Nhồi máu cơ tim (NMCT) là tình trạng nguy hiểm do tắc nghẽn động mạch vành, gây hoại tử cơ tim. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: nam giới, tuổi cao, tiền sử gia đình, hút thuốc, lối sống tĩnh tại, tăng huyết áp, cholesterol cao, béo phì và tiểu đường. Phòng ngừa NMCT bằng cách: bỏ thuốc, tập thể dục, ăn uống lành mạnh, duy trì cân nặng lý tưởng, hạn chế rượu bia và khám sức khỏe định kỳ.

Nhồi Máu Cơ Tim: Hiểu Rõ, Phòng Ngừa Hiệu Quả

Bệnh lý tim mạch đã và đang là vấn đề sức khỏe được quan tâm hàng đầu trên thế giới với tỷ lệ tử vong và tàn phế đứng hàng đầu. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong số một trên toàn cầu, ước tính chiếm 17.9 triệu người mỗi năm [WHO]. Nguyên nhân của hầu hết các bệnh lý tim mạch cũng như nhồi máu cơ tim là xơ vữa động mạch. Do vậy đối tượng mắc các vấn đề về xơ vữa động mạch chính là yếu tố nguy cơ của nhồi máu cơ tim.

1. Nhồi Máu Cơ Tim Là Gì?

• Định nghĩa: Nhồi máu cơ tim (NMCT) là tình trạng hẹp hoặc tắc hoàn toàn một hoặc nhiều nhánh động mạch vành (động mạch cung cấp máu nuôi tim) đột ngột, làm hoại tử các tế bào cơ tim. Tình trạng này xảy ra khi lưu lượng máu đến một phần cơ tim bị gián đoạn, thường do cục máu đông hình thành trên nền mảng xơ vữa. Các tế bào cơ tim bắt đầu chết nếu không được phục hồi lưu lượng máu trong thời gian ngắn. Nhồi máu cơ tim có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người bệnh nếu không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Theo ACC/AHA, thời gian vàng để can thiệp tái tưới máu cơ tim là trong vòng 90 phút kể từ khi khởi phát triệu chứng [ACC/AHA Guidelines].
• Nguyên nhân: Nguyên nhân của nhồi máu cơ tim là do mảng xơ vữa bám trên thành mạch bị bong ra, làm lộ ra lớp thành mạch máu bị tổn thương, lúc này tiểu cầu kết tụ lại ngay chỗ thành mạch đó và tạo nên cục máu đông gây bít tắc một phần hoặc hoàn toàn lòng mạch máu. Các mảng xơ vữa được hình thành do sự tích tụ của cholesterol, chất béo và các chất khác trong thành động mạch. Tùy theo vị trí tắc mà mức độ tổn thương trầm trọng khác nhau, nặng nhất là tử vong.
• Yếu tố nguy cơ: Yếu tố nguy cơ của nhồi máu cơ tim là các yếu tố liên quan tới sự gia tăng khả năng bị mắc bệnh. Đối tượng có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim tức là những người có nguy cơ bị xơ vữa động mạch do lối sống, thói quen ăn uống, ít vận động, tuổi tác, giới tính,… Một người có nhiều yếu tố nguy cơ thì gia tăng khả năng mắc bệnh chứ không chắc chắn là người đó sẽ bị bệnh.

Những người mắc chứng xơ vữa động mạch có nguy cơ cao mắc nhồi máu cơ tim.

2. Đối Tượng Nào Có Nguy Cơ Cao Bị Nhồi Máu Cơ Tim?

