng bệnh nhân: Chương trình luyện tập được xây dựng phù hợp với từng bệnh nhân cụ thể, dựa trên mức độ tổn thương, di chứng và khả năng của người bệnh.
- Mục tiêu:
- Hồi phục tối đa tổ chức não bị tổn thương: Giúp não bộ phục hồi các chức năng đã mất hoặc bị suy giảm.
- Giảm thương tật thứ phát: Ngăn ngừa các biến chứng như co cứng cơ, teo cơ, loét do nằm lâu.
- Giúp bệnh nhân trở lại cuộc sống hàng ngày: Giúp người bệnh có thể tự chăm sóc bản thân, tham gia vào các hoạt động gia đình và xã hội, cải thiện chất lượng cuộc sống.
Hiệu quả của tập luyện sớm:
- Tập luyện sớm đem lại hiệu quả phục hồi tốt hơn: Theo nhiều nghiên cứu, việc bắt đầu tập luyện phục hồi chức năng sớm (trong vòng vài ngày hoặc vài tuần sau tai biến) sẽ đem lại hiệu quả phục hồi tốt hơn so với việc tập luyện muộn.
- Kết hợp kỹ thuật vị thế đúng và tập vận động thường xuyên: Việc sử dụng kỹ thuật vị thế đúng (đặt bệnh nhân ở tư thế phù hợp để giảm co cứng cơ và tăng cường lưu thông máu) kết hợp với việc tập vận động thường xuyên (2-3 lần mỗi ngày) sẽ giúp cải thiện chức năng vận động của người bệnh.
- Ứng dụng các kỹ thuật phục hồi chức năng phù hợp theo tiến triển của bệnh: Tùy theo sự tiến triển của bệnh nhân, các kỹ thuật phục hồi chức năng sẽ được điều chỉnh và ứng dụng một cách phù hợp để đạt được hiệu quả tối ưu.
- Giúp bệnh nhân có chất lượng cuộc sống tốt hơn: Tập luyện và phục hồi chức năng đúng cách và kịp thời sẽ giúp bệnh nhân tai biến mạch não cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống, giảm thiểu các di chứng và tái hòa nhập cộng đồng.
Lưu ý:
- Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị phù hợp.
Nguồn tham khảo:
- Hội Tim mạch học Việt Nam: vnah.org.vn
- Tạp chí Tim mạch học Việt Nam: timmachhoc.com
- Cổng thông tin khám bệnh, chữa bệnh: kcb.vn
- American Heart Association: ahajournals.org
- European Society of Cardiology: escardio.org