Đột quỵ và những thay đổi cảm xúc
Đột quỵ là một biến cố y tế nghiêm trọng xảy ra đột ngột, gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến mọi khía cạnh của cuộc sống, cả về thể chất lẫn tinh thần. Hầu hết những người sống sót sau đột quỵ đều trải qua những thay đổi cảm xúc. Việc quản lý và cải thiện tình trạng cảm xúc đóng vai trò then chốt trong quá trình phục hồi, giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại cân bằng và đạt được kết quả điều trị tốt hơn.
1. Đột quỵ ảnh hưởng đến cảm xúc như thế nào?
Sau một cơn đột quỵ, người bệnh thường phải đối mặt với nhiều thay đổi về thể chất, chẳng hạn như khó khăn trong việc di chuyển, sử dụng ngôn ngữ hoặc thay đổi về thị giác. Bên cạnh đó, những thay đổi về cảm xúc cũng là một phần không thể tránh khỏi. Trầm cảm và lo lắng là hai trong số những cảm xúc phổ biến nhất, nhưng người bệnh cũng có thể trải qua các trạng thái như tức giận, thất vọng, hoặc thiếu động lực.
Những thay đổi này xảy ra do đột quỵ gây ra những tổn thương và thay đổi vật lý trong não bộ. Mỗi người sẽ có những trải nghiệm khác nhau sau đột quỵ, và đối với nhiều người, họ cảm thấy như đã mất đi cuộc sống trước đây. Bất kỳ ai phải đối mặt với sự mất mát lớn như vậy đều sẽ trải qua một loạt các cảm xúc khác nhau trong quá trình cố gắng chấp nhận thực tế mới. Cảm giác sốc, chối bỏ, giận dữ, đau buồn và tội lỗi là những phản ứng bình thường khi một người phải đối mặt với một sự thay đổi lớn trong cuộc sống.
Việc đối phó với những thay đổi cảm xúc sau đột quỵ có thể là một thách thức lớn đối với người bệnh. Tuy nhiên, nếu người bệnh nhận thức được tình trạng này và chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ để đối phó với nó, họ có thể biến những cảm xúc tiêu cực thành động lực để phục hồi và tránh được những vấn đề sức khỏe khác.
2. Các cảm xúc thay đổi sau đột quỵ
Hậu quả của đột quỵ có thể khơi dậy một loạt các cảm xúc khác nhau, từ sợ hãi và buồn bã đến lo lắng, trầm cảm và thậm chí là tức giận.
2.1. Trầm cảm
Theo thống kê, một tỷ lệ đáng kể người bệnh bị trầm cảm vào một thời điểm nào đó sau đột quỵ, thường là trong năm đầu tiên. Tình trạng này được gọi là trầm cảm sau đột quỵ (Post-Stroke Depression - PSD). (Nguồn: Medscape)
Trầm cảm sau đột quỵ có thể khiến người bệnh cảm thấy buồn bã, trống rỗng, cáu kỉnh, bất lực hoặc vô vọng. Họ cũng có thể gặp các vấn đề về giấc ngủ (ngủ quá nhiều hoặc quá ít) và thay đổi về khẩu vị. Những người bị trầm cảm có thể mất hứng thú với những hoạt động mà họ từng yêu thích, dành ít thời gian hơn cho những người thân yêu, cảm thấy mệt mỏi hoặc đau đầu mà không có cách nào điều trị hiệu quả.
Lưu ý quan trọng: Nếu người bệnh có những suy nghĩ về việc tự tử, hãy khẩn trương tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế hoặc đường dây nóng hỗ trợ tâm lý.
2.2. Lo lắng
Sau một cơn đột quỵ, người bệnh có thể trải qua cảm giác sợ hãi hoặc lo lắng mạnh mẽ. Trạng thái lo lắng có thể khiến họ cảm thấy hoảng loạn, cáu kỉnh hoặc bồn chồn. Các triệu chứng khác có thể bao gồm đổ mồ hôi nhiều hơn, tim đập nhanh hơn, đau đầu, buồn nôn, run rẩy và khó thở.
