Hạ Huyết Áp Tư Thế Đứng Ở Người Cao Tuổi: Nguyên Nhân & Những Điều Cần Biết
Hạ huyết áp tư thế đứng (Orthostatic hypotension) là một tình trạng bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Tình trạng này có thể dẫn đến chóng mặt, té ngã, và các biến chứng nghiêm trọng khác. Vậy, nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế ở người lớn tuổi là gì và chúng ta cần làm gì để đối phó với nó?
1. Định Nghĩa Hạ Huyết Áp Tư Thế
Hạ huyết áp tư thế, còn gọi là hạ huyết áp thế đứng, xảy ra khi huyết áp giảm đột ngột khi bạn đứng lên từ tư thế ngồi hoặc nằm. Theo định nghĩa, hạ huyết áp tư thế là tình trạng suy giảm huyết áp quá mức với huyết áp tâm thu giảm hơn 20 mmHg, hoặc huyết áp tâm trương giảm hơn 10 mmHg, hoặc cả hai, trong vòng 3 phút sau khi người bệnh đứng dậy [Nguồn: ACC.org].
Triệu chứng thường gặp:
- Chóng mặt, hoa mắt.
- Nhìn mờ.
- Mệt mỏi.
- Đau đầu (đặc biệt vùng cổ vai, có thể giảm khi nằm).
- Rối loạn nhận thức, mất tập trung.
- Ngất xỉu (trong trường hợp nặng).
Các triệu chứng này thường nặng hơn vào buổi sáng. Để phát hiện bệnh, người bệnh nên được đo huyết áp vào một số thời điểm nhất định trong ngày, đặc biệt là ngay sau khi thay đổi tư thế.
2. Các Nguyên Nhân Gây Hạ Huyết Áp Tư Thế
Nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế được chia thành hai nhóm chính: cấp tính và mạn tính.
Hạ Huyết Áp Tư Thế Cấp
- Do thuốc:
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic antidepressants).
- Thuốc điều trị Parkinson.
- Thuốc hạ huyết áp (đặc biệt là thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn alpha).
- Thuốc chẹn α1- giao cảm (Alpha-blockers).
- Giảm thể tích nội mạch:
- Mất máu.
- Nôn mửa.
- Tiêu chảy.
- Mất nước (do không uống đủ nước hoặc do sử dụng thuốc lợi tiểu).
- Nguyên nhân tim mạch:
- Nhồi máu cơ tim.
- Suy tim ứ huyết.
- Rối loạn nhịp tim.
- Suy tuyến thượng thận:
- Suy thượng thận (Addison's disease).
- Giảm tiết aldosterone.
Hạ Huyết Áp Tư Thế Mạn
- Rối loạn liên quan đến tuổi tác:
- Giảm độ nhạy của phản xạ điều hòa huyết áp.
- Suy giảm chức năng hệ thần kinh phó giao cảm.
- Rối loạn khả năng co mạch của mạch máu.
- Giảm khả năng giãn nở của tim và tĩnh mạch.
- Giảm nhận thức về cảm giác khát và giảm khả năng giữ muối và nước của cơ thể.
- Bệnh lý thần kinh tự động tiên phát:
- Teo đa hệ thống (Multiple System Atrophy - MSA).
- Bệnh Parkinson.
- Suy giảm thần kinh tự động thuần túy (Pure Autonomic Failure).
- Bệnh lý thần kinh tự động thứ phát:
- Đái tháo đường type 1 và type 2.
- Rối loạn cận ung thư (Paraneoplastic syndrome).
- Bệnh lý tự miễn hạch thần kinh tự động (Autoimmune autonomic ganglionopathy).
- Bệnh amyloidosis.
3. Tại Sao Người Cao Tuổi Dễ Bị Hạ Huyết Áp Tư Thế?
Người cao tuổi dễ bị hạ huyết áp tư thế do nhiều yếu tố kết hợp:
- Sử dụng nhiều thuốc điều trị bệnh nền: Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh lý mãn tính và phải sử dụng nhiều loại thuốc, trong đó có các thuốc làm tăng nguy cơ hạ huyết áp tư thế như thuốc chẹn alpha giao cảm, thuốc lợi tiểu, và thuốc chống trầm cảm ba vòng.
- Bệnh lý gây rối loạn thần kinh tự động: Các bệnh như đái tháo đường, amyloidosis, và bệnh Parkinson có thể gây tổn thương hệ thần kinh tự động, làm suy giảm khả năng điều hòa huyết áp.
- Các yếu tố nguy cơ song hành: Tình trạng thoái hóa thần kinh, các bệnh mãn tính cần dùng thuốc hoạt mạch cũng làm tăng nguy cơ hạ huyết áp tư thế.
- Thay đổi sinh lý do tuổi tác:
- Giảm độ nhạy của các thụ thể áp lực (baroreceptors).
- Giảm trương lực phó giao cảm.
- Giảm khả năng co mạch của các thụ thể α1.
- Giảm khả năng bù trừ thể tích máu: Độ giãn nở của tim và hệ tĩnh mạch giảm, ảnh hưởng đến khả năng bù trừ khi thay đổi tư thế.
- Giảm cảm giác khát và khả năng giữ muối nước: Dẫn đến tăng nguy cơ mất nước và giảm thể tích tuần hoàn, làm tăng khả năng hạ huyết áp tư thế.
Tóm lại
Hạ huyết áp tư thế là một bệnh cảnh lâm sàng quan trọng ở người cao tuổi, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như té ngã, đột quỵ và các vấn đề về tim mạch. Việc đánh giá đầy đủ các yếu tố nguy cơ và điều trị kịp thời tình trạng này sẽ giúp người cao tuổi có được sức khỏe ổn định, cải thiện chất lượng cuộc sống và tránh được những biến chứng rủi ro. Do đó, khi phát hiện những dấu hiệu bất thường của sức khỏe, hãy đến các cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ chuyên khoa khám và chẩn đoán kịp thời.