Tăng huyết áp là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tim, não, thận, mắt và nhiều cơ quan khác. Bài viết này giải thích tăng huyết áp là gì, nguyên nhân, ảnh hưởng đến não bộ (gây đột quỵ, suy giảm nhận thức) và các cơ quan khác (suy thận, mù lòa, bệnh động mạch ngoại biên, loãng xương, biến chứng thai kỳ). Điều trị và kiểm soát huyết áp là chìa khóa để giảm thiểu rủi ro.

Tăng Huyết Áp: Kẻ Giết Người Thầm Lặng và Những Ảnh Hưởng Nguy Hiểm

Tăng huyết áp, hay còn gọi là huyết áp cao, thường được mệnh danh là 'kẻ giết người thầm lặng' vì nó diễn ra âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng trong nhiều năm. Tình trạng tăng huyết áp kéo dài và không được kiểm soát có thể dẫn đến hàng loạt các bệnh lý nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Nó không chỉ gây tổn hại cho tim, thận, và mắt, mà còn tác động tiêu cực đến hệ thần kinh, và đặc biệt là não bộ của người bệnh.

1. Tăng Huyết Áp Là Gì?

Để hiểu rõ về tăng huyết áp, trước tiên chúng ta cần nắm vững khái niệm về huyết áp. Huyết áp là lực tác động của dòng máu lên thành động mạch khi tim bơm máu đi nuôi cơ thể. Huyết áp được đo bằng hai chỉ số: huyết áp tâm thu (số trên) và huyết áp tâm trương (số dưới).

• Huyết áp tâm thu: Áp lực trong động mạch khi tim co bóp.
• Huyết áp tâm trương: Áp lực trong động mạch khi tim giãn ra giữa các nhịp đập.

Theo hướng dẫn của Hội Tim Mạch Học Việt Nam, huyết áp bình thường được định nghĩa là khi chỉ số tâm thu dưới 130 mmHg và tâm trương dưới 85 mmHg (Tham khảo: vnah.org.vn). Khi huyết áp đạt mức từ 140/90 mmHg trở lên, người bệnh được chẩn đoán là tăng huyết áp.

Tình trạng tăng huyết áp thường diễn biến âm thầm, không có triệu chứng báo trước, hoặc đôi khi các triệu chứng rất mơ hồ, dễ bị bỏ qua. Điều này khiến cho bệnh trở nên nguy hiểm hơn, vì người bệnh có thể không biết mình mắc bệnh cho đến khi gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.

Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ dẫn đến tăng huyết áp bao gồm:

• Đường kính động mạch bị hẹp: Xơ vữa động mạch làm giảm độ đàn hồi và thu hẹp lòng mạch, gây tăng huyết áp.
• Thể tích máu lớn hơn bình thường: Tình trạng này có thể do bệnh lý về thận hoặc do chế độ ăn uống không hợp lý.
• Tim đập quá nhanh và mạnh so với bình thường: Do căng thẳng, stress, hoặc các bệnh lý về tim mạch.
• Sử dụng một số thuốc làm tăng huyết áp: Ví dụ như thuốc tránh thai, thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs), thuốc chống trầm cảm.
• Không xác định được nguyên nhân (tăng huyết áp nguyên phát): Thường gặp ở người từ 40-50 tuổi trở lên.
• Yếu tố nguy cơ: Người lớn tuổi, béo phì, tiền sử gia đình có người bị tăng huyết áp, người có khuynh hướng huyết áp cao hơn bình thường (135-139/85-89 mmHg) sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh (Tham khảo: acc.org).

2. Tăng Huyết Áp Ảnh Hưởng Đến Não Như Thế Nào?

Tăng huyết áp nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả sẽ gây ra những hậu quả khôn lường cho sức khỏe, đặc biệt là đối với não bộ. Huyết áp cao kéo dài khiến tim phải làm việc gắng sức hơn để bơm máu đi khắp cơ thể, đồng thời tạo áp lực lớn lên thành mạch máu. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận, và thậm chí là mù lòa.

Huyết áp cao ảnh hưởng đến não bộ như thế nào?

