1. Bệnh mạch máu ngoại biên là gì?
Bệnh mạch máu ngoại biên là những tổn thương ở hoặc tắc nghẽn ảnh hưởng đến mạch máu ngoại biên bao gồm cả động mạch và tĩnh mạch.
Bệnh mạch máu ngoại biên có thể ảnh hưởng tới cả động mạch cung cấp máu cho vùng đầu, nhưng hay gặp nhất là ảnh hưởng tới mạch máu ở các chi.
Các bệnh mạch máu ngoại biên hay gặp bao gồm:
- Những bệnh liên quan đến động mạch: Tắc động mạch chi , bệnh raynaud , Bệnh Buerger...
- Những bệnh liên quan đến tĩnh mạch: Viêm tắc tĩnh mạch, giãn tĩnh mạch...
Bệnh mạch máu ngoại biên gây ảnh hưởng tới mạch máu ở các chi
2. Triệu chứng các bệnh mạch máu ngoại biên
2.1 Bệnh động mạch ngoại biên
2.1.1 Tắc động mạch chi cấp tính
Tắc động mạch chi cấp tính là tình trạng tắc đột ngột lưu thông của động mạch chi.
Nguyên nhân
Hậu quả của bệnh lý xơ vữa động mạch, viêm tắc động mạch tại chỗ gây tổn thương động mạch rồi hình thành cục huyết khối gây tắc đột ngột. Hoặc do cục máu đông, mỡ, khí... di chuyển từ nơi khác đến gây tắc mạch.
Triệu chứng
- Đau: Đau có tính chất lan tỏa đến tận đầu của chi có động mạch bị tắc.
- Bại hoặc mất chức năng vận động của chi có động mạch bị tắc.
- Toàn trạng có thể có sốc nhẹ hoặc nặng.
- Chi bên tổn thương lạnh, giảm hoặc mất cảm giác, giảm hoặc mất các vận động chủ động cũng như thụ động.
- Bắt mạch phía ngoại vi đập yếu hoặc mất.
Tình trạng này nếu không được phát hiện sớm gây hoại tử vùng do động mạch tổn thương cung cấp, hậu quả có thể phải bỏ phần chi bị hoại tử, tử vong do shock nhiễm trùng nhiễm độc.
2.1.2 Tắc động mạch chi mạn tính
Là tình trạng tắc động mạch chi diễn ra từ từ và tăng dần
Nguyên nhân: Chủ yếu do xơ vữa động mạch làm cho mạch máu hẹp dần
Triệu chứng:
- Đau: Bị đau ở bắp chân.Về sau bệnh nặng dần, triệu chứng đau ngày càng nặng. Cuối cùng, đau trở nên thường xuyên nằm nghỉ cũng đau,nhất là về đêm.
- Chuột rút ở bắp chân xuất hiện cùng với dấu hiệu đau.
- Bắt mạch bên chi tổn thương yếu hơn bên lành. Chi bên tổn thương có thể có các biểu hiện thiếu nuôi dưỡng như phù,lạnh chi,các vết loét...
2.1.3 Bệnh Buerger
Còn được gọi là bệnh viêm thuyên tắc mạch máu , là bệnh lý thường gặp ở các mạch máu nhỏ và vừa ở bàn tay và bàn chân.
Nguyên nhân: Người ta vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra bệnh, nhưng nhận thấy bệnh hay xảy ra nhiều nhất ở nam từ 20 đến 50 tuổi hơn nữ, liên quan đến tình trạng hút thuốc lá.
Triệu chứng:
- Cảm giác lạnh, tê các ngón hoặc bàn tay, chân
- Các ngón tay, chân nhợt màu, đỏ hoặc tím tái
- Đau rát ở bàn tay bàn chân là triệu chứng quan trọng của bệnh đau tăng về ban đêm.
- Đầu chi thiếu nuôi dưỡng nên thường cảm thấy lạnh và hơi sưng.
- Các triệu chứng trên tăng lên khi đưa bàn tay lên cao, chân gặp lạnh.
- Nặng hơn khi mạch máu không đủ cung cấp gây ra các vết loét ở đầu chi, hoại tử nếu tình trạng thiếu máu kéo dài.
