Đái tháo đường thai kỳ: Hiểu rõ và phòng ngừa
Theo thống kê năm 2017 tại các nước phát triển, cứ 7 em bé sinh ra thì có 1 em bé có mẹ bị đái tháo đường thai kỳ. Đái tháo đường nói chung và đái tháo đường thai kỳ nói riêng đang trở thành gánh nặng lớn cho ngân sách y tế và nguồn lực xã hội. Vậy, đái tháo đường thai kỳ là gì và tác hại của nó ra sao?
Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng rối loạn dung nạp glucose (đường trong máu) được phát hiện lần đầu tiên trong thai kỳ. Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé.
Vậy bạn có thể làm gì để phòng ngừa căn bệnh này? Hãy lên kế hoạch phòng ngừa ngay từ trước khi mang thai để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất. Dưới đây là những điều bạn có thể thực hiện:
1. Nhận biết các yếu tố nguy cơ
Biết được các yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn đánh giá được nguy cơ mắc bệnh của bản thân và có kế hoạch dự phòng, điều trị kịp thời nếu chẳng may mắc bệnh. Các yếu tố nguy cơ của đái tháo đường thai kỳ bao gồm:
- Tiền đái tháo đường: Nếu bạn đã được chẩn đoán tiền đái tháo đường (glucose máu lúc đói hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose bất thường), nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ sẽ cao hơn.
- Tăng huyết áp: Huyết áp cao cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Tiền sử đái tháo đường thai kỳ: Nếu bạn đã từng bị đái tháo đường thai kỳ trong lần mang thai trước, khả năng mắc lại bệnh ở lần mang thai này là rất cao.
- Gia đình có người thân bị đái tháo đường típ 2: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong bệnh đái tháo đường. Nếu có người thân (bố mẹ, anh chị em ruột) bị đái tháo đường típ 2, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS là một rối loạn nội tiết thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ.
- Thừa cân, béo phì: Chỉ số khối cơ thể (BMI) cao làm tăng nguy cơ kháng insulin, dẫn đến đái tháo đường thai kỳ.
- Chủng tộc: Một số chủng tộc có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ cao hơn, bao gồm người Mỹ gốc Phi, người Mỹ Latinh, người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Á và người gốc đảo Thái Bình Dương.
- Từng sinh con to trên 4kg: Điều này có thể là dấu hiệu của tình trạng dung nạp glucose kém trong thai kỳ trước.
- Sẩy thai không rõ lý do: Một số nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa sẩy thai không rõ lý do và tình trạng kháng insulin.
- Tuổi trên 25: Nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ tăng lên theo tuổi.
2. Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi
Một số yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được, chẳng hạn như tiền đái tháo đường hoặc thừa cân, béo phì. Việc thay đổi lối sống có thể giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Chế độ ăn uống:
- Chọn một chế độ ăn lành mạnh, cân bằng giữa các nhóm chất: tinh bột (carbohydrate), rau xanh, trái cây, protein và chất béo lành mạnh.
- Ưu tiên các loại tinh bột phức tạp (gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám) hơn là tinh bột đơn giản (gạo trắng, bánh mì trắng).
- Hạn chế đồ ngọt, nước ngọt và thực phẩm chế biến sẵn.
- Ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi.
- Chọn các nguồn protein nạc (thịt gà không da, cá, đậu, đỗ).
- Sử dụng chất béo lành mạnh (dầu ô liu, dầu hướng dương, bơ).
- Vận động, tập thể dục:
- Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát cân nặng.
- Các bài tập phù hợp cho phụ nữ chuẩn bị mang thai bao gồm đi bộ, chạy bộ, bơi lội, yoga.
- Nên tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.
Các nghiên cứu về dự phòng đái tháo đường típ 2 trên những người tiền đái tháo đường cho thấy, chỉ cần cải thiện cân nặng và lối sống là có thể làm chậm thời gian tiến triển bệnh và kéo dài thời gian không cần điều trị bằng thuốc. Mặc dù chưa có nghiên cứu cụ thể về đái tháo đường thai kỳ, nhưng việc cải thiện cân nặng và tích cực vận động chắc chắn sẽ rất tốt cho sức khỏe chung của người dự định mang thai.
3. Theo dõi thai kỳ và tầm soát đái tháo đường
Khám thai đều đặn giúp bác sĩ có thể phát hiện những bất thường từ sớm và có kế hoạch điều trị hiệu quả. Nếu bạn có nguy cơ bị đái tháo đường, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm kiểm tra đường huyết sớm hơn. Thông thường, xét nghiệm tầm soát đái tháo đường thai kỳ (nghiệm pháp dung nạp glucose) sẽ được thực hiện vào tuần thứ 24-28 của thai kỳ.
Nếu kết quả tầm soát bất thường, bạn sẽ được hướng dẫn chế độ ăn uống và tập luyện phù hợp để đảm bảo dinh dưỡng mà đường huyết vẫn ổn định. Lúc này, bạn sẽ được hẹn khám thai thường xuyên hơn với cả bác sĩ nội tiết và bác sĩ sản khoa để theo dõi mức đường huyết và đáp ứng điều trị.
Đừng quên bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết (như axit folic, sắt, canxi) và tiêm ngừa đầy đủ (như cúm, uốn ván) trước và trong khi mang thai theo hướng dẫn của bác sĩ sản khoa. Một cơ thể đầy đủ dinh dưỡng với hệ miễn dịch khỏe mạnh là điều kiện tối thiểu để bảo vệ em bé.
4. Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ
Nếu chẳng may bị đái tháo đường thai kỳ, bạn đừng quá lo lắng mà hãy bình tĩnh thực hiện theo những tư vấn của bác sĩ. Thông thường, chỉ cần tuân thủ các chỉ dẫn về sức khỏe, cách ăn uống cân bằng lượng tinh bột và vận động là có thể giữ đường huyết ổn định. Khi mức đường huyết ổn định, bạn hoàn toàn có thể sinh một em bé khỏe mạnh.
Lưu ý quan trọng: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để có kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp nhất cho bạn và em bé.