Cấy Máy Tạo Nhịp Tim Vĩnh Viễn: Giải Pháp Cho Rối Loạn Nhịp Chậm
Trong khoảng 2 thập kỷ gần đây, việc cấy máy tạo nhịp tim vĩnh viễn ngày càng phát triển. Những tiến bộ trong điều trị bệnh tim đã cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân suy tim nặng, giảm tỷ lệ tử vong và những biến cố của suy tim. Đặt máy tạo nhịp là một trong những liệu pháp không dùng thuốc thành công nhất và xuất hiện sớm nhất trong xử lý rối loạn nhịp chậm. Theo thống kê từ ACC (American College of Cardiology), mỗi năm có hàng trăm ngàn ca cấy máy tạo nhịp tim được thực hiện trên toàn thế giới, cho thấy đây là một phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả [Tham khảo: acc.org].
1. Rối Loạn Nhịp Chậm Là Gì?
- Tim hoạt động nhờ nút xoang phát xung điện. Tim được ví như một máy bơm sinh học, cần co bóp để cung cấp máu cho các cơ quan và duy trì sự sống. Để tim co bóp được, cần có một bộ phận gọi là nút xoang, đóng vai trò như một máy phát điện tự nhiên, phát ra các xung điện để kích thích tim co bóp.
- Ở người bình thường, nhịp tim từ 60-80 lần/phút. Nút xoang thường phát nhịp với tần số 60-80 lần mỗi phút. Khi bạn vận động, tập thể thao hoặc gắng sức, nút xoang sẽ tự động điều chỉnh và phát nhịp nhanh hơn để đáp ứng nhu cầu oxy của cơ thể.
- Rối loạn nhịp chậm: tim đập chậm hơn bình thường (dưới 50 lần/phút). Khi bị rối loạn nhịp chậm, tim sẽ đập chậm hơn so với mức bình thường, ví dụ như dưới 50 lần/phút, thậm chí có thể xuống dưới 40 hoặc 30 lần/phút, hoặc có những khoảng ngưng tim kéo dài.
- Triệu chứng: mệt mỏi, choáng váng, ngất xỉu, thậm chí đột tử. Tùy thuộc vào mức độ chậm của nhịp tim, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng khác nhau. Nhẹ thì cảm thấy mệt mỏi, không thể gắng sức, choáng váng. Nặng hơn có thể bị ngất xỉu do thiếu máu lên não, hoặc thậm chí ngưng tim đột ngột dẫn đến đột tử.
2. Tại Sao Cần Đặt Máy Tạo Nhịp Tim?
- Rối loạn nhịp tim: tim đập không đều (quá chậm hoặc quá nhanh). Rối loạn nhịp tim là tình trạng tim đập không đều, có thể là quá chậm, quá nhanh hoặc không theo quy luật.
- Nguyên nhân: bẩm sinh, tuổi tác, tổn thương tim, biến chứng phẫu thuật, điều trị bệnh van tim, tim bẩm sinh… Nguyên nhân gây rối loạn nhịp tim có thể do bẩm sinh, do tuổi tác, do các tổn thương tim sau nhồi máu cơ tim, do rối loạn thần kinh cơ, do biến chứng của phẫu thuật tim hở, hoặc do điều trị các bệnh van tim, tim bẩm sinh.
- Đặt máy tạo nhịp khi tim hoạt động không hiệu quả, không cung cấp đủ máu cho cơ thể. Trong những trường hợp nặng, tim thường hoạt động không hiệu quả, không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi, ngất xỉu, khó thở, lú lẫn…
- Phổ biến nhất: rối loạn nhịp tim chậm và nghẽn dẫn truyền tim. Vì vậy, bác sĩ sẽ chỉ định đặt máy tạo nhịp tim cho những trường hợp cần thiết, phổ biến nhất là rối loạn nhịp tim chậm và nghẽn dẫn truyền tim (tình trạng xung điện truyền trong tim chậm hơn bình thường hoặc bị tắc nghẽn).
3. Cơ Chế Hoạt Động Của Máy Tạo Nhịp Tim
- Cấu tạo: bộ phận điều khiển và dây điện cực. Máy tạo nhịp tim bao gồm hai thành phần chính: bộ phận điều khiển và dây điện cực.
- Bộ phận điều khiển: hộp kim loại chứa pin và mạch điện, tạo xung điện. Bộ phận điều khiển là một hộp kim loại nhỏ, nhẹ, bên trong chứa pin và các mạch điện tử để điều chỉnh tần số và cường độ của các xung điện.
- Dây điện cực: dẫn xung điện từ bộ điều khiển đến tim, giúp tim co bóp theo tần số cài đặt. Một đầu của dây điện cực được gắn với bộ phận điều khiển, đầu còn lại được đưa vào tim. Dây điện cực có nhiệm vụ truyền các xung điện từ bộ điều khiển đến tim, giúp tim co bóp theo tần số đã được cài đặt.
- Chức năng: tăng nhịp tim chậm, điều khiển nhịp tim, đồng bộ nhĩ thất, ngăn ngừa rối loạn nhịp nguy hiểm. Máy tạo nhịp tim có thể làm tăng nhịp tim ở những người bị rối loạn nhịp chậm, giúp điều khiển nhịp tim, đồng bộ hoạt động điện giữa buồng nhĩ và buồng thất (trong trường hợp máy tạo nhịp hai buồng), giúp buồng thất co bóp hiệu quả ở những bệnh nhân bị rung nhĩ, và ngăn ngừa các rối loạn nhịp nguy hiểm khác.
4. Đặt Máy Tạo Nhịp Tim Như Thế Nào?