Cảm giác lạnh, tê các ngón hoặc bàn tay, chân là triệu chứng bệnh Buerger
2.1.4 Bệnh Raynaud
Là tình trạng bệnh lý co thắt các mạch máu ngoại vi khi gặp lạnh hoặc các tình huống căng thẳng, giảm lưu lượng máu đến cung cấp cho các mô và tế bào.
Triệu chứng:
- Thay đổi màu sắc da: Khi gặp lạnh hoặc căng thẳng, mạch máu co thắt làm giảm lượng máu lưu thông nên da ngón tay, ngón chân thường chuyển sang màu trắng, sau chuyển sang màu xanh, đỏ tím và sưng lên. Tai, chóp mũi hay núm vú là những khu vực khác có thể bị ảnh hưởng cùng với tay và chân. Về sau khi tuần hoàn lưu thông trở lại các ngón sẽ khôi phục lại màu sắc như bình thường kèm theo cảm giác nóng rát.
- Rối loạn cảm giác : Những khu vực bị ảnh hưởng sẽ có cảm giác tê, đau nhức, xảy ra song song với sự thay đổi màu sắc da.
- Loét và hoại tử: Nếu quá trình co thắt mạch máu lặp lại nhiều lần có thể dẫn đến việc thiếu máu nuôi dưỡng các khu vực bị ảnh hưởng, cuối cùng sinh ra các vết loét da và hoại tử. Tuy nhiên dấu hiệu này hiếm khi xảy ra.
2.2 Bệnh lý tĩnh mạch ngoại biên
2.2.1 Giãn tĩnh mạch nông
Nguyên nhân: Bệnh chưa rõ ràng, tuy nhiên có một số yếu tố liên quan như:
- Tỉ lệ cao hơn đối với những ai có tiền sử gia đình người thân bị giãn tĩnh mạch .
- Người cao tuổi
- Những người thừa cân béo phì
- Công việc phải đứng lâu
Triệu chứng:
- Các tĩnh mạch nông chi dưới bị giãn to, căng, ngoằn ngoèo
- Các triệu chứng rối loạn dinh dưỡng của chi dưới: Loét,rối loạn sắc tố da...
- Cảm giác nặng chân, đau chân, tê chân, hay bị chuột rút, phù nhẹ quanh mắt cá, hay ngứa da vùng chân..
- Các biểu hiện lộ rõ khi đứng lâu, ngồi lâu và giảm khi cao chân.
2.2.2 Viêm tĩnh mạch
Triệu chứng bao gồm viêm tĩnh mạch nông và viêm tĩnh mạch sâu:
- Viêm tĩnh mạch nông: Tại vùng tĩnh mạch viêm xuất hiện dấu hiệu sưng, nóng, đỏ và đau khi sờ vào thấy tĩnh mạch cứng, rất đau. Kèm theo sốt và mệt mỏi.
- Viêm tĩnh tắc tĩnh mạch sâu: Biểu hiện đau rõ nhất, phù chân nhiều, tím, có thể kèm theo sốt và mệt mỏi. Đối với bệnh này có thể hình thành huyết khối, nếu huyết khối di chuyển có thể gây tắc mạch nặng nhất là tắc mạch phổi, đây là biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong
Triệu chứng bệnh mạch máu ngoại biên nhiều khi khó nhận biết, một số trường hợp biểu hiện cũng không rõ ràng, tuy nhiên bệnh lại có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề. Nên kiểm tra định kỳ trên những người có nguy cơ và khi nhận thấy các dấu hiệu bệnh mạch máu ngoại biên cần đến các cơ sở y tế khám, chẩn đoán và điều trị sớm, hạn chế những biến chứng nguy hiểm.
Triệu chứng bệnh mạch máu ngoại biên nhiều khi khó nhận biết
Thạc sĩ - Bác sĩ Vũ Thị Tuyết Mai đã có trên 13 năm kinh nghiệm về chẩn đoán và điều trị các bệnh lý tim mạch. Bác sĩ từng tham gia các khóa đào tạo tại trong và ngoài nước tại trường Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện NTUH National Taiwan University Hospital, Bệnh viện The Prince Charles Hospital, Australia,..