Đau thắt ngực không ổn định: Hiểu rõ và đối phó
Đau thắt ngực không ổn định là một biểu hiện lâm sàng của tình trạng suy động mạch vành cấp tính, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng. Cơn đau có thể xảy ra ngay cả khi bạn đang nghỉ ngơi, và nếu không được xử trí kịp thời, nó có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim.
1. Đau thắt ngực không ổn định là gì?
Để hiểu rõ về đau thắt ngực không ổn định, chúng ta cần nắm vững khái niệm về bệnh tim thiếu máu cục bộ và các dạng biểu hiện của nó.
- Bệnh tim thiếu máu cục bộ (Bệnh động mạch vành): Đây là tình trạng xảy ra khi các động mạch vành, vốn có chức năng cung cấp máu giàu oxy cho tim, bị hẹp lại. Nguyên nhân chính thường là do sự tích tụ của các mảng xơ vữa, làm hạn chế lưu lượng máu đến tim. Khi tim không nhận đủ máu, nó sẽ bị thiếu oxy và các chất dinh dưỡng cần thiết, dẫn đến các triệu chứng khó chịu, đặc biệt là đau thắt ngực. (Nguồn: ACC.org)
- Các dạng suy động mạch vành: Bệnh tim thiếu máu cục bộ có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, được chia thành hai nhóm chính: mạn tính và cấp tính.
- Mạn tính:
- Đau thắt ngực ổn định: Cơn đau xuất hiện khi gắng sức và giảm khi nghỉ ngơi.
- Đau thắt ngực thay đổi: Cơn đau có thể xảy ra thường xuyên hơn, kéo dài hơn hoặc dễ bị kích hoạt hơn so với đau thắt ngực ổn định.
- Thiếu máu cơ tim yên lặng: Tình trạng thiếu máu cơ tim xảy ra mà không gây ra bất kỳ triệu chứng đau ngực nào.
- Cấp tính:
- Đau thắt ngực không ổn định: Cơn đau xảy ra ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc với mức độ gắng sức rất nhẹ.
- Nhồi máu cơ tim cấp: Một phần cơ tim bị tổn thương do thiếu máu nghiêm trọng.
- Mạn tính:
- Đau thắt ngực không ổn định: Đây là tình trạng giảm đột ngột lưu lượng máu đến cơ tim do tắc nghẽn động mạch vành. Nguyên nhân thường gặp nhất là do sự vỡ của mảng xơ vữa, dẫn đến hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn lòng mạch. (Nguồn: AHAjournals.org)
- So sánh với đau thắt ngực ổn định: Điểm khác biệt lớn nhất giữa đau thắt ngực ổn định và không ổn định nằm ở thời điểm xuất hiện cơn đau. Đau thắt ngực ổn định thường xảy ra khi gắng sức và giảm khi nghỉ ngơi, trong khi đau thắt ngực không ổn định có thể xảy ra ngay cả khi bạn đang nghỉ ngơi. Ngoài ra, các triệu chứng của đau thắt ngực không ổn định thường dữ dội hơn, kéo dài hơn và có xu hướng tăng dần về tần suất và cường độ. Đây là một dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, cho thấy tình trạng bệnh tim của bạn đang trở nên nghiêm trọng hơn.
2. Triệu chứng của đau thắt ngực không ổn định
Nhận biết các triệu chứng của đau thắt ngực không ổn định là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
- Triệu chứng kinh điển:
- Nặng ngực: Cảm giác như có vật gì đó đè nặng lên ngực.
- Đau ngực: Cơn đau thường có cảm giác như bị siết chặt, bóp nghẹt hoặc đè ép.
- Lan ra hàm hoặc cánh tay trái: Cơn đau có thể lan đến các vùng khác trên cơ thể, chẳng hạn như hàm, vai trái hoặc cánh tay trái.
- Triệu chứng không điển hình: Không phải lúc nào đau thắt ngực cũng biểu hiện bằng các triệu chứng kinh điển. Một số bệnh nhân có thể trải qua các triệu chứng không điển hình, gây khó khăn cho việc chẩn đoán.
- Khó chịu nhẹ ở lưng, bụng, vai, cánh tay.
- Buồn nôn.
- Khó thở.
- Ợ nóng.
- Đặc điểm cơn đau:
- Xảy ra khi nghỉ ngơi, ngủ hoặc ít gắng sức: Đây là một trong những dấu hiệu quan trọng nhất để phân biệt đau thắt ngực không ổn định với đau thắt ngực ổn định.
- Xảy ra bất ngờ: Cơn đau có thể xuất hiện một cách đột ngột, không báo trước.
- Kéo dài hơn đau thắt ngực ổn định: Cơn đau thường kéo dài hơn 20 phút.
- Ít đáp ứng với nghỉ ngơi hoặc thuốc: Cơn đau có thể không giảm hoặc chỉ giảm nhẹ khi bạn nghỉ ngơi hoặc sử dụng các loại thuốc giảm đau thông thường.
- Cường độ tăng dần: Cơn đau có thể trở nên dữ dội hơn theo thời gian.
- Có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim: Đau thắt ngực không ổn định là một yếu tố nguy cơ cao dẫn đến nhồi máu cơ tim.
