Xạ hình tưới máu cơ tim: Tất tần tật những điều cần biết
Xạ hình là phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng một lượng nhỏ chất phóng xạ để đánh giá chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Trong lĩnh vực tim mạch, xạ hình tưới máu cơ tim là một kỹ thuật quan trọng, được sử dụng song hành với chụp động mạch vành để xác định tình trạng cung cấp máu cho tim và hoạt động của cơ tim. Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác nhất, người bệnh cần chuẩn bị tốt trước và sau khi chụp xạ hình.
1. Xạ hình tưới máu cơ tim là gì?
Cơ tim: Cơ tim là lớp cơ dày nhất của tim, có chức năng bơm máu từ tim vào động mạch. Động mạch sau đó mang máu đi nuôi dưỡng tất cả các cơ quan trong cơ thể. Để hoạt động hiệu quả, cơ tim cần được cung cấp đủ máu thông qua hệ thống động mạch vành. Khi động mạch vành bị hẹp do xơ vữa, lượng máu cung cấp không đủ, cơ tim sẽ bị thiếu máu cục bộ và gây ra các triệu chứng như đau thắt ngực. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), đau thắt ngực là một dấu hiệu cảnh báo quan trọng về bệnh tim mạch và cần được thăm khám và điều trị kịp thời.
Xạ hình tưới máu cơ tim: Xạ hình tưới máu cơ tim là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng một lượng nhỏ chất phóng xạ (thường là Thallium-201 hoặc Technetium-99m sestamibi - MIBI) để đánh giá khả năng cung cấp máu cho cơ tim. Kỹ thuật này còn có tên gọi khác là xạ hình "thallium" hoặc xạ hình "MIBI". Thông thường, xạ hình tưới máu cơ tim được thực hiện sau khi người bệnh gắng sức (bằng cách tập thể dục hoặc dùng thuốc) để đánh giá đáp ứng của cơ tim đối với hoạt động gắng sức. Điều này giúp bác sĩ phát hiện những vùng cơ tim bị thiếu máu chỉ khi gắng sức, mà không biểu hiện rõ ràng khi nghỉ ngơi. Theo Tạp chí của Trường môn Tim mạch Hoa Kỳ (JACC), xạ hình tưới máu cơ tim là một công cụ chẩn đoán có giá trị trong việc đánh giá bệnh động mạch vành, giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị phù hợp.
2. Những điều cần lưu ý trước chụp xạ hình tưới máu cơ tim
Trước khi chụp xạ hình tưới máu cơ tim, bệnh viện hoặc trung tâm y tế sẽ cung cấp thông tin chi tiết để giúp bạn chuẩn bị tốt nhất. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:
Thông báo cho bác sĩ nếu đang mang thai hoặc cho con bú: Vì kỹ thuật xạ hình có sử dụng một lượng nhỏ tia phóng xạ, nên không được khuyến cáo cho phụ nữ đang mang thai. Nếu bạn đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai, hoặc đang trong thời kỳ cho con bú, hãy thông báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn và lựa chọn phương pháp chẩn đoán khác an toàn hơn.
Kiêng caffeine và một số loại thuốc: Thông thường, bạn có thể không cần chuẩn bị gì nhiều trước khi xạ hình. Tuy nhiên, bác sĩ có thể yêu cầu bạn kiêng ăn hoặc uống các thực phẩm có chứa caffeine (như cà phê, trà, chocolate, nước tăng lực) trong vòng 12-24 giờ trước khi thực hiện xạ hình. Caffeine có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Trong một số trường hợp, bác sĩ cũng có thể khuyên bạn ngưng sử dụng một số loại thuốc (như thuốc chẹn beta, thuốc ức chế canxi) trong vài ngày trước khi xạ hình. Hãy mang theo danh sách các loại thuốc bạn đang sử dụng đến bệnh viện để được hướng dẫn cụ thể.