2.3. Cảm xúc không được kiểm soát (Ảnh hưởng Pseudobulbar - PBA)
Một số người bệnh sau đột quỵ có thể gặp phải những thay đổi cảm xúc thất thường và khó đoán trước, được gọi là ảnh hưởng pseudobulbar (Pseudobulbar Affect - PBA). (Nguồn: NIH)
Với PBA, người bệnh có thể bộc phát những cảm xúc không phù hợp với tình huống mà họ đang trải qua. Ví dụ, họ có thể cười khi nghe một tin buồn hoặc khóc khi xem một bộ phim hài. Những thay đổi này khá phổ biến ở những người sau đột quỵ, nhưng có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Người bệnh có thể cảm thấy như họ đã mất kiểm soát sự liên kết giữa cảm xúc và cách họ thể hiện chúng.
Đôi khi, PBA bị nhầm lẫn với trầm cảm, nhưng đây là hai tình trạng khác nhau, mặc dù một người có thể mắc cả hai cùng một lúc.
2.4. Những thay đổi cảm xúc khác
- Sự thờ ơ (Apathy): Người bệnh có thể không thể hiện bất kỳ cảm xúc nào và thiếu động lực để làm bất cứ điều gì.
- Sự phẫn nộ (Anger): Người bệnh có thể thường xuyên tức giận, khó kiềm chế, hoặc không chia sẻ cảm xúc của họ. Một số người có thể trở nên hung hăng hơn sau đột quỵ.
- Hành vi bốc đồng (Impulsive Behavior): Tổn thương ở phần não bộ kiểm soát hành vi có thể khiến người bệnh làm những việc rủi ro hoặc hành động thiếu suy nghĩ.
3. Xử lý và khắc phục các cảm xúc sau đột quỵ
Giống như việc điều trị các tác động vật lý của đột quỵ, người bệnh cũng cần được hỗ trợ để đối phó với những thay đổi cảm xúc mà họ đang trải qua. Điều quan trọng cần nhớ là những thay đổi này có thể không kéo dài mãi mãi, đặc biệt nếu được điều trị kịp thời.
Một trong những cách tốt nhất để đối phó với những cảm xúc tiêu cực như trầm cảm, lo lắng, tức giận là tham gia các nhóm hỗ trợ, nơi người bệnh có thể gặp gỡ và chia sẻ kinh nghiệm với những người đã từng trải qua tình trạng tương tự.
Khi nói chuyện với những người đã bị đột quỵ, dù trực tiếp hay trực tuyến, người bệnh sẽ nhận ra rằng họ không đơn độc. Họ có thể nhận được những lời khuyên và mẹo hữu ích để đối phó với những khó khăn mà họ đang gặp phải. Nghiên cứu cho thấy rằng các kết nối xã hội có thể giúp giảm trầm cảm và lo lắng sau đột quỵ. (Nguồn: AHA Journals)
Trầm cảm đôi khi có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, mất cảm giác ngon miệng và luôn cảm thấy trống vắng. Nếu những triệu chứng này kéo dài, hãy tìm đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị, có thể bao gồm tư vấn tâm lý, trị liệu bằng lời nói hoặc sử dụng thuốc chống trầm cảm.
Ngoài ra, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp sau để giúp điều chỉnh cảm xúc tốt hơn:
- Thư giãn: Một cuộc đi bộ nhẹ nhàng, tắm nước ấm hoặc mát-xa có thể mang lại hiệu quả kỳ diệu. Hãy làm bất cứ điều gì giúp cơ thể thư giãn và thoải mái.
- Tập thể dục: Tập luyện thường xuyên là một cách tuyệt vời để giúp người bệnh cảm thấy tỉnh táo và tràn đầy năng lượng, đồng thời giải tỏa căng thẳng và lo lắng. Tập thể dục cũng kích thích sự giải phóng endorphin - một loại hormone có tác dụng cải thiện tâm trạng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn những bài tập phù hợp.
- Tránh những thói quen xấu: Sử dụng rượu, thuốc lá hoặc các chất kích thích có thể khiến người bệnh cảm thấy tốt hơn trong một thời gian ngắn, nhưng chúng có thể gây hại cho sức khỏe tim mạch và làm trầm trọng thêm các vấn đề về cảm xúc trong thời gian dài.
- Suy nghĩ tích cực: Cố gắng tìm kiếm những khía cạnh tích cực trong mọi tình huống. Tập trung vào những gì bạn có thể làm và những gì bạn có. Đặt ra những mục tiêu nhỏ và nỗ lực để đạt được chúng, điều này sẽ giúp bạn cảm thấy có mục đích và ý nghĩa hơn trong cuộc sống.