Bệnh thấp tim là biến chứng nguy hiểm sau nhiễm liên cầu khuẩn, đặc biệt ở trẻ 5-15 tuổi. Chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn Jones, gồm tiêu chuẩn chính (viêm tim, viêm khớp, múa giật, nốt dưới da, hồng ban vòng) và tiêu chuẩn phụ (sốt, đau khớp, CRP tăng, tốc độ máu lắng tăng, PQ kéo dài), cùng bằng chứng nhiễm liên cầu khuẩn. Phát hiện và điều trị sớm giúp ngăn ngừa biến chứng tim mạch nghiêm trọng.

Bệnh Thấp Tim: Phát Hiện và Điều Trị Sớm

Bệnh thấp tim có thể dẫn tới biến chứng hẹp van tim, hở van tim hoặc thậm chí là tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Chẩn đoán bệnh thấp tim sớm, đúng theo các tiêu chuẩn đưa ra là giải pháp để ngăn chặn tối đa nguy cơ xảy ra những biến chứng nguy hiểm của bệnh.

1. Thấp Tim Là Gì?

• Định nghĩa: Bệnh thấp tim (Acute Rheumatic Fever - ARF), còn gọi là bệnh sốt thấp hoặc bệnh thấp khớp cấp, là một bệnh lý viêm xảy ra sau khi nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A (Beta hemolytic Group A Streptococcus) ở đường họng, miệng theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC).
• Nguyên nhân: Trong vòng 2 - 3 tuần sau khi bị viêm họng do liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh có thể tiến triển thành thấp tim. Việc điều trị kháng sinh kịp thời có thể ngăn ngừa thấp tim.
• Đối tượng: Đây là nguyên nhân chủ yếu gây các bệnh tim mắc phải ở trẻ em trong độ tuổi 5 - 15 tuổi, tỷ lệ mắc bệnh ở nam và nữ như nhau.
• Tác hại: Ngoài tổn thương ở tim, bệnh thấp tim còn gây tổn thương ở các khớp, tổ chức liên kết dưới da hoặc thậm chí cả não. Ở tim, thấp tim có thể để lại những hậu quả kéo dài như viêm tim, dày dính van tim, lâu ngày dẫn tới tổn thương van tim, suy tim, rối loạn nhịp tim, thậm chí đột quỵ và tử vong.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), thấp tim có thể dẫn đến bệnh van tim mạn tính, đặc biệt là hẹp van hai lá.

2. Tiêu Chuẩn Chẩn Đoán Bệnh Thấp Tim

Chẩn đoán bệnh thấp tim dựa theo tiêu chuẩn của Jones được điều chỉnh năm 1992. Tiêu chuẩn này bao gồm các tiêu chuẩn chính và tiêu chuẩn phụ, kết hợp với bằng chứng về nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A.

Cụ thể:

• 2 tiêu chuẩn chính cộng thêm bằng chứng có nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A.
• Hoặc 1 tiêu chuẩn chính và 2 tiêu chuẩn phụ cộng thêm bằng chứng có nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A.

2.1 Tiêu Chuẩn Chính

• Viêm tim: Gặp ở 41 - 83% bệnh nhân thấp tim với biểu hiện lâm sàng là nhịp tim nhanh, rối loạn nhịp tim, hở van 2 lá hoặc hở van động mạch chủ, viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, suy tim,…
• Viêm khớp: Gặp ở 80% bệnh nhân thấp tim. Đây là triệu chứng rất có ý nghĩa trong chẩn đoán bệnh nhưng không phải triệu chứng đặc hiệu hoàn toàn. Biểu hiện của bệnh là sưng, nóng, đỏ, đau khớp kiểu di chuyển: khớp này khỏi thì khớp kia bắt đầu sưng, và không để lại di chứng ở khớp.
• Múa giật của Sydenham: Là các rối loạn vận động với vận động không mục đích và không chủ ý. Múa giật có thể xuất hiện muộn, thậm chí vài tháng sau khi nhiễm liên cầu khuẩn.
• Nốt dưới da: Có đường kính 0,5 - 2cm mỗi nốt, nổi dưới da, không đau, di động tự do, có thể mọc đơn độc hoặc tập trung thành từng đám, thường phân bố gần các vị trí khớp lớn như khớp gối.
• Hồng ban vòng: Là những ban đỏ không hoại tử, nhạt màu, thường xuất hiện trên thân mình, mặt trong các chi và không bao giờ ở mặt, thường biến mất sau vài ngày.