- Đặt tạm thời: khắc phục rối loạn nhịp tim sau nhồi máu, phẫu thuật, dùng thuốc quá liều. Máy tạo nhịp tim có thể được đặt tạm thời hoặc vĩnh viễn. Đặt máy tạo nhịp tạm thời thường được sử dụng để khắc phục các vấn đề về nhịp tim như nhịp tim chậm sau nhồi máu cơ tim, sau phẫu thuật tim, hoặc sau khi dùng thuốc quá liều.
- Đặt vĩnh viễn: điều trị các vấn đề nhịp tim kéo dài hoặc không hồi phục. Trường hợp đặt máy tạo nhịp tim vĩnh viễn được sử dụng để điều trị các vấn đề về nhịp tim kéo dài hoặc không có khả năng hồi phục.
- Hai phương pháp:
- Dưới nội mạc: dây điện cực luồn qua tĩnh mạch vào buồng tim. Trong phương pháp này, dây điện cực sẽ được luồn qua một ống thông trong tĩnh mạch, sau đó đưa vào buồng tim và tiếp xúc với thành trong của tim.
- Ở ngoại tâm mạc: dây điện cực gắn trực tiếp lên bề mặt tim (thường ở trẻ em). Phương pháp này thường được áp dụng ở trẻ em. Dây điện cực sẽ được gắn trực tiếp lên bề mặt tim thông qua một phẫu thuật mở ngực nhỏ.
- Bộ phận điều khiển được gắn dưới da ở ngực hoặc bụng. Bộ phận điều khiển thường được đặt dưới da, ở vùng ngực hoặc bụng, thông qua một phẫu thuật nhỏ.
- Nguy cơ phẫu thuật thấp (khoảng 1%). Nguy cơ của phẫu thuật đặt máy tạo nhịp tim thường rất thấp, chỉ khoảng 1%, và hiếm khi xảy ra trường hợp tử vong.
5. Những Lưu Ý Cho Bệnh Nhân Đang Dùng Máy Tạo Nhịp Tim
- Tái khám định kỳ để kiểm tra hoạt động của máy. Máy tạo nhịp tim cần được kiểm tra định kỳ để đảm bảo hoạt động tốt.
- Vài tháng đầu: sinh hoạt nhẹ nhàng, tránh vận động mạnh. Trong vài tháng đầu sau khi đặt máy, bệnh nhân nên sinh hoạt nhẹ nhàng, tránh các hoạt động vận động mạnh vì có thể gây tụ máu ở vị trí đặt máy, nhiễm trùng, xê dịch máy và dây điện cực.
- Sau 3 tháng: không cần giới hạn hoạt động (trừ các môn thể thao tiếp xúc). Khi vết mổ đã lành và vị trí đặt máy đã ổn định (thường sau khoảng 3 tháng), hầu hết bệnh nhân không cần phải giới hạn các hoạt động thường ngày hoặc khi chơi thể thao. Mức độ hoạt động thể lực phù hợp sẽ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe và bệnh lý tim mạch của từng bệnh nhân. Tuy nhiên, cần tránh các môn thể thao có tính chất đối kháng hoặc tiếp xúc mạnh (ví dụ như bóng đá) vì những va chạm có thể gây hư hỏng máy tạo nhịp hoặc làm lỏng các dây điện cực.
- Sử dụng thiết bị gia dụng thông thường bình thường, tránh tiếp xúc quá gần hoặc sử dụng quá lâu. Người mang máy tạo nhịp tim có thể sử dụng các thiết bị gia dụng thông thường như điện thoại di động, máy nghe nhạc MP3, iPad, lò vi sóng, điều khiển từ xa, tivi, radio, máy sấy tóc… Tuy nhiên, nên tránh tiếp xúc quá gần hoặc sử dụng quá lâu các thiết bị này vì chúng có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động của máy tạo nhịp.
- Mang theo giấy tờ liên quan đến máy tạo nhịp. Luôn mang theo giấy xuất viện hoặc thẻ chứng nhận có đặt máy tạo nhịp tim và xuất trình khi cần thiết, đặc biệt là khi đi qua các trạm kiểm soát an ninh ở sân bay. Các thiết bị như hệ thống chống trộm cắp trong cửa hàng, thiết bị kiểm tra an ninh ở sân bay và máy dò kim loại có thể gây cản trở hoạt động của máy tạo nhịp.
- Báo cho nhân viên y tế khi đi khám bệnh. Khi đi khám bệnh, cần báo cho nhân viên y tế biết mình đang mang máy tạo nhịp tim, vì một số thiết bị y tế có thể ảnh hưởng đến hoạt động của máy tạo nhịp, ví dụ như máy chụp cộng hưởng từ (MRI), máy tán sỏi, máy đốt điện trong phẫu thuật…
- Pin máy tạo nhịp dùng được 5-15 năm, cần thay khi gần hết. Pin của máy tạo nhịp có thể sử dụng được từ 5 đến 15 năm, tùy thuộc vào mức độ hoạt động của máy. Khi pin gần hết, bạn sẽ cần phải thay bộ phận điều khiển cùng với pin. Vì vậy, bệnh nhân cần tái khám thường xuyên theo đúng lịch hẹn của bác sĩ (thường là 3-6 tháng một lần) để được kiểm tra, đánh giá và xử lý kịp thời.
6. Cấy Máy Tạo Nhịp Tim Ở Đâu?
- Chọn cơ sở y tế uy tín, có trang thiết bị hiện đại. Việc lựa chọn một cơ sở y tế uy tín với đầy đủ trang thiết bị hiện đại là rất quan trọng để đảm bảo quá trình cấy máy tạo nhịp tim diễn ra an toàn và hiệu quả.
- Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, có trình độ chuyên môn cao cũng là một yếu tố quan trọng cần xem xét.
- Thông tin về các gói khám tim mạch (nếu có).