Viêm khớp dạng thấp và nguy cơ tim mạch
Viêm khớp dạng thấp không chỉ gây đau đớn và khó khăn trong vận động mà còn âm thầm làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch nguy hiểm. Nghiên cứu cho thấy, người bệnh viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và xơ vữa động mạch cao gấp hai lần so với người bình thường [Theo acc.org]. Vì vậy, việc hiểu rõ mối liên hệ giữa viêm khớp dạng thấp và bệnh tim mạch là vô cùng quan trọng để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.
1. Tại sao bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ tim mạch cao?
- Viêm khớp dạng thấp – Bệnh tự miễn mãn tính: Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn mãn tính, nghĩa là hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh, gây viêm và tổn thương. Bệnh có sự tham gia của nhiều yếu tố như nhiễm khuẩn, cơ địa, di truyền, tuổi, giới tính, môi trường… Tuy nguyên nhân chính xác vẫn chưa rõ ràng, nhưng khi có kháng nguyên xâm nhập, cơ thể sẽ khởi phát một chuỗi phản ứng viêm. Các yếu tố viêm này không chỉ tấn công vào khớp mà còn có thể lan sang các cơ quan khác, trong đó có hệ tim mạch.
- Cơ chế viêm và tổn thương mạch máu: Bác sĩ Daniel H. Solomon, Trường Y Harvard, cho biết cơ chế viêm trong bệnh viêm khớp dạng thấp và bệnh tim có nhiều điểm tương đồng. Viêm tấn công màng hoạt dịch (lớp mô mỏng kết nối các khớp) và có thể lan sang các cơ quan khác, bao gồm cả tim. Lớp nội mạc (lớp trong cùng của mạch máu) đặc biệt dễ bị tổn thương. Viêm gây tổn thương niêm mạc mạch máu, tạo điều kiện cho mảng bám (mỡ, cholesterol và các chất khác) tích tụ. Mảng bám này làm hẹp động mạch, tăng huyết áp và giảm lưu lượng máu đến tim và các cơ quan khác. [Tham khảo: PubMed]
- Xơ vữa động mạch tiến triển nhanh: Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ bị xơ vữa động mạch cao hơn và tiến triển nhanh hơn so với dân số chung. Mảng bám cũng giòn và dễ vỡ hơn, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Nguy cơ đột quỵ do cục máu đông trong động mạch não gần như cao gấp đôi ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Xơ vữa động mạch có thể bắt đầu sớm, thậm chí trước khi có triệu chứng viêm khớp, và tiến triển nhanh chóng sau khi bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh.
- Ảnh hưởng đến tĩnh mạch và nguy cơ huyết khối: Viêm không chỉ làm tổn thương động mạch mà còn ảnh hưởng đến tĩnh mạch, làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) và tắc mạch phổi (cục máu đông ở chân hoặc phổi). Một nghiên cứu của Mayo Clinic năm 2012 cho thấy nguy cơ mắc DVT cao gấp ba lần và nguy cơ thuyên tắc phổi cao hơn gấp bốn lần ở những người bị viêm khớp dạng thấp.
- Tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim: Một số nghiên cứu cho thấy bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc rung nhĩ (AF) cao hơn đáng kể. Rung nhĩ là một rối loạn nhịp tim có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ lên gấp năm lần. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa rối loạn chức năng tâm trương (sự bất thường khi tim bơm đầy máu) và rung nhĩ, và bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có tỷ lệ rối loạn chức năng tâm trương cao hơn.
- Viêm màng tim: Viêm màng tim (túi có lớp màng đôi bao quanh tim) cũng thường gặp ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Hai lớp màng viêm lên cọ xát lẫn nhau, gây ra những cơn đau ngực nặng.
2. Đánh giá nguy cơ sâu hơn
Việc tìm ra cơ chế mà viêm và các yếu tố nguy cơ khác tác động lên bệnh tim liên quan đến thấp khớp sẽ giúp bác sĩ nhận diện và điều trị sớm cho các bệnh nhân có nguy cơ cao, trước khi họ có triệu chứng. Tuy nhiên, các phương pháp đánh giá nguy cơ tim mạch hiện tại, dựa trên tiền sử bệnh và thông tin về lối sống, không phù hợp với bệnh nhân viêm khớp dạng thấp vì không tính đến yếu tố viêm và thuốc điều trị.
Bác sĩ Solomon cho biết, mục tiêu hiện tại là tìm ra phương pháp đánh giá nguy cơ hiệu quả hơn. Trong một nghiên cứu năm 2015, ông và các đồng nghiệp đã công bố một phương pháp đánh giá mở rộng, đặc thù cho viêm khớp dạng thấp. Phương pháp này bao gồm các yếu tố nguy cơ tim mạch truyền thống, cùng với hoạt tính bệnh, thiểu năng, sử dụng thuốc prednisone và số năm mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Nghiên cứu cho thấy phương pháp đánh giá mới này phân loại nguy cơ tốt hơn so với phương pháp truyền thống.
3. Lợi ích cho người bệnh
Mặc dù việc đánh giá nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đang được cải thiện, nhưng việc ngăn ngừa và giảm thiểu nguy cơ vẫn còn nhiều thách thức, một phần do thiếu hướng dẫn điều trị cụ thể. Bác sĩ Davis khuyến cáo rằng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đối mặt với nguy cơ tim mạch cao và các bác sĩ nên xem xét đánh giá sớm cho những bệnh nhân có bệnh nặng hơn, khó kiểm soát bằng thuốc thông thường và những người có nhiều yếu tố nguy cơ. Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh tim đã biết cần được bác sĩ tim mạch đánh giá cẩn thận.
Các chiến lược phòng ngừa thường bao gồm:
- Điều trị viêm khớp dạng thấp tích cực: Kiểm soát viêm chặt chẽ để giảm tác động của viêm lên hệ tim mạch.
- Hạn chế sử dụng thuốc gây hại cho tim: Thảo luận với bác sĩ về các loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp có thể ảnh hưởng đến tim mạch và tìm kiếm các lựa chọn thay thế an toàn hơn.
- Thay đổi lối sống:
- Hoạt động thể chất: Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng.
- Chế độ ăn lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ngọt và chất béo bão hòa.
- Thăm khám bác sĩ thường xuyên: Theo dõi sức khỏe tổng thể và các tác dụng phụ của thuốc.
- Ngừng hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất gây bệnh tim mạch. [Nguồn: ahajournals.org]
Bằng cách chủ động phòng ngừa và điều trị, bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Bài viết tham khảo nguồn: NCBI, Webmd.com, acc.org, ahajournals.org