Sự thật về bệnh tiểu đường: Những lời khuyên nên và không nên tin
Mở đầu: Nếu bạn bị bệnh tiểu đường, bạn có thể nhận được rất nhiều lời khuyên từ bạn bè, người thân, hoặc thậm chí từ những người bạn không quen biết trên mạng. Tuy nhiên, không phải lời khuyên nào cũng đúng. Bài viết này sẽ làm rõ một số quan niệm phổ biến về bệnh tiểu đường và đâu là sự thật.
1. Ăn nhiều đường gây tiểu đường?
- Không đúng:
- Tiểu đường tuýp 1: Bệnh này xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy, là những tế bào sản xuất insulin. Do đó, nguyên nhân không liên quan đến lượng đường bạn tiêu thụ. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), nguyên nhân chính xác của tiểu đường tuýp 1 vẫn chưa được biết rõ, nhưng yếu tố di truyền và môi trường có thể đóng vai trò quan trọng [^1].
- Đường không trực tiếp gây tiểu đường.
- Đường và tiểu đường tuýp 2:
- Ăn quá nhiều đường dẫn đến tăng cân, có thể gây tiểu đường tuýp 2 ở một số người. Tiểu đường tuýp 2 thường liên quan đến lối sống và chế độ ăn uống. Việc tiêu thụ quá nhiều đường (trong thực phẩm và đồ uống) có thể dẫn đến tăng cân, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, đặc biệt ở những người có yếu tố di truyền. Theo một nghiên cứu trên tạp chí Diabetes Care, việc tiêu thụ đồ uống có đường có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 [^2].
- Tăng cân do bất kỳ loại thức ăn nào cũng có thể dẫn đến tiểu đường. Việc tăng cân, bất kể là do ăn quá nhiều đường hay các loại thực phẩm khác, đều có thể gây ra tình trạng kháng insulin, một yếu tố quan trọng trong sự phát triển của bệnh tiểu đường tuýp 2. Khi cơ thể trở nên kháng insulin, các tế bào không phản ứng hiệu quả với insulin, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao.
2. Người tiểu đường có được ăn đồ ngọt?
- Có thể, nhưng có chừng mực:
- Người tiểu đường nên hạn chế đồ ngọt, nhưng vẫn có thể thưởng thức chúng đôi khi. Người bệnh tiểu đường không nhất thiết phải loại bỏ hoàn toàn đồ ngọt khỏi chế độ ăn uống của mình. Điều quan trọng là phải kiểm soát khẩu phần ăn và lựa chọn thời điểm thích hợp để thưởng thức đồ ngọt. Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch ăn uống phù hợp, bao gồm cả việc thỉnh thoảng thưởng thức một lượng nhỏ đồ ngọt. Theo ADA, người bệnh tiểu đường có thể ăn đồ ngọt như một phần của chế độ ăn uống cân bằng, miễn là họ kiểm soát tổng lượng carbohydrate và đường tiêu thụ [^3].
3. Bệnh tiểu đường có thể khỏi không?
- Tiểu đường tuýp 1:
- Không khỏi, tụy không sản xuất lại insulin. Hiện tại, không có cách chữa khỏi bệnh tiểu đường tuýp 1. Các tế bào beta trong tuyến tụy đã bị phá hủy và không thể phục hồi. Do đó, người bệnh tiểu đường tuýp 1 cần phải tiêm insulin hàng ngày để sống sót.
- Cần dùng insulin suốt đời cho đến khi có phương pháp chữa trị. Các nhà khoa học đang nỗ lực nghiên cứu các phương pháp điều trị tiềm năng cho bệnh tiểu đường tuýp 1, bao gồm liệu pháp tế bào gốc và liệu pháp miễn dịch. Tuy nhiên, cho đến khi có phương pháp chữa trị hiệu quả, việc tiêm insulin vẫn là phương pháp điều trị chính.
- Tiểu đường tuýp 2:
- Có thể cải thiện nếu thực hiện lối sống lành mạnh. Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể được kiểm soát và thậm chí đẩy lùi thông qua việc thực hiện lối sống lành mạnh. Điều này bao gồm chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên, duy trì cân nặng hợp lý và kiểm soát căng thẳng. Theo một nghiên cứu trên tạp chí The Lancet, thay đổi lối sống có thể giúp cải thiện kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ biến chứng ở người bệnh tiểu đường tuýp 2 [^4].