2.2 Tiêu Chuẩn Phụ

• Sốt: Sốt nhẹ hoặc sốt cao.
• Đau khớp: Đau một hoặc nhiều khớp nhưng không có đủ triệu chứng điển hình của bệnh viêm khớp.
• Protein C-reactive huyết thanh tăng cao: CRP là một protein phản ứng viêm, tăng cao trong máu khi có tình trạng viêm nhiễm.
• Tốc độ máu lắng tăng: Tốc độ máu lắng (ESR) cũng là một chỉ số đánh giá tình trạng viêm trong cơ thể.
• Quan sát thấy đoạn PQ kéo dài trên điện tâm đồ: Đoạn PQ kéo dài có thể là dấu hiệu của viêm tim.

2.3 Bằng Chứng Nhiễm Liên Cầu Khuẩn Beta Nhóm A

• Cấy dịch ngoáy họng có thể tìm thấy liên cầu khuẩn hoặc test nhanh kháng nguyên liên cầu cho kết quả dương tính.
• Tăng nồng độ kháng thể liên cầu trong máu (phản ứng ASLO > 310 đơn vị Todd). ASLO (Anti-Streptolysin O) là một kháng thể được tạo ra để chống lại độc tố Streptolysin O của liên cầu khuẩn.

Lưu ý: Trường hợp đặc biệt về tiêu chuẩn chẩn đoán:

• Múa giật: Xác định là thấp tim.
• Người ở tuổi trưởng thành bị viêm tim do thấp.
• Bệnh nhân có tiền sử thấp tim, có 2 tiêu chuẩn phụ và cộng thêm bằng chứng nhiễm liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A.

3. Chẩn Đoán Phân Biệt

Việc chẩn đoán phân biệt bệnh thấp tim là rất quan trọng để tránh nhầm lẫn với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự. Dưới đây là một số bệnh cần phân biệt:

• Các bệnh có sốt và đau khớp: Viêm khớp dạng thấp thiếu niên, viêm khớp nhiễm trùng (sinh mủ, lao, virus), viêm khớp phản ứng sau lỵ hoặc thương hàn, viêm khớp dị ứng, nhiễm trùng huyết, bệnh máu ác tính, ung thư xương, đau chi tăng trưởng,…
• Các bệnh có triệu chứng ở tim: Viêm màng ngoài tim do siêu vi hoặc viêm cơ tim do siêu vi.
• Các bệnh có triệu chứng ở khớp và tim: Viêm nội tâm mạc nhiễm trùng và bệnh Lyme.
• Bệnh có triệu chứng múa vờn: Múa vờn Huntington và co giật Gille de la Tourette.

Với các bệnh này khi làm xét nghiệm tìm bằng chứng nhiễm liên cầu beta tan huyết nhóm A sẽ âm tính.

Dựa trên các tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh thấp tim, bác sĩ có thể chẩn đoán xác định một người có mắc bệnh hay không để đưa ra phương án điều trị hữu hiệu, giúp tránh được nguy cơ gặp phải những biến chứng không mong muốn do trì hoãn điều trị. Việc điều trị thường bao gồm kháng sinh để diệt trừ liên cầu khuẩn, thuốc chống viêm để giảm viêm, và các biện pháp hỗ trợ khác tùy thuộc vào mức độ tổn thương tim.

Lưu ý quan trọng: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc thăm khám và chẩn đoán của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân có dấu hiệu của bệnh thấp tim, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.