Siêu âm Doppler màu trong chẩn đoán các bệnh lý tinh hoàn
Siêu âm Doppler màu là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng âm để tạo ra hình ảnh về cấu trúc và dòng chảy máu trong cơ thể. Trong lĩnh vực sức khỏe sinh sản nam giới, siêu âm Doppler màu đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến tinh hoàn, đặc biệt là xoắn tinh hoàn. Chẩn đoán sớm xoắn tinh hoàn bằng siêu âm Doppler màu giúp bác sĩ can thiệp kịp thời, cứu tinh hoàn khỏi bị hoại tử và phải cắt bỏ.
1. Tinh hoàn và nhiệm vụ
- Vị trí: Tinh hoàn là một phần của hệ sinh sản nam giới, nằm trong bìu, giữa dương vật và hậu môn. Bìu có chức năng bảo vệ và duy trì nhiệt độ thích hợp cho tinh hoàn để sản xuất tinh trùng.
- Số lượng: Mỗi người nam giới có hai tinh hoàn, một trái và một phải, được treo trong bìu bởi thừng tinh.
- Chức năng:
- Sản xuất tinh trùng: Tinh hoàn là nơi sản xuất tinh trùng, tế bào sinh sản nam giới.
- Bài tiết testosterone: Tinh hoàn sản xuất testosterone, hormone sinh dục nam chính, có vai trò quan trọng trong việc phát triển các đặc tính sinh dục nam, duy trì ham muốn tình dục, và chức năng sinh sản. Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ, testosterone cũng ảnh hưởng đến mật độ xương, khối lượng cơ bắp và tâm trạng.
2. Xoắn tinh hoàn
- Định nghĩa: Xoắn tinh hoàn là một tình trạng cấp cứu ngoại khoa xảy ra khi tinh hoàn xoay quanh thừng tinh. Thừng tinh chứa các mạch máu cung cấp máu cho tinh hoàn. Khi tinh hoàn bị xoắn, các mạch máu này bị tắc nghẽn, dẫn đến giảm hoặc ngừng cung cấp máu cho tinh hoàn.
- Đối tượng: Xoắn tinh hoàn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở độ tuổi từ 13 đến 21. Theo Trung tâm Thông tin Quốc gia về Bệnh Tiểu đường và Bệnh Tiêu hóa và Thận (NIDDK), khoảng 65% trường hợp xảy ra ở độ tuổi 12-18.
- Phân loại: Có hai loại xoắn tinh hoàn chính:
- Xoắn ngoài tinh mạc: Thường gặp ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. Trong trường hợp này, tinh hoàn và màng tinh hoàn xoay tự do trong bìu do dây chằng bìu cố định không hoàn toàn vào vách bìu.
- Xoắn trong tinh mạc: Thường gặp ở thanh thiếu niên. Tình trạng này xảy ra khi màng tinh hoàn bám quá cao vào thừng tinh, cho phép tinh hoàn xoay quanh thừng tinh như quả lắc.
- Tầm quan trọng của chẩn đoán sớm: Chẩn đoán và điều trị sớm xoắn tinh hoàn là rất quan trọng để bảo tồn chức năng của tinh hoàn. Nếu không được điều trị kịp thời, xoắn tinh hoàn có thể dẫn đến thiếu máu, hoại tử tinh hoàn và mất khả năng sinh sản. Theo Bệnh viện Nhi đồng Boston, khả năng cứu tinh hoàn giảm đáng kể sau 6 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng.
3. Vai trò của siêu âm Doppler màu
- Độ chính xác: Siêu âm Doppler màu là một kỹ thuật chẩn đoán có độ chính xác cao và dễ dàng thực hiện. Nó cho phép bác sĩ đánh giá cấu trúc của tinh hoàn và dòng chảy máu trong tinh hoàn và thừng tinh.
- Ứng dụng:
- Chẩn đoán các bất thường của tinh hoàn, mào tinh hoàn, thừng tinh: Siêu âm Doppler màu có thể giúp phát hiện các bất thường như viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, tràn dịch màng tinh hoàn, và giãn tĩnh mạch thừng tinh.
- Đánh giá kích thước tinh hoàn, tràn dịch, xoắn tinh hoàn: Siêu âm Doppler màu cho phép bác sĩ đo kích thước tinh hoàn, phát hiện tràn dịch màng tinh hoàn, và đặc biệt quan trọng là chẩn đoán xoắn tinh hoàn.
- Dấu hiệu điển hình: Dấu hiệu xoáy nước (whirlpool sign) trên siêu âm Doppler là một dấu hiệu đặc trưng của xoắn tinh hoàn. Nó cho thấy sự xoắn của thừng tinh, làm gián đoạn dòng chảy máu đến tinh hoàn. Nguồn: Radiopaedia
4. Hình ảnh xoắn tinh hoàn trên siêu âm Doppler màu
- Giai đoạn cấp tính (1-6 giờ):
- Giảm hoặc không tưới máu tinh hoàn: Trong giai đoạn sớm của xoắn tinh hoàn, siêu âm Doppler màu có thể cho thấy giảm hoặc không có dòng chảy máu trong tinh hoàn bị xoắn.
- Dấu hiệu xoáy nước ở thừng tinh: Dấu hiệu xoáy nước là một dấu hiệu quan trọng cho thấy sự xoắn của thừng tinh.
- Giai đoạn muộn (> 24 giờ):
- Hồi âm không đồng nhất: Khi xoắn tinh hoàn kéo dài, tinh hoàn có thể bị tổn thương và có hồi âm không đồng nhất trên siêu âm.
- Tăng tưới máu mô xung quanh: Trong một số trường hợp, có thể thấy tăng tưới máu ở các mô xung quanh tinh hoàn bị xoắn do phản ứng viêm.
Điều trị xoắn tinh hoàn
- Đến sớm (trước 6 giờ): Nếu bệnh nhân đến bệnh viện sớm (trong vòng 6 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng), bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật cấp cứu để tháo xoắn tinh hoàn. Trong quá trình chờ đợi phẫu thuật, bác sĩ có thể cố gắng tháo xoắn tinh hoàn bằng tay. Sau khi tháo xoắn, cần kiểm tra lại bằng siêu âm Doppler để đánh giá sự phục hồi của lưu thông máu.
- Đến muộn: Nếu bệnh nhân đến bệnh viện muộn và tinh hoàn đã bị hoại tử, bác sĩ có thể phải cắt bỏ tinh hoàn bị tổn thương. Trong trường hợp này, bác sĩ cũng có thể cố định tinh hoàn đối diện để ngăn ngừa xoắn tinh hoàn trong tương lai. Phẫu thuật đặt tinh hoàn nhân tạo có thể được tiến hành sau đó.
- Thời gian vàng: Thời gian vàng để điều trị xoắn tinh hoàn là 6 giờ đầu tiên kể từ khi có triệu chứng đau. Nếu được điều trị trong vòng 6 giờ, khả năng cứu tinh hoàn là rất cao. Tuy nhiên, khả năng này giảm đáng kể sau 12 giờ và giảm xuống còn khoảng 20% sau 24 giờ. Theo Cleveland Clinic.