- Có thể ngừng dùng insulin hoặc thuốc nếu kiểm soát tốt đường huyết. Trong một số trường hợp, nếu người bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể duy trì mức đường huyết ổn định thông qua chế độ ăn uống và tập thể dục, họ có thể giảm hoặc thậm chí ngừng sử dụng thuốc, bao gồm cả insulin. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
4. Tiểu đường có lây không?
- Không:
- Không lây nhiễm, không cần cách ly người bệnh. Bệnh tiểu đường không phải là một bệnh truyền nhiễm và không thể lây từ người này sang người khác thông qua tiếp xúc thông thường.
- Nguy cơ mắc bệnh cao do yếu tố di truyền. Yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường tuýp 2. Nếu bạn có người thân trong gia đình mắc bệnh tiểu đường, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tuy nhiên, yếu tố di truyền không phải là yếu tố duy nhất quyết định, và lối sống cũng đóng một vai trò quan trọng.
5. Người bệnh có nhận biết được khi đường huyết tăng/giảm?
- Không phải lúc nào cũng biết:
- Có thể cảm nhận thay đổi cơ thể (khát, yếu, mệt). Một số người bệnh tiểu đường có thể nhận biết được khi đường huyết của họ tăng hoặc giảm thông qua các triệu chứng như khát nước quá mức, đi tiểu thường xuyên, mệt mỏi, chóng mặt, hoặc run rẩy. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể nhận biết được những thay đổi này, đặc biệt là khi đường huyết tăng hoặc giảm từ từ.
- Cách tốt nhất là kiểm tra đường huyết thường xuyên. Cách chính xác nhất để biết mức đường huyết của bạn là kiểm tra đường huyết thường xuyên bằng máy đo đường huyết tại nhà. Điều này giúp bạn theo dõi mức đường huyết của mình và điều chỉnh chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc khi cần thiết.
- Nếu không kiểm tra thường xuyên, có thể không nhận ra khi đường huyết tăng cao. Nếu bạn không kiểm tra đường huyết thường xuyên, bạn có thể không nhận ra khi đường huyết của bạn tăng cao hoặc giảm thấp, điều này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
6. Tất cả người bệnh tiểu đường đều cần insulin?
- Tiểu đường tuýp 1:
- Luôn cần insulin vì tụy không sản xuất insulin. Vì tuyến tụy của người bệnh tiểu đường tuýp 1 không sản xuất insulin, họ cần phải tiêm insulin hàng ngày để sống sót.
- Tiểu đường tuýp 2:
- Một số người cần insulin, có thể kết hợp với thuốc khác. Một số người bệnh tiểu đường tuýp 2 cũng cần tiêm insulin, đặc biệt là khi các phương pháp điều trị khác không đủ để kiểm soát mức đường huyết của họ. Insulin có thể được sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác để giúp kiểm soát đường huyết.
- Có thể kiểm soát bằng chế độ ăn, tập luyện và thuốc. Nhiều người bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể kiểm soát mức đường huyết của họ thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và sử dụng thuốc uống. Tuy nhiên, việc điều trị cần được cá nhân hóa và theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ.
7. Insulin có chữa khỏi tiểu đường?
- Không:
- Chỉ giúp quản lý bệnh, không chữa khỏi nguyên nhân. Insulin là một loại hormone giúp cơ thể sử dụng đường từ thức ăn để tạo năng lượng. Nó không chữa khỏi bệnh tiểu đường, nhưng nó giúp kiểm soát mức đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng.
- Giúp kiểm soát đường huyết bằng cách đưa glucose vào tế bào. Insulin hoạt động bằng cách giúp glucose (đường) từ máu di chuyển vào các tế bào để được sử dụng làm năng lượng. Khi không có đủ insulin hoặc khi cơ thể kháng insulin, glucose sẽ tích tụ trong máu, dẫn đến mức đường huyết cao.