3. Những lưu ý sau chụp xạ hình tưới máu cơ tim
Sau khi thực hiện xạ hình tưới máu cơ tim, nhiều bệnh nhân lo lắng về mức độ ảnh hưởng của tia phóng xạ đối với cơ thể. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng vì những lý do sau:
Xạ hình thường không gây tác dụng phụ: Xạ hình tưới máu cơ tim thường không gây ra bất kỳ tác dụng phụ đáng kể nào. Một số người có thể cảm thấy hơi khó chịu ở vị trí tiêm thuốc, nhưng triệu chứng này sẽ nhanh chóng biến mất.
Chất phóng xạ sẽ được thải ra khỏi cơ thể: Lượng chất phóng xạ được sử dụng trong xạ hình rất nhỏ và sẽ mất dần tính phóng xạ theo thời gian thông qua quá trình phân rã tự nhiên. Ngoài ra, chất phóng xạ cũng sẽ được thải ra khỏi cơ thể qua đường nước tiểu và phân trong vòng vài giờ hoặc vài ngày sau khi xét nghiệm. Để giúp cơ thể đào thải chất phóng xạ nhanh hơn, bạn nên uống nhiều nước sau khi xạ hình.
Thực hiện các biện pháp vệ sinh: Sau khi đi tiểu, bạn nên xả nước bồn cầu hai lần và rửa tay thật kỹ để đảm bảo vệ sinh.
Hạn chế tiếp xúc với đối tượng nhạy cảm: Mặc dù lượng chất phóng xạ rất nhỏ, nhưng bạn nên hạn chế tiếp xúc gần với trẻ em và phụ nữ mang thai trong vòng vài giờ sau khi xạ hình để đảm bảo an toàn cho họ. Theo Ủy ban An toàn Bức xạ Quốc tế (ICRP), việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa đơn giản này sẽ giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ không cần thiết.
4. Xạ hình tưới máu cơ tim được thực hiện như thế nào?
Quy trình xạ hình tưới máu cơ tim có thể khác nhau tùy theo từng bệnh viện hoặc trung tâm y tế. Tuy nhiên, quy trình chung thường bao gồm các bước sau:
Thứ tự thực hiện: Xạ hình có thể được thực hiện theo thứ tự nghỉ ngơi - gắng sức, hoặc gắng sức - nghỉ ngơi, tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ và quy trình của từng bệnh viện.
Nghiệm pháp gắng sức: Mục đích của nghiệm pháp gắng sức là làm tăng nhịp tim và lưu lượng máu đến cơ tim, giúp phát hiện những vùng cơ tim bị thiếu máu khi gắng sức. Nghiệm pháp gắng sức có thể được thực hiện bằng một trong hai cách sau:
- Tiêm thuốc làm tăng nhịp tim: Bác sĩ sẽ tiêm một loại thuốc (như Adenosine hoặc Dobutamine) vào tĩnh mạch để làm tăng nhịp tim của bạn. Một số người có thể cảm thấy nhói ở ngực hoặc tim đập mạnh sau khi tiêm thuốc, nhưng những cảm giác này thường sẽ biến mất nhanh chóng sau khi kết thúc nghiệm pháp.
- Đạp xe đạp: Bạn sẽ được yêu cầu đạp xe đạp trên một máy tập thể dục. Tốc độ và độ dốc của xe sẽ tăng dần để làm tăng nhịp tim của bạn.
Trong quá trình thực hiện nghiệm pháp gắng sức, bạn sẽ được theo dõi điện tâm đồ (ECG) liên tục để ghi lại hoạt động điện của tim. Các điện cực sẽ được dán lên ngực bạn và kết nối với một thiết bị theo dõi ECG. Bác sĩ hoặc kỹ thuật viên sẽ theo dõi ECG của bạn để đảm bảo an toàn và phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
- Tiêm chất phóng xạ và ghi hình: Khi tim bạn đang đập ở một tần số nhất định (đạt được thông qua nghiệm pháp gắng sức), bác sĩ hoặc kỹ thuật viên sẽ tiêm chất phóng xạ (Thallium-201 hoặc MIBI) vào cánh tay của bạn. Chất phóng xạ sẽ theo dòng máu đến cơ tim. Sau đó, bạn sẽ được yêu cầu nằm trên một bàn dài, trong khi một máy ảnh đặc biệt (gọi là camera gamma) sẽ ghi lại các tia gamma phát ra từ cơ thể bạn. Máy tính sẽ xử lý thông tin này và tạo ra hình ảnh về sự phân bố của chất phóng xạ trong cơ tim. Những vùng cơ tim nhận được ít chất phóng xạ hơn có thể là dấu hiệu của thiếu máu cục bộ.
