Tăng áp động mạch phổi: Hiểm họa và cách kiểm soát
Tăng áp động mạch phổi (Pulmonary Arterial Hypertension - PAH) là một bệnh lý mãn tính, tiến triển, trong đó áp lực máu trong động mạch phổi tăng cao một cách bất thường. Điều này gây khó khăn cho tim phải trong việc bơm máu lên phổi để trao đổi oxy, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn, việc chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời có thể giúp kiểm soát bệnh, cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.
1. Tăng áp động mạch phổi có nguy hiểm không?
Nếu không được điều trị hoặc không loại bỏ được nguyên nhân gây bệnh, tăng áp động mạch phổi thường diễn tiến xấu đi và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Bệnh thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến cho việc phát hiện bệnh trở nên khó khăn.
Biến chứng nguy hiểm:
- Phì đại tâm thất phải: Khi áp lực trong động mạch phổi tăng cao, tâm thất phải phải làm việc gắng sức hơn để bơm máu qua phổi. Lâu dần, cơ tim phải dày lên (phì đại) để đáp ứng nhu cầu này. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, tâm thất phải sẽ bị suy yếu, không còn khả năng bơm máu hiệu quả, dẫn đến suy tim phải. Suy tim phải là một biến chứng nghiêm trọng, có thể gây tử vong. (Nguồn: acc.org)
- Hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu: Tăng áp động mạch phổi có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong các động mạch phổi. Các cục máu đông này có thể gây tắc nghẽn mạch máu, làm giảm lưu lượng máu đến phổi và làm trầm trọng thêm tình trạng tăng áp động mạch phổi. Trong trường hợp nghiêm trọng, cục máu đông có thể gây sốc và tử vong. (Nguồn: medscape.com)
- Rối loạn nhịp tim: Tổn thương và căng thẳng do tăng áp động mạch phổi có thể gây ra rối loạn nhịp tim. Nhịp tim bất thường có thể gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, ngất xỉu và thậm chí tử vong. (Nguồn: ahajournals.org)
- Ho ra máu: Đây là một biến chứng nặng của tăng áp động mạch phổi. Áp lực quá cao trong động mạch phổi có thể làm vỡ các mạch máu nhỏ trong phổi, gây ra ho ra máu. Ho ra máu là một tình trạng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng của người bệnh. (Nguồn: vnah.org.vn)
Lưu ý: Hiện nay, chưa có thuốc đặc trị bệnh tăng áp động mạch phổi. Do đó, việc phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh và can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng để kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
2. Đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh tăng áp động mạch phổi
Bệnh tăng áp động mạch phổi có thể xảy ra ở bất kỳ ai, ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:
Các đối tượng:
- Người lớn tuổi: Tăng huyết áp thứ phát (tăng áp động mạch phổi do các bệnh lý khác gây ra) thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là những người có tiền sử bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc các bệnh tự miễn.
- Người trẻ tuổi: Tăng áp động mạch phổi nguyên phát (tăng áp động mạch phổi không rõ nguyên nhân) thường gặp ở người trẻ tuổi, đặc biệt là phụ nữ.
- Người thừa cân, béo phì: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ, một yếu tố nguy cơ của tăng áp động mạch phổi. (Nguồn: PubMed)
- Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tăng áp động mạch phổi, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn. (Nguồn: NEJM)
- Phụ nữ trong độ tuổi mang thai: Phụ nữ mang thai có nguy cơ mắc bệnh tăng áp động mạch phổi cao hơn 2,5 lần so với nam giới. (Nguồn: timmachhoc.com)
- Người nhiễm HIV, sử dụng chất gây nghiện, thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc: Một số loại thuốc và chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tăng áp động mạch phổi. (Nguồn: escardio.org)
- Người sống ở vùng cao: Áp suất oxy thấp ở vùng cao có thể gây ra tăng áp động mạch phổi.
3. Điều trị bệnh tăng áp động mạch phổi
Hiện nay, chưa có thuốc đặc trị bệnh tăng áp động mạch phổi. Do đó, mục tiêu điều trị là kiểm soát các triệu chứng của bệnh, cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Mục tiêu: Kiểm soát triệu chứng, tránh biến chứng.
Phương pháp điều trị:
- Chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng lành mạnh:
- Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng, lo lắng.
- Tập thể dục thường xuyên với cường độ phù hợp.
- Tránh sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.
- Hạn chế đi du lịch đến vùng núi cao.
- Ăn uống cân bằng, hợp lý, duy trì cân nặng khỏe mạnh.
- Hạn chế ăn muối để giảm phù mạch máu.
- Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để điều trị tăng áp động mạch phổi, bao gồm:
- Thuốc chẹn beta: Giúp giảm nhịp tim và hạ huyết áp.
- Thuốc lợi tiểu: Giúp giảm lượng chất lỏng dư thừa trong cơ thể, giảm gánh nặng cho tim.
- Thuốc kháng đông: Giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
- Thuốc giãn mạch: Giúp mở rộng các mạch máu, làm giảm áp lực trong động mạch phổi.
- Các thuốc đặc trị tăng áp động mạch phổi: Nhóm thuốc ức chế PDE5 (Sildenafil, Tadalafil), nhóm thuốc đối kháng thụ thể Endothelin (Bosentan, Ambrisentan), nhóm thuốc Prostanoid (Epoprostenol, Treprostinil).
- Lưu ý: Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn của bác sĩ và báo cáo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào.
- Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong trường hợp điều trị bằng thuốc không hiệu quả. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:
- Thông vách liên nhĩ: Tạo một lỗ thông giữa tâm nhĩ phải và tâm nhĩ trái để giảm áp lực lên tâm thất phải.
- Cấy ghép tim-phổi: Thay thế tim và phổi bị bệnh bằng tim và phổi khỏe mạnh từ người hiến tặng. Phương pháp này thường được áp dụng cho bệnh nhân trẻ tuổi mắc bệnh tăng áp động mạch phổi nguyên phát. Tuy nhiên, đây là một phẫu thuật lớn, tiềm ẩn nhiều rủi ro và người bệnh phải dùng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời.
- Chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng lành mạnh:
Lưu ý: Bệnh nhân tăng áp động mạch phổi cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ và tuân thủ các phương pháp điều trị để hạn chế sự tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.