Phân suất tống máu (EF) trong siêu âm tim: Ý nghĩa và cách hiểu
Phân suất tống máu (EF) là một chỉ số quan trọng trong siêu âm tim, giúp bác sĩ xác định tình trạng rối loạn chức năng tâm thu hoặc đánh giá mức độ suy giảm chức năng thất trái. Đồng thời, EF có ý nghĩa trong việc đánh giá hiệu quả các phương pháp điều trị ở bệnh nhân suy tim.
1. Khi nào cần siêu âm tim?
Tim có chức năng bơm máu để nuôi cơ thể. Lượng máu bơm phải đủ lớn để đảm bảo hoạt động bình thường. Nếu sức bơm của tim thay đổi, chức năng các cơ quan cũng bị ảnh hưởng. Do đó, cần siêu âm tim để đánh giá nguyên nhân và có hướng điều trị thích hợp.
Siêu âm tim là phương pháp thăm dò không xâm lấn, không gây hại và không gây đau. Bác sĩ sẽ theo dõi cấu trúc, kích thước, nhịp tim và chức năng tim thông qua hình ảnh để phân tích, đánh giá tình trạng của tim:
- Hoạt động tim: Đánh giá khả năng co bóp, sức bơm của tim.
- Cấu trúc tim: Xác định kích thước, hình dạng tim và chuyển động bơm của các thành tim.
- Van tim: Đánh giá sự hoạt động của các van tim.
- Bất thường khác: Phát hiện khối u, viêm nhiễm quanh van tim, cơ tim, mạch máu, cục máu đông trong buồng tim và lỗ bất thường giữa các buồng tim.
Từ các thông số trên, bác sĩ có thể chẩn đoán các vấn đề tim mạch như: Bệnh mạch máu lớn vào và ra khỏi tim; vấn đề về cơ tim, màng trong, màng ngoài của tim; bệnh lý van tim.
Các dấu hiệu cần siêu âm tim:
- Khó thở khi gắng sức nhẹ hoặc khi nghỉ ngơi.
- Mệt mỏi thường xuyên.
- Bất thường nhịp tim: Loạn nhịp, nhịp tim tăng.
- Phù chân.
2. Phân suất tống máu (EF) là gì?
Ngoài các dấu hiệu lâm sàng và tiền sử bệnh lý tim mạch, chỉ số phân suất tống máu là một chỉ số rất quan trọng để đánh giá chức năng tim ở bệnh nhân suy tim. Phân suất tống máu (Ejection Fraction) hay còn gọi là chỉ số EF trong siêu âm tim, là chỉ số đánh giá chức năng thất trái, thể hiện lượng máu thực tế được bơm ra khỏi thất trái sau mỗi nhát bóp so với toàn bộ lượng máu chứa trong thất trái trước đó.
Theo nghiên cứu, chỉ số phân suất tống máu ở người bình thường tại Việt Nam là khoảng 63 ± 7% - cao hơn chỉ số trung bình trên thế giới (thường được tham chiếu ở mức 55-70% theo khuyến cáo của ACC/AHA - American College of Cardiology/American Heart Association). Việc kiểm tra phân suất tống máu sẽ giúp xác định tình trạng rối loạn chức năng tâm thu hoặc đánh giá mức độ suy giảm chức năng thất trái.
Ngoài ra, ở người bệnh bị suy tim, chỉ số phân suất tống máu có ý nghĩa đánh giá hiệu quả các phương pháp điều trị. Nếu chỉ số phân suất tống máu của người bệnh được cải thiện thì đồng nghĩa với việc điều trị có hiệu quả. Chính vì vậy, phân suất tống máu là chỉ số quan trọng trong siêu âm tim.
3. Các giá trị của chỉ số EF và ý nghĩa
Chỉ số phân suất tống máu trong siêu âm tim có thể cho biết các bất thường hoặc tình trạng bình thường. Cụ thể:
- Bình thường: Chỉ số EF ở người khỏe mạnh là khoảng 50 - 70%. (Theo ACC/AHA, EF bình thường là 55-70%)
- Cao (>75%): Có thể người bệnh đang mắc chứng cơ tim phì đại (thành tim dày lên, đặc biệt là ở tâm thất trái và tâm thất phải) khiến cho thể tích buồng tim giảm, từ đó tỷ lệ máu bơm ra khỏi tim tăng trong khi lượng máu bơm lại rất ít.
- Thấp (<50%): Dấu hiệu cảnh báo chức năng bơm máu của tim suy giảm, tim không còn khả năng bơm máu đủ với nhu cầu của cơ thể. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân như bệnh van tim, bệnh cơ tim giãn nở, hoặc hậu quả của nhồi máu cơ tim.
4. Phải làm gì khi EF giảm?
Khi phân suất tống máu giảm, sức khỏe sẽ bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, người bệnh không nên quá lo lắng. Tùy vào mức độ giảm của phân suất tống máu, bác sĩ sẽ đưa ra những khuyến cáo thích hợp:
- Lời khuyên: Tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ.
- Các biện pháp:
- Hạn chế muối: Phân suất tống máu giảm đồng nghĩa với việc khả năng bơm máu của tim không đủ đáp ứng cho cơ thể khiến dịch bị ứ đọng trong hệ tuần hoàn. Nếu bạn bổ sung nhiều muối vào cơ thể thì khiến lượng dịch đi vào ngày một nhiều, áp lực cho tim cũng lớn hơn. Nên hạn chế lượng muối ăn hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ.
- Điều trị bằng thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc để cải thiện chức năng tim, giảm triệu chứng và ngăn ngừa bệnh tiến triển. Các loại thuốc thường dùng bao gồm thuốc ức chế men chuyển, chẹn beta, lợi tiểu và các thuốc khác.
- Kiểm soát lượng dịch nạp vào: Nếu lượng dịch đưa vào cơ thể lớn sẽ gây thêm gánh nặng cho tim, khiến bệnh nhân suy tim ngày càng nặng, khó điều trị. Cần theo dõi lượng nước uống hàng ngày và thông báo cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
- Vận động hợp lý: Theo nghiên cứu, những người bệnh tập thể dục đều đặn, hợp lý thì sẽ cải thiện đáng kể sức khỏe tim mạch và phân suất tống máu của tim. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ về chế độ tập luyện phù hợp. Các bài tập như đi bộ, đạp xe, bơi lội có thể giúp tăng cường sức khỏe tim mạch.