• Tăng nguy cơ xuất huyết não: Theo thống kê, người bị tăng huyết áp có nguy cơ bị xuất huyết não cao gấp 10 lần so với người có huyết áp bình thường.
• Tăng nguy cơ đột quỵ: Ngay cả khi huyết áp chỉ hơi cao hơn so với mức bình thường, người bệnh vẫn có nguy cơ cao bị đột quỵ.
• Gây tổn thương mạch máu não: Tăng huyết áp làm suy yếu và gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong não, dẫn đến vỡ mạch máu và xuất huyết não.
• Gây thiếu máu não: Tăng huyết áp có thể làm gián đoạn lưu lượng máu đến não, gây ra tình trạng thiếu máu não với các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi.
• Gây suy giảm nhận thức: Tình trạng thiếu máu não kéo dài có thể dẫn đến suy giảm nhận thức nhẹ, mất trí nhớ, và sa sút trí tuệ.
• Nguy cơ tử vong: Nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời, tăng huyết áp có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết não, gây tử vong.

Thực tế cho thấy, có đến 80% các cơn đau tim và đột quỵ là do tăng huyết áp gây ra. Tăng huyết áp làm suy yếu các mạch máu nhỏ trong não, khiến chúng dễ bị vỡ. Nếu lưu lượng máu đến não bị gián đoạn, tình trạng thiếu máu não sẽ xảy ra, gây ra các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt. Nếu tình trạng này kéo dài, nguy cơ suy giảm nhận thức, mất trí nhớ, đứt mạch máu não (dẫn đến bại liệt) và xuất huyết não sẽ tăng lên. Nguy cơ nghiêm trọng nhất là tử vong nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời.

Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người trẻ có huyết áp cao hơn ngưỡng bình thường có nguy cơ bị co rút não. Ở những người bị cao huyết áp, có những thay đổi trong chất xám não. Chất xám não đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển chức năng thần kinh. Khi chất xám bị ảnh hưởng, nguy cơ đột quỵ và mất trí nhớ sớm sẽ tăng lên so với những người có huyết áp bình thường.

3. Ảnh Hưởng Của Tăng Huyết Áp Đến Các Cơ Quan Khác

Không chỉ ảnh hưởng đến não bộ, tăng huyết áp còn gây ra những tác động tiêu cực đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể, gây nguy hiểm và ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Ảnh hưởng đến thận: Tăng huyết áp có thể làm dày các thành mạch máu trong thận, gây hẹp lòng mạch, làm giảm lưu lượng máu đến thận. Điều này dẫn đến ứ đọng các chất thải trong máu, gây tổn thương thận và cuối cùng là suy thận.
• Ảnh hưởng đến mắt: Tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý về mắt như bệnh lý võng mạc do tăng huyết áp, phù gai thị, xuất huyết võng mạc, và thậm chí là mù lòa. Khi huyết áp tăng cao, các mạch máu nuôi mắt bị tổn thương, làm giảm lưu lượng máu đến mắt, gây ra các triệu chứng như khô mắt, mờ mắt, giảm thị lực, và có thể dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
• Gây chứng chuột rút (bệnh động mạch ngoại biên): Tăng huyết áp nếu không được điều trị có thể ảnh hưởng đến các mạch máu ở tứ chi, đặc biệt là ở chân. Nó làm thu hẹp và làm cứng các mạch máu, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến các chi, gây ra triệu chứng chuột rút, đau nhức, tê bì, và thậm chí là loét và hoại tử chi (bệnh động mạch ngoại biên).
• Gây mất xương: Tăng huyết áp có thể gây ra các bất thường về chuyển hóa canxi, làm tăng đào thải canxi ra khỏi cơ thể, đặc biệt là ở phụ nữ lớn tuổi. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến mất xương, loãng xương, và tăng nguy cơ gãy xương.
• Ảnh hưởng đến thai kỳ: Phụ nữ mang thai bị tăng huyết áp có thể làm giảm lưu lượng máu đến nhau thai, gây giảm nồng độ oxy và chất dinh dưỡng cung cấp cho thai nhi. Điều này có thể dẫn đến thai nhi chậm phát triển, phát triển không bình thường, sinh non, và thậm chí là thai chết lưu. Nguy hiểm nhất đối với mẹ bầu bị tăng huyết áp là hội chứng tiền sản giật, một biến chứng nghiêm trọng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của cả mẹ và thai nhi. Nghiên cứu cho thấy huyết áp cao khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở phụ nữ tới 40% (Tham khảo: ahajournals.org).

Để giảm thiểu các tác động tiêu cực của tăng huyết áp đối với sức khỏe, người bệnh cao huyết áp cần được điều trị đúng theo hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ. Việc duy trì chỉ số huyết áp ở mức bình thường giúp hạn chế tối đa các nguy cơ biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.