Cholesterol: Tốt và Xấu? Hiểu Đúng Để Bảo Vệ Tim
Cholesterol là gì?
Cholesterol là một loại chất béo được tìm thấy trong máu. Khi nói đến cholesterol, nhiều người thường lo lắng về những tác động tiêu cực của nó đối với sức khỏe tim mạch. Hàm lượng cholesterol toàn phần cao có thể dẫn đến hẹp tắc động mạch, một quá trình được gọi là xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, việc duy trì mức cholesterol hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm do xơ vữa động mạch gây ra. Vậy cholesterol là gì và tại sao nó lại quan trọng đối với sức khỏe của chúng ta?
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), cholesterol là một chất béo có trong tất cả các tế bào của cơ thể và cần thiết cho nhiều chức năng quan trọng, bao gồm xây dựng màng tế bào, sản xuất hormone và giúp cơ thể tiêu hóa chất béo. Cholesterol được vận chuyển trong máu nhờ các lipoprotein. Có hai loại lipoprotein chính là LDL (lipoprotein tỷ trọng thấp) và HDL (lipoprotein tỷ trọng cao).
Cholesterol, xấu và tốt?
Đa số mọi người nghĩ rằng tất cả các cholesterol đều xấu. Nhưng trong thực tế, không phải loại cholesterol nào cũng gây hại. Có nhiều loại cholesterol khác nhau, và có một loại cholesterol được coi là tốt vì nó mang lại lợi ích cho cơ thể.
LDL- Cholesterol xấu
LDL, hay lipoprotein tỷ trọng thấp, thường được gọi là cholesterol xấu vì nó có thể gây hại cho động mạch, những mạch máu mang máu từ tim đến các cơ quan và bộ phận khác của cơ thể. LDL có thể thâm nhập vào thành động mạch và tạo thành những mảng bám.
Cơ chế hình thành mảng xơ vữa:
- Đại thực bào 'ăn' LDL-C, biến thành tế bào bọt: Theo cơ chế tự bảo vệ, cơ thể sẽ cố gắng làm sạch các LDL tích tụ trong thành động mạch. Các đại thực bào từ dòng máu sẽ đến ngay chỗ tổn thương và 'ăn' các LDL-C, biến chúng thành các tế bào bọt chứa đầy mỡ.
- Tế bào bọt vỡ, giải phóng cholesterol xấu, làm dày thành động mạch: Đến khi quá tải, các tế bào bọt này sẽ vỡ ra và giải phóng cholesterol xấu ra ngoài, làm cho lớp dưới nội mạc của thành động mạch dày lên.
- Tích tụ lâu ngày tạo thành mảng xơ vữa: Qua nhiều năm, quá trình này tích lũy ngày một nhiều, tạo nên các mảng xơ vữa đặc trưng của bệnh xơ vữa động mạch.
HDL- Cholesterol tốt
HDL, hay lipoprotein tỷ trọng cao, được gọi là cholesterol tốt. HDL tuần hoàn trong cơ thể và hoạt động như một nam châm hút cholesterol. Nó tập hợp các cholesterol xấu và di chuyển chúng ra khỏi động mạch, mang về gan để xử lý và loại bỏ.
Do đó, những người có mức HDL cao thường giảm được nguy cơ nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não. Theo khuyến cáo của AHA, mức HDL lý tưởng nên từ 60 mg/dL trở lên.
Hậu quả của Cholesterol xấu cao
Khi nồng độ cholesterol xấu (LDL) trong máu quá cao, các mảng xơ vữa có thể phát triển dần dần và làm cản trở dòng máu lưu thông bên trong động mạch.
- Mảng xơ vữa phát triển chậm: Một số mảng xơ vữa phát triển chậm và ổn định. Trong trường hợp này, cơ thể có thể dần dần thích nghi, và bệnh nhân có thể không biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài hoặc chỉ biểu hiện bằng các cơn đau ngực mức độ vừa và nhẹ.
- Mảng xơ vữa không ổn định: Tuy nhiên, có những mảng xơ vữa không ổn định. Trong tình huống này, cơ thể sẽ tiết ra các enzyme tập trung tại các mảng bám đó. Những enzyme này hòa tan một số các mô (collagen) giữ các mảng bám với nhau, khiến cho các mảng bám có thể bị nứt, vỡ.
Sau đó, các mảnh vỡ từ mảng xơ vữa có thể gây ra một cục máu đông hình thành bên trong các động mạch. Cục máu đông này có thể bít lấp hoàn toàn động mạch, gây ra các biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim hay tai biến mạch máu não.
Khi nồng độ cholesterol xấu cao, khả năng hình thành nhiều mảng bám sẽ tăng lên. Do mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của cholesterol đến sức khỏe và cuộc sống, việc điều trị cholesterol xấu cao là một vấn đề ưu tiên.
Cải thiện Cholesterol bằng lối sống
Thay đổi lối sống có thể cải thiện mức cholesterol và giảm nguy cơ đi kèm với xơ vữa động mạch:
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục thường xuyên có thể làm tăng cholesterol tốt HDL, giảm cholesterol xấu LDL và làm giảm nguy cơ đau tim và đột quỵ. AHA khuyến cáo nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải hoặc 75 phút mỗi tuần với cường độ cao.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn giàu chất xơ, rau củ quả và ít chất béo bão hòa, ít mỡ động vật có thể làm giảm cholesterol xấu LDL. Nên tăng cường ăn các loại thực phẩm như yến mạch, các loại đậu, táo, lê và các loại rau xanh.
- Bổ sung Omega-3,6,9: Dầu cá và các thực phẩm khác giàu axit béo omega 3, 6, 9 có thể tăng cholesterol tốt HDL và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Các nguồn thực phẩm giàu omega-3 bao gồm cá hồi, cá thu, hạt lanh và quả óc chó.
Tham khảo:
- American Heart Association: https://www.heart.org/
- National Heart, Lung, and Blood Institute: https://www.nhlbi.nih.gov/
Hiểu rõ về cholesterol và thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm.