Tăng Huyết Áp và Ảnh Hưởng Của Đường, Muối
Tăng huyết áp là một trong những vấn đề tim mạch gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở các nước đang phát triển, nơi chế độ ăn uống thường chứa nhiều muối và đường. Vậy, việc sử dụng quá mức đường và muối sẽ ảnh hưởng như thế nào đến huyết áp của bạn?
1. Tăng Huyết Áp Là Gì?
- Định nghĩa: Tăng huyết áp, hay còn gọi là cao huyết áp, là tình trạng áp lực trong lòng mạch tăng cao một cách dai dẳng. Theo định nghĩa, huyết áp tâm thu (số trên) từ 140 mmHg trở lên và/hoặc huyết áp tâm trương (số dưới) từ 90 mmHg trở lên được coi là tăng huyết áp Theo ACC/AHA 2017.
- Triệu chứng: Nhiều người bị tăng huyết áp không có bất kỳ triệu chứng nào, đó là lý do tại sao nó thường được gọi là 'kẻ giết người thầm lặng'. Một số người có thể trải qua các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, hoặc cảm giác khó chịu. Tuy nhiên, những triệu chứng này không đặc hiệu và có thể do nhiều nguyên nhân khác.
- Hậu quả: Nếu không được điều trị, tăng huyết áp có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan quan trọng như tim, não, thận và mắt. Điều này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, tai biến mạch máu não (đột quỵ), suy thận, mù lòa và thậm chí tử vong Theo AHA.
- Tỷ lệ mắc: Tăng huyết áp là một vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn trên toàn thế giới. Theo ước tính, có khoảng 1,13 tỷ người trưởng thành trên toàn thế giới bị tăng huyết áp. Tại Việt Nam, theo số liệu của Hội Tim Mạch Việt Nam năm 2016, khoảng 48% dân số Việt Nam có nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát và phòng ngừa tăng huyết áp để cải thiện sức khỏe cộng đồng.
2. Sử Dụng Muối Và Tăng Huyết Áp
- Cơ chế: Muối ăn, chủ yếu là natri clorua (NaCl), có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh huyết áp. Khi bạn tiêu thụ quá nhiều muối, lượng natri trong cơ thể tăng lên. Điều này dẫn đến một số cơ chế làm tăng huyết áp. Natri làm tăng nồng độ thẩm thấu của tế bào, gây tích nước trong cơ thể, tăng trương lực thành mạch, gây co mạch, tăng sức cản ngoại vi và lâu dần dẫn đến tình trạng tăng huyết áp Theo Medscape.
- Khuyến nghị: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị người lớn nên tiêu thụ ít hơn 5 gram muối mỗi ngày Theo WHO. Tuy nhiên, theo kết quả điều tra, người Việt Nam tiêu thụ trung bình lượng muối lên đến 9,4g/ngày, gần gấp đôi so với khuyến nghị.
- Nghiên cứu: Một số nghiên cứu cho thấy việc giảm lượng muối tiêu thụ có thể giúp giảm huyết áp, đặc biệt ở những người nhạy cảm với muối. Một nghiên cứu trên 100,000 bệnh nhân được chỉ định hạn chế muối trong khoảng 3 - 6 g/mỗi ngày cho thấy tỷ lệ tử vong và các biến cố tim mạch đã giảm so với những bệnh nhân có lượng tiêu thụ muối ăn cao hoặc thấp hơn. Tuy nhiên, việc hạn chế muối quá mức (dưới 3g mỗi ngày) có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe.
3. Sử Dụng Đường Và Tăng Huyết Áp
- Đường tinh chế: Các loại thức ăn chế biến sẵn thường chứa nhiều natri và carbohydrate tinh chế. Các loại đường đơn, đặc biệt là fructose, có vai trò quan trọng trong bệnh lý tăng huyết áp.
- Cơ chế: Khi tiêu thụ nhiều đường fructose, cơ thể có thể tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm. Điều này dẫn đến tăng nhịp tim, tăng cung lượng tim, tăng giữ natri ở thận và co mạch. Tất cả những đáp ứng này đều có thể làm tăng huyết áp và tăng nhu cầu oxy của cơ tim Theo AHA Journals.
- Nghiên cứu: Một nghiên cứu cho thấy rằng tiêu thụ 750ml (24 oz) đồ uống có gas có thể làm tăng huyết áp tâm thu lên 15mmHg, huyết áp tâm trương lên 9 mmHg và nhịp tim lên khoảng 9 nhịp/phút. Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tiêu thụ nhiều đường có thể làm tăng huyết áp nhiều hơn là muối, và điều này có ý nghĩa quan trọng trong chế độ ăn ở người bị tăng huyết áp.
- Nguy cơ: Những người hấp thu hơn 25% calories từ đường có nguy cơ tử vong vì các bệnh lý tim mạch cao hơn so với những người nạp calories từ những nguồn thực phẩm khác Theo JAMA Network.
- Khuyến nghị: Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến cáo phụ nữ nên giới hạn lượng đường thêm vào không quá 25 gram (6 muỗng cà phê) mỗi ngày, và nam giới không quá 36 gram (9 muỗng cà phê) mỗi ngày Theo AHA. Tuy nhiên, việc hấp thu đường (bao gồm cả fructose) có trong những thực phẩm tự nhiên như trái cây thường không gây hại và có thể là một phần của chế độ ăn uống lành mạnh. Vì vậy, nên tập trung vào việc hạn chế lượng đường tiêu thụ từ thực phẩm chế biến sẵn.
4. Chế Độ Ăn Cho Người Tăng Huyết Áp
- Tránh: Để kiểm soát huyết áp, người bệnh nên tránh sử dụng quá mức các thức ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, bánh ngọt, đường fructose, đường mía, các món ăn chiên rán dầu mỡ, đồ hộp, đồ muối chua, rượu bia, cà phê, thuốc lá. Những thực phẩm này thường chứa nhiều muối, đường và chất béo không lành mạnh, có thể làm tăng huyết áp.
- Nên: Thay vào đó, hãy tập trung vào một chế độ ăn uống cân bằng, giàu trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế muối và đường trong khẩu phần ăn hàng ngày. Duy trì một lối sống năng động với việc tập thể dục thường xuyên. Điều quan trọng nữa là bạn nên kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ để phát hiện sớm và điều trị các vấn đề tim mạch.
Nguồn tham khảo: webmd.com, medicalnewstoday.com, acc.org, ahajournals.org, jamaetwork.com, who.int