Đau Thắt Ngực: Phân Biệt Điển Hình và Không Điển Hình
Đau thắt ngực là một tình trạng bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở những người trên 50 tuổi. Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra đau thắt ngực là do hẹp động mạch vành, làm giảm lượng máu cung cấp cho tim. Cơn đau thắt ngực có thể được chia thành hai loại chính: cơn đau thắt ngực điển hình và cơn đau thắt ngực không điển hình. Việc hiểu rõ về hai dạng này sẽ giúp người bệnh nhận biết các triệu chứng bất thường của bản thân và tìm kiếm điều trị sớm, từ đó tránh được các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
1. Cơn Đau Thắt Ngực Là Gì?
Cơn đau thắt ngực do bệnh mạch vành thường xảy ra sau khi gắng sức, chẳng hạn như khi vận động mạnh, leo cầu thang hoặc làm việc nặng. Cơn đau thường giảm đi khi nghỉ ngơi. Các đặc điểm chính của cơn đau thắt ngực do bệnh mạch vành bao gồm:
- Vị trí và cảm giác: Đau như thắt, bóp nghẹt hoặc đè nặng ở vùng sau xương ức. Cảm giác này xuất phát từ việc cơ tim bị thiếu máu do động mạch vành bị hẹp.
- Thời gian và yếu tố kích thích: Cơn đau thường kéo dài vài phút và có xu hướng tái phát khi có các yếu tố kích thích như gắng sức, lo lắng hoặc căng thẳng. Đây là đặc trưng của bệnh mạch vành điển hình. Nếu cơn đau kéo dài hơn 20 phút và không giảm khi nghỉ ngơi, có thể đây là dấu hiệu của nhồi máu cơ tim hoặc đau thắt ngực không ổn định, cần được cấp cứu ngay lập tức. Cơn đau kéo dài chỉ vài giây thường không liên quan đến bệnh lý động mạch vành.
- Hướng lan: Đau thường xuất hiện ở ngực trái hoặc sau xương ức, sau đó lan lên cằm, vai trái và xuống mặt trong cánh tay trái. Đây là một đặc điểm quan trọng giúp phân biệt đau thắt ngực với các loại đau ngực khác.
- Triệu chứng đi kèm: Ngoài đau ngực, người bệnh có thể gặp các triệu chứng khác như khó thở, cảm giác hoảng hốt, vã mồ hôi, buồn nôn hoặc nôn. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể gặp khó khăn khi nuốt. Nếu có sốt đi kèm, cần xem xét các nguyên nhân gây viêm nhiễm khác.
Ngoài các đặc điểm trên, cơn đau thắt ngực do các nguyên nhân khác ngoài bệnh mạch vành có thể có những đặc điểm riêng biệt:
- Đau bỏng rát từ bụng lên: Thường gợi ý đến bệnh trào ngược thực quản, khi acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản gây kích ứng và đau.
- Đau rát theo nhịp thở: Có thể do bệnh màng tim hoặc màng phổi, khi các màng này bị viêm nhiễm gây đau khi hít thở sâu.
- Đau nhói như dao đâm tại một điểm trước ngực hoặc sau lưng: Thường liên quan đến các vấn đề về thần kinh, tâm lý hoặc bệnh lý động mạch chủ (ví dụ như phình tách động mạch chủ).
2. Phân Biệt Cơn Đau Thắt Ngực Điển Hình và Không Điển Hình
2.1. Cơn Đau Thắt Ngực Điển Hình
Đau thắt ngực điển hình thường xảy ra khi gắng sức, chẳng hạn như khi đi bộ một quãng đường nhất định, đặc biệt là trong thời tiết lạnh, sau khi ăn no, sau khi trải qua xúc động mạnh hoặc sau khi quan hệ tình dục. Các đặc điểm của cơn đau thắt ngực điển hình bao gồm:
- Vị trí: Đau thường xuất hiện ở vùng sau xương ức và có thể lan lên cổ, vai, tay, hàm hoặc thượng vị. Thường gặp nhất là đau lan lên vai trái rồi xuống mặt trong tay trái. Đôi khi, người bệnh có thể cảm thấy đau lên cổ, lên hàm hoặc đau răng.
- Tính chất: Cơn đau thường được mô tả là đau siết chặt, đè ép, đau như co thắt, bóp nghẹt, vặn xoắn và nặng ngực. Cảm giác này gây khó chịu và lo lắng cho người bệnh.
- Thời gian: Cơn đau thường kéo dài vài phút (thường dưới 20 phút). Tần suất xuất hiện của cơn đau có thể khác nhau tùy theo từng trường hợp bệnh. Có người chỉ gặp 1-2 cơn đau mỗi năm, trong khi người khác có thể gặp cơn đau liên tục hàng tháng.
- Giảm đau: Triệu chứng đau thường giảm đi sau khi nghỉ ngơi hoặc ngậm nitroglycerin. Nitroglycerin là một loại thuốc giãn mạch vành, giúp tăng lưu lượng máu đến tim và giảm đau.
- Các dấu hiệu kèm theo: Người bệnh có thể gặp các dấu hiệu khác như khó thở, hồi hộp, lo lắng và vã mồ hôi.
2.2. Cơn Đau Thắt Ngực Không Điển Hình
- Đối tượng thường gặp: Cơn đau thắt ngực không điển hình thường gặp ở người lớn tuổi, phụ nữ và những người mắc nhiều bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu (mỡ máu cao).
- Vị trí: Đau có thể xuất hiện ở vùng thượng vị (vùng bụng trên), mỏm ức (phần dưới xương ức) và lan lên vai phải, lan ra giữa hai bả vai hoặc lan xuống bụng. Vị trí đau không điển hình có thể gây khó khăn trong việc chẩn đoán.
- Triệu chứng khác: Ngoài đau ngực, người bệnh có thể cảm thấy tức nặng vùng trước tim, tê tay trái, nghẹt thở hoặc ho. Một số người bệnh có thể không cảm thấy đau mà chỉ cảm thấy khó chịu ở ngực.
- Cơn đau khi nghỉ ngơi: Cơn đau có thể xảy ra khi người bệnh đang nghỉ ngơi, thậm chí vào một giờ cố định nào đó trong đêm. Điều này khác với cơn đau thắt ngực điển hình, thường xảy ra khi gắng sức.
- Cơn đau Prinzmetal (đau do co thắt mạch vành): Đây là một dạng đau thắt ngực không điển hình, xuất hiện khi người bệnh đang nghỉ ngơi vào ban ngày hoặc ban đêm và không liên quan đến gắng sức. Cơn đau này là do co thắt đột ngột của động mạch vành, làm giảm lưu lượng máu đến tim.
Lưu ý quan trọng: Cơn đau thắt ngực không điển hình có thể là dấu hiệu báo trước của hội chứng mạch vành cấp (ví dụ như nhồi máu cơ tim hoặc đau thắt ngực không ổn định) ở người lớn tuổi, phụ nữ và bệnh nhân đái tháo đường. Do đó, cần đặc biệt lưu ý khi cơn đau đột ngột thay đổi tính chất (ví dụ như đau dữ dội hơn), cường độ đau tăng lên, cơn đau xuất hiện dày hơn, thời gian kéo dài hơn và không thuyên giảm khi dùng nitroglycerin. Trong những trường hợp này, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Khi có bất kỳ biểu hiện nào nghi ngờ là cơn đau thắt ngực, người bệnh nên đến gặp bác sĩ ngay để được khám và tư vấn. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và cải thiện chất lượng cuộc sống.