• Nam giới: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh mạch vành, đột quỵ và các bệnh tim mạch khác cao hơn so với nữ giới ở tuổi trẻ do nữ giới có hormon estrogen bảo vệ thành mạch. Tuy nhiên, sau tuổi mãn kinh, lượng estrogen giảm xuống, khiến nữ giới có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim cao ngang nam giới.
• Tuổi cao: Tuổi càng cao nguy cơ nhồi máu cơ tim càng cao. Đây là một trong những yếu tố dự đoán bệnh tật quan trọng nhất. Đàn ông có nguy cơ cao mắc bệnh này sau 45 tuổi và phụ nữ sau 55 tuổi.
• Gia đình có người bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ: Những bằng chứng nghiên cứu cho thấy những người có yếu tố di truyền (gia đình) bị bệnh nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ (nam trước 55 tuổi và nữ trước 65) có nguy cơ bị bệnh tim mạch cao hơn những người khác [PubMed].
• Hút thuốc lá, thuốc lào: Đây là yếu tố nguy cơ quan trọng của nhồi máu cơ tim cũng như tai biến mạch máu não, hẹp động mạch ngoại vi. Hút thuốc lá làm xơ vữa động mạch nhiều hơn cả so với các yếu tố nguy cơ khác. Trên thực tế, 30-40% các trường hợp chết vì bệnh mạch vành có nguyên nhân từ hút thuốc lá.
• Lối sống tĩnh tại: Lối sống ít vận động là một trong những nguy cơ tim mạch chính gây ra các biến cố tim mạch. Tập luyện thể lực thường xuyên làm giảm nguy cơ xuất hiện nhồi máu cơ tim đồng. Theo AHA, nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải hoặc 75 phút mỗi tuần với cường độ cao [AHA Journals]. Ngoài ra tập luyện cũng có tác động tích cực tới các yếu tố nguy cơ khác như giảm cân, tránh béo phì, giảm stress…
• Tăng huyết áp: Người bị huyết áp cao có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao gấp 3 lần đối với nam giới và 6 lần đối với nữ giới. Huyết áp càng cao thì nguy cơ càng lớn do tăng huyết áp cao sẽ làm tổn thương động mạch và thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa.
• Tăng cholesterol: Sử dụng thường xuyên các chất béo bão hòa làm tăng cholesterol thúc đẩy hình thành mảnh xơ vữa động mạch vành. Chất béo bão hòa có nhiều trong các thực phẩm chế biến sẵn, mì tôm, đồ chiên rán, phô mai, trứng,… Do đó làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Uống nhiều rượu, bia: Uống quá nhiều rượu làm tăng nguy cơ xuất hiện các biến cố tim mạch do làm tăng huyết áp, tăng nguy cơ tổn thương gan, biến chứng não, nhồi máu cơ tim,..

Uống rượu bia nhiều làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.

• Thừa cân/béo phì: Béo phì ở các mức độ khác nhau đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tác động tới sự hình thành mảng xơ vữa động mạch tăng nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim, đột quỵ não,…Ngoài ra thừa cân béo phì cũng là các yếu tố nguy cơ tim mạch quan trọng khác như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường.
• Đái tháo đường: Người mắc đái tháo đường được coi là có khả năng xuất hiện các biến cố tim mạch như nhồi máu cơ tim. Những người đái tháo đường týp 2 thúc đẩy tăng huyết áp và tăng lắng đọng cholesterol trên thành động mạch, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

3. Biện Pháp Dự Phòng Bệnh Nhồi Máu Cơ Tim

Thói quen ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên sẽ làm giảm tỷ lệ mắc nhiều yếu tố nguy cơ bệnh tim và mạch vành. Kiểm soát nhồi máu cơ tim bằng các biện pháp sau:

• Bỏ thuốc lá, thuốc lào: Ngừng hút thuốc là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Tăng cường hoạt động thể lực: Chạy bộ ở mức thích hợp, đều đặn khoảng 30-60 phút mỗi ngày, 4-7 ngày/tuần. Các hoạt động thể chất khác như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe cũng rất tốt cho tim mạch.
• Ăn chế độ ăn uống lành mạnh:
  • Tăng cường rau xanh, quả tươi, thức ăn giàu chất xơ và protein thực vật.
  • Hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol và acid béo no (nội tạng, mỡ động vật, đồ chiên rán, thức ăn sẵn…).
  • Ăn chế độ ăn giảm muối.
• Duy trì cân nặng lý tưởng: Tích cực giảm cân nếu thừa cân, duy trì BMI từ 18,5 đến 22,9 kg/m2. Giảm vòng bụng dưới 90 cm ở nam và dưới 80 cm ở nữ.
• Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia có chừng mực, theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế.
• Khám bệnh định kỳ: Để đánh giá mức độ nguy cơ của bạn, kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường máu, tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ.

Ăn nhiều rau xanh giúp phòng tránh nhồi máu cơ tim.