Bệnh Động Mạch Vành: Phòng Ngừa và Sàng Lọc
Bệnh động mạch vành (ĐMV) là một bệnh lý tim mạch nguy hiểm, thường gây ra hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong, đặc biệt trong vòng 24 giờ đầu sau cơn đau thắt ngực. Ngay cả khi sống sót, bệnh nhân cũng có thể phải đối mặt với những di chứng nặng nề. Do đó, việc chủ động phòng ngừa và tầm soát bệnh ĐMV là vô cùng quan trọng, nhất là đối với những người có các yếu tố nguy cơ cao.
1. Ngăn ngừa bệnh động mạch vành bằng cách nào?
- Hiểu rõ về bệnh động mạch vành:
- Bệnh ĐMV xảy ra khi lưu lượng máu đến tim bị suy giảm do sự tích tụ của các mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành. Các mảng xơ vữa này hình thành từ cholesterol, chất béo, các tế bào viêm và các chất khác.
- Khi lòng mạch vành bị hẹp lại, tim không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng cần thiết, dẫn đến các biểu hiện lâm sàng như:
- Thiếu máu cơ tim thầm lặng: Không có triệu chứng rõ ràng.
- Đau thắt ngực: Cảm giác đau, thắt ở ngực, thường xuất hiện khi gắng sức hoặc xúc động mạnh.
- Hội chứng mạch vành cấp: Tình trạng nguy hiểm, bao gồm nhồi máu cơ tim (tắc nghẽn hoàn toàn động mạch vành) và đau thắt ngực không ổn định.
- Đột tử do tim: Ngừng tim đột ngột do rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.
- Việc chẩn đoán bệnh ĐMV thường dựa vào các dấu hiệu lâm sàng, điện tâm đồ (ECG), nghiệm pháp gắng sức hoặc chụp động mạch vành (đánh giá mức độ hẹp của động mạch).
- Thống kê cho thấy, có đến 1/3 số bệnh nhân ĐMV tử vong trong vòng 24 giờ sau khi xuất hiện cơn đau thắt ngực. Những người may mắn sống sót cũng thường phải gánh chịu những di chứng nặng nề về sức khỏe.
- Các biện pháp phòng ngừa bệnh động mạch vành hiệu quả:
- Phục hồi chức năng tim mạch sau nhồi máu cơ tim cấp:
- Sau khi xuất viện, bệnh nhân cần được tư vấn kỹ lưỡng về chế độ tập luyện thể lực phù hợp, thay đổi chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt lành mạnh.
- Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để phòng ngừa các biến cố tim mạch thứ phát.
- Kiểm soát cân nặng và duy trì chỉ số cơ thể (BMI) hợp lý:
- Béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng gây bệnh ĐMV. Do đó, việc duy trì cân nặng hợp lý là rất cần thiết.
- Áp dụng chế độ ăn uống cân bằng, giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
- Tập thể dục đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần.
- Từ bỏ hút thuốc lá:
- Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh ĐMV và làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
- Bỏ thuốc lá giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát nhồi máu cơ tim. Theo thời gian, nguy cơ này sẽ giảm xuống gần bằng người không hút thuốc.
- Hút thuốc lá làm giảm nồng độ oxy trong máu, gây tổn thương và suy yếu thành mạch máu.
- Kiểm soát huyết áp ở mức bình thường:
- Duy trì huyết áp ổn định giúp bảo vệ tim và mạch máu.
- Mục tiêu huyết áp lý tưởng là dưới 140/90 mmHg đối với hầu hết mọi người, và có thể thấp hơn đối với một số bệnh nhân, tùy theo chỉ định của bác sĩ.
- Thay đổi lối sống (ăn uống lành mạnh, tập thể dục, giảm cân, hạn chế rượu bia, giảm căng thẳng) và sử dụng thuốc hạ huyết áp theo chỉ định của bác sĩ.
- Điều trị bệnh đái tháo đường:
- Kiểm soát đường huyết chặt chẽ bằng insulin, thuốc hạ đường huyết và chế độ ăn uống khoa học.
- Mục tiêu HbA1c (chỉ số đường huyết trung bình trong 2-3 tháng) nên đạt dưới 7% hoặc theo mục tiêu cá nhân hóa của bác sĩ.
- Điều trị rối loạn lipid máu:
- Thực hiện chế độ ăn ít cholesterol và chất béo bão hòa, tăng cường chất xơ hòa tan, rau củ quả.
- Sử dụng thuốc statin (nếu cần thiết) để giảm cholesterol LDL (cholesterol xấu) và tăng cholesterol HDL (cholesterol tốt).
- Luyện tập thể thao vừa sức:
- Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, kiểm soát cân nặng, giảm căng thẳng và tăng cường sức đề kháng.
- Đối với bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim, nên tập luyện nhẹ nhàng, tăng dần cường độ và tham khảo ý kiến bác sĩ về chương trình tập luyện phù hợp.
- Chống các gốc tự do (chất oxy hóa):
- Bổ sung các vitamin và chất chống oxy hóa như vitamin E, vitamin C… từ thực phẩm hoặc thực phẩm bổ sung.
- Tuy nhiên, không nên sử dụng các chất chống oxy hóa sau nhồi máu cơ tim cấp để phòng ngừa thứ phát, vì một số nghiên cứu cho thấy có thể không mang lại lợi ích và thậm chí có thể gây hại.
- Phục hồi chức năng tim mạch sau nhồi máu cơ tim cấp:
2. Các khuyến cáo về khám bệnh định kỳ/ sàng lọc cho đối tượng nguy cơ?
- Tầm quan trọng của việc sàng lọc bệnh ĐMV:
- Việc sàng lọc giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và bệnh ĐMV ở giai đoạn sớm, khi các biện pháp can thiệp có hiệu quả cao nhất.
- Theo khuyến cáo của các chuyên gia, những người có nguy cơ mắc bệnh ĐMV (hoặc bệnh tiểu đường, bệnh thận mạn tính) nên được can thiệp tích cực vào các yếu tố nguy cơ, tương tự như bệnh nhân đã có biểu hiện lâm sàng của bệnh.
- Tuy nhiên, các biện pháp này chỉ thực sự hiệu quả khi được áp dụng cho những đối tượng có nguy cơ cao. Do đó, việc xác định đúng đối tượng có nguy cơ cao là rất quan trọng.
- Các đối tượng nên khám sức khỏe định kỳ và sàng lọc bệnh ĐMV:
- Tất cả mọi người, từ thanh niên (trên 20 tuổi) đến người lớn tuổi, đặc biệt là những người trên 40 tuổi. Ngay cả những người trẻ tuổi có nguy cơ thấp cũng nên tầm soát, vì bệnh ĐMV có thể hình thành và tiến triển âm thầm trong nhiều năm.
- Những người có tiền sử mắc các bệnh mãn tính như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường.
- Người hút thuốc lá (hoặc có tiền sử hút thuốc lá), người béo phì.
- Người có tiền sử gia đình (bố mẹ, anh chị em ruột) mắc bệnh ĐMV sớm.
- Người đã từng bị nhồi máu cơ tim cần tái khám định kỳ để đánh giá và kiểm soát các yếu tố nguy cơ, cũng như phòng ngừa tái phát.
Bệnh ĐMV là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc tuân thủ điều trị, thay đổi lối sống và khám sức khỏe định kỳ là chìa khóa để phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả. Nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và có kế hoạch sàng lọc phù hợp.