Bạn cần nằm yên trong quá trình ghi hình để tránh làm nhòe hình ảnh. Thời gian ghi hình thường kéo dài từ 16 đến 30 phút, tùy thuộc vào loại thiết bị xạ hình được sử dụng.
- Xạ hình nghỉ tĩnh: Trong một số trường hợp, bạn có thể được yêu cầu thực hiện xạ hình lần thứ hai, thường là cùng ngày, sau 24 giờ hoặc sau vài ngày. Ở lần ghi hình thứ hai này (xạ hình nghỉ tĩnh), bạn sẽ được tiêm chất phóng xạ mà không cần thực hiện nghiệm pháp gắng sức hoặc dùng thuốc làm tăng nhịp tim. Mục đích của xạ hình nghỉ tĩnh là để so sánh với xạ hình gắng sức và xác định xem vùng cơ tim bị thiếu máu có hồi phục được hay không.
5. Xạ hình tưới máu cơ tim gây ra biến chứng gì?
Nhìn chung, xạ hình tưới máu cơ tim là một thủ thuật an toàn và hiếm khi gây ra biến chứng. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ thủ thuật y tế nào, xạ hình tưới máu cơ tim cũng có một số nguy cơ nhất định:
Biến chứng hiếm gặp do gắng sức hoặc thuốc: Trong một số trường hợp hiếm gặp, nghiệm pháp gắng sức hoặc tác dụng của thuốc làm tăng nhịp tim có thể gây ra rối loạn nhịp tim hoặc nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên, những biến chứng này rất hiếm và thường xảy ra ở những người đã có bệnh tim mạch từ trước. Thuốc làm tăng nhịp tim cũng có thể gây ra thở khò khè, đặc biệt ở những người bị hen suyễn hoặc mắc các bệnh lý khác ở phổi. Bác sĩ sẽ theo dõi bạn chặt chẽ trong quá trình thực hiện nghiệm pháp gắng sức để phát hiện và xử trí kịp thời bất kỳ biến chứng nào.
Lưu ý về phóng xạ: Nhiều người lo lắng về việc tiếp xúc với tia phóng xạ trong quá trình xạ hình. Tuy nhiên, lượng chất phóng xạ được sử dụng trong xạ hình tưới máu cơ tim được xem là an toàn. Chúng được thải ra khỏi cơ thể nhanh chóng qua đường nước tiểu và không gây ra tác dụng phụ lâu dài. Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), lợi ích của việc chẩn đoán bệnh tim mạch bằng xạ hình tưới máu cơ tim vượt xa nguy cơ phơi nhiễm phóng xạ nhỏ.
Mặc dù vậy, bạn vẫn nên lưu ý những điều sau:
Nguy cơ nhỏ tác động lên thai nhi: Cũng như tia X, tia gamma cũng là tia phóng xạ. Do đó, nếu phụ nữ mang thai được xạ hình, có một tỷ lệ nhỏ ảnh hưởng đến thai nhi. Vì vậy, bạn nên thông báo với bác sĩ nếu đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai.
Phản ứng dị ứng với thuốc: Một số người có thể bị dị ứng với thuốc được tiêm vào trong quá trình xạ hình. Các triệu chứng dị ứng có thể bao gồm phát ban, ngứa, sưng mặt hoặc khó thở. Nếu bạn có tiền sử dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào, hãy thông báo cho bác sĩ trước khi thực hiện xạ hình.
Tiêm thuốc quá liều: Trường hợp tiêm thuốc quá liều hiếm khi xảy ra, nhưng vẫn có thể xảy ra do sai sót trong quá trình thực hiện. Nếu bạn nghi ngờ mình bị tiêm thuốc quá liều, hãy báo ngay cho bác sĩ hoặc kỹ thuật viên.