8. Có thể uống insulin dạng viên?
- Không:
- Insulin bị phá hủy bởi axit và enzyme trong dạ dày. Insulin là một protein và sẽ bị phá hủy bởi axit và enzyme tiêu hóa trong dạ dày nếu uống dưới dạng viên. Do đó, insulin không có hiệu quả khi uống.
- Phải dùng dạng tiêm hoặc bơm để insulin không qua hệ tiêu hóa. Để insulin có hiệu quả, nó phải được tiêm dưới da hoặc truyền qua bơm insulin. Điều này cho phép insulin đi trực tiếp vào máu mà không bị phá hủy bởi hệ tiêu hóa.
- Thuốc cho người tiểu đường tuýp 2 không phải là insulin, mà giúp cơ thể sản xuất hoặc sử dụng insulin hiệu quả hơn. Các loại thuốc uống được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 không phải là insulin. Thay vào đó, chúng hoạt động bằng cách giúp cơ thể sản xuất nhiều insulin hơn, giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn, hoặc giảm lượng glucose được sản xuất bởi gan.
9. Có cần dùng thuốc tiểu đường khi bị ốm?
- Có:
- Cơ thể cần nhiều thuốc hơn khi bị bệnh. Khi bạn bị ốm, cơ thể bạn thường cần nhiều insulin hoặc thuốc tiểu đường hơn để kiểm soát mức đường huyết. Điều này là do cơ thể bạn sản xuất nhiều hormone căng thẳng hơn khi bị bệnh, và những hormone này có thể làm tăng mức đường huyết.
- Cần điều chỉnh liều lượng insulin khi ốm. Nếu bạn đang dùng insulin, bạn có thể cần điều chỉnh liều lượng insulin của mình khi bạn bị ốm. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc sức khỏe để được hướng dẫn về cách điều chỉnh liều lượng insulin của bạn khi bạn bị ốm.
- Người tiểu đường tuýp 2 cần điều chỉnh thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu bạn bị tiểu đường tuýp 2, bạn cũng có thể cần điều chỉnh liều lượng thuốc của mình khi bạn bị ốm. Hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn để được hướng dẫn về cách điều chỉnh liều lượng thuốc của bạn khi bạn bị ốm.
10. Người tiểu đường có nên tập thể dục?
- Có:
- Tập luyện quan trọng cho mọi người, giúp giữ cân nặng, tốt cho tim phổi, giảm căng thẳng và kiểm soát đường huyết. Tập thể dục là một phần quan trọng của việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Tập thể dục giúp bạn duy trì cân nặng khỏe mạnh, cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm căng thẳng và giúp kiểm soát mức đường huyết.
- Hỏi ý kiến bác sĩ về bài tập và cách quản lý bệnh hiệu quả. Trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập thể dục nào, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Bác sĩ của bạn có thể giúp bạn xác định loại và lượng tập thể dục phù hợp với bạn, và có thể cung cấp cho bạn lời khuyên về cách quản lý bệnh tiểu đường của bạn trong khi tập thể dục.
Kết luận:
- Luôn hỏi ý kiến bác sĩ khi có thắc mắc.
- Cẩn trọng với lời khuyên trái ngược với chỉ định của bác sĩ.
- Tham khảo các giải pháp dinh dưỡng phù hợp.
[^1]: American Diabetes Association. (n.d.). Type 1 Diabetes. Retrieved from https://www.diabetes.org/diabetes/type-1 [^2]: Malik, V. S., Popkin, B. M., Bray, G. A., Després, J. P., & Hu, F. B. (2010). Sugar-sweetened beverages and risk of metabolic syndrome and type 2 diabetes: a meta-analysis. Diabetes Care, 33(11), 2477-2483. [^3]: American Diabetes Association. (n.d.). Nutrition Recommendations and Interventions for Diabetes. Retrieved from https://care.diabetesjournals.org/content/41/Supplement_1/S61 [^4]: Knowler, W. C., Barrett-Connor, E., Fowler, S. E., Hamman, R. F., Lachin, J. M., Walker, E. A., & Nathan, D. M. (2002). Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. The New England Journal of Medicine, 346(6), 393-403.