Sốc tim: Nhận biết, điều trị và các biện pháp hỗ trợ
Sốc tim là một tình trạng cấp cứu nghiêm trọng, đòi hỏi sự can thiệp nhanh chóng và hiệu quả để bảo tồn chức năng của các cơ quan quan trọng trong cơ thể. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể cải thiện đáng kể cơ hội sống sót và giảm thiểu các biến chứng lâu dài. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về sốc tim, bao gồm định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiện nay, được tham khảo từ các nguồn uy tín như Medscape, ACC.org, và Vnah.org.vn.
1. Sốc tim là gì?
- Định nghĩa: Sốc tim (hay còn gọi là shock tim) là một tình trạng bệnh lý xảy ra khi tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu oxy của các mô và cơ quan trong cơ thể. Theo ACC.org, sốc tim thường được định nghĩa là tình trạng giảm cung lượng tim, dẫn đến không đủ oxy cho cơ thể, và thường đi kèm với tụt huyết áp.
- Triệu chứng: Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc tim có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng, nhưng thường bao gồm:
- Xanh tái
- Khó thở
- Mạch nhanh, yếu
- Tụt huyết áp (huyết áp tâm thu thường < 80 mmHg khi không dùng thuốc vận mạch, kéo dài ít nhất 30 phút)
- Vã mồ hôi
- Lú lẫn, mất ý thức
- Nguyên nhân: Sốc tim có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến các vấn đề về tim mạch. Theo Medscape, một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Bệnh tim:
- Thiếu máu cơ tim (nhồi máu cơ tim cấp):
- Nhiễm trùng cơ tim (viêm cơ tim do vi khuẩn hoặc virus)
- Bệnh cơ tim do ngộ độc (ví dụ: do thuốc, rượu)
- Tăng hậu gánh:
- Tắc động mạch phổi nặng
- Hẹp van động mạch chủ
- Ép tim cấp:
- Tràn dịch màng ngoài tim gây ép tim
- Tổn thương cơ học tim:
- Vỡ van tim
- Thủng vách liên thất
- Rối loạn nhịp tim:
- Nhịp tim quá nhanh hoặc quá chậm
- Bệnh tim:
2. Điều trị sốc tim
Việc điều trị sốc tim đòi hỏi sự can thiệp nhanh chóng và toàn diện. Theo Vnah.org.vn, mục tiêu chính của điều trị là:
- Hỗ trợ huyết động, duy trì tuần hoàn và đảm bảo cung cấp oxy cho các cơ quan.
- Phòng ngừa suy đa tạng và các biến chứng khác.
- Giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây ra sốc tim.
- Hỗ trợ chức năng tim để cải thiện cung lượng tim.
- Hồi sức cơ bản để duy trì các chức năng sống.
Các phương pháp điều trị:
- Xử trí ban đầu:
- Xác định sốc tim: Nhanh chóng xác định tình trạng sốc tim dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng.
- Giảm gắng sức: Giảm thiểu mọi gắng sức cho bệnh nhân để giảm nhu cầu oxy của cơ tim.
- Thiết lập đường truyền tĩnh mạch: Đặt đường truyền tĩnh mạch để có thể truyền dịch và thuốc khi cần thiết.
- Thở oxy: Cung cấp oxy để tăng cường oxy hóa máu.
- Điện tim (ECG): Thực hiện điện tim để xác định xem có nhồi máu cơ tim cấp hay không.
- Thuốc tiêu sợi huyết: Nếu nghi ngờ nhồi máu cơ tim cấp và không thể can thiệp mạch vành trong vòng 3 giờ, sử dụng thuốc tiêu sợi huyết có thể được xem xét.
- Hồi sức dịch: Truyền dịch để tăng thể tích tuần hoàn và cải thiện cung lượng tim. Sử dụng dung dịch keo hoặc albumin nếu có giảm albumin máu.
- Thuốc vận mạch: Sử dụng các thuốc vận mạch như norepinephrine hoặc dopamine để duy trì huyết áp tâm thu trên 90 mmHg.
- Thuốc giãn mạch: Trong một số trường hợp, thuốc giãn mạch có thể được sử dụng để giảm hậu gánh và cải thiện tưới máu vi tuần hoàn.
- Biện pháp hỗ trợ cơ học:
- Tim phổi nhân tạo (ECMO): ECMO có thể được sử dụng để duy trì tuần hoàn và oxy hóa máu trong khi tim được nghỉ ngơi và phục hồi. Thường được sử dụng trong các trường hợp sốc tim do bệnh lý cơ tim nặng, tắc mạch phổi lớn hoặc rối loạn dẫn truyền không hồi phục.
- Bơm bóng ngược dòng động mạch chủ (IABP): IABP giúp giảm hậu gánh và tăng tưới máu mạch vành, thường được sử dụng trong sốc tim do bệnh lý cơ tim hoặc tắc mạch phổi.
- Máy sốc tim: Máy sốc tim là thiết bị đa năng được sử dụng trong phẫu thuật, hồi sức tích cực và cấp cứu tim mạch. Nó có thể được sử dụng để tạo nhịp tim, khử rung tim và sốc điện.
- Điều trị nguyên nhân:
- Nhồi máu cơ tim: Nếu sốc tim do nhồi máu cơ tim, cần tái tưới máu cơ tim càng sớm càng tốt (trong vòng 6 giờ đầu) bằng cách can thiệp mạch vành hoặc phẫu thuật bắc cầu chủ vành.
- Tắc động mạch phổi lớn: Duy trì ổn định áp lực tĩnh mạch trung tâm. Sử dụng dobutamine và norepinephrine để tăng huyết áp và cải thiện cung lượng tim.
- Ép tim cấp do tràn dịch màng ngoài tim: Truyền dịch để tăng áp lực tĩnh mạch trung tâm, sau đó dẫn lưu dịch màng ngoài tim và điều trị nguyên nhân gây tràn dịch.
- Tổn thương cơ học tim: Phẫu thuật cấp cứu để sửa chữa các tổn thương như vỡ van tim hoặc thủng vách liên thất.
- Loạn nhịp tim: Điều trị loạn nhịp bằng thuốc hoặc sốc điện. Máy sốc tim có thể được sử dụng để chấm dứt các cơn nhịp nhanh gây tụt huyết áp.
- Biện pháp khác:
- Kiểm soát rối loạn nhịp tim: Sử dụng máy sốc tim để khử rung tim hoặc tạo nhịp tạm thời nếu cần thiết.
- Điều chỉnh rối loạn điện giải và kiềm toan: Đảm bảo cân bằng điện giải và kiềm toan để tối ưu hóa chức năng tim và các cơ quan khác.
- Vitamin B1 và Corticoid: Sử dụng vitamin B1 nếu nghi ngờ viêm cơ tim do thiếu vitamin B1, và corticoid nếu nghi ngờ tổn thương cơ tim do các bệnh lý miễn dịch.