- Ít đáp ứng với Nitrates: Thuốc Nitrates, thường được sử dụng để điều trị đau thắt ngực, có thể không hiệu quả trong việc giảm đau thắt ngực không ổn định.
3. Nguyên nhân gây đau thắt ngực không ổn định
Nguyên nhân chính gây ra đau thắt ngực không ổn định là sự vỡ của mảng xơ vữa trong động mạch vành.
- Vỡ mảng xơ vữa: Mảng xơ vữa là các chất béo tích tụ trong lòng động mạch, làm hẹp lòng mạch và giảm lưu lượng máu đến tim. Khi mảng xơ vữa bị vỡ, nó sẽ kích hoạt quá trình đông máu, dẫn đến hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn động mạch.
- Yếu tố nguy cơ: Có nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc đau thắt ngực không ổn định, bao gồm:
- Hút thuốc: Hút thuốc lá làm tổn thương thành mạch máu và tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa.
- Xơ vữa động mạch: Đây là tình trạng các động mạch bị xơ cứng và hẹp lại do sự tích tụ của các mảng xơ vữa.
- Tăng huyết áp: Huyết áp cao có thể làm tổn thương thành mạch máu và tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa.
- Cholesterol cao: Mức cholesterol cao trong máu có thể dẫn đến sự tích tụ của các mảng xơ vữa trong động mạch.
- Đái tháo đường: Bệnh tiểu đường có thể làm tổn thương thành mạch máu và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân trong gia đình mắc bệnh tim mạch, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Tuổi cao: Nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng lên theo tuổi tác.
4. Chẩn đoán đau thắt ngực không ổn định
Việc chẩn đoán đau thắt ngực không ổn định đòi hỏi sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng bạn đang gặp phải, bao gồm thời điểm xuất hiện cơn đau, vị trí đau, tính chất đau và các yếu tố làm tăng hoặc giảm cơn đau. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn của bạn, chẳng hạn như huyết áp, nhịp tim và nhịp thở.
- Xét nghiệm chẩn đoán:
- Điện tâm đồ (ECG): Đây là một xét nghiệm đơn giản và không xâm lấn, giúp ghi lại hoạt động điện của tim. Điện tâm đồ có thể giúp phát hiện các dấu hiệu của thiếu máu cơ tim hoặc tổn thương tim.
- Men tim: Đây là các protein được giải phóng vào máu khi cơ tim bị tổn thương. Xét nghiệm men tim có thể giúp xác định xem bạn có bị nhồi máu cơ tim hay không.
- Siêu âm tim: Đây là một xét nghiệm sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh của tim. Siêu âm tim có thể giúp đánh giá chức năng tim và phát hiện các bất thường về cấu trúc tim.
- Chụp động mạch vành: Đây là một xét nghiệm xâm lấn, trong đó một ống thông nhỏ được đưa vào động mạch vành và thuốc cản quang được tiêm vào để giúp hiển thị rõ hơn các động mạch vành trên phim chụp X-quang. Chụp động mạch vành có thể giúp xác định vị trí và mức độ tắc nghẽn trong động mạch vành.
5. Phác đồ điều trị đau thắt ngực không ổn định
Điều trị đau thắt ngực không ổn định nhằm mục đích giảm đau ngực, ngăn ngừa nhồi máu cơ tim và cải thiện lưu lượng máu đến tim.
- Điều trị nội khoa:
- Mục tiêu: Giảm đau ngực, chống ngưng kết tiểu cầu để ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
- Thuốc:
- Chống ngưng kết tiểu cầu: Aspirin, Clopidogrel.
- Chống đông: Heparin.
- Ức chế Glycoprotein IIb/IIIa: Abciximab, Eptifibatide, Tirofiban.
- Chẹn beta giao cảm: Metoprolol, Atenolol.
- Chẹn kênh canxi.
- Ức chế men chuyển.
- Điều trị ngoại khoa:
- Can thiệp động mạch vành (nong mạch, đặt stent): Thủ thuật này được thực hiện để mở rộng các động mạch vành bị tắc nghẽn, giúp cải thiện lưu lượng máu đến tim.
- Phẫu thuật bắc cầu mạch vành (CABG): Thủ thuật này được thực hiện để tạo ra một đường vòng mới cho máu lưu thông xung quanh các động mạch vành bị tắc nghẽn.
6. Phòng ngừa đau thắt ngực không ổn định
Phòng ngừa đau thắt ngực không ổn định cũng đồng nghĩa với việc phòng ngừa bệnh tim mạch nói chung. Dưới đây là một số biện pháp bạn có thể thực hiện:
- Lối sống lành mạnh:
- Không hút thuốc.
- Hạn chế rượu bia.
- Nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng.
- Chế độ ăn uống phù hợp:
- Ăn nhiều rau xanh và trái cây.
- Hạn chế ăn các loại thực phẩm giàu chất béo bão hòa và cholesterol.
- Tập thể dục thường xuyên.
- Duy trì cân nặng hợp lý.
- Khám sức khỏe định kỳ.
- Khi có dấu hiệu đau thắt ngực không ổn định, cần đến bệnh viện ngay lập tức.
Lưu ý quan trọng: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe tim mạch